Tìm được mộ phần liệt sĩ sau 54 năm hy sinh

Hai tuần nay, ngôi nhà của gia đình ông Trịnh Văn Lai, 63 tuổi, ở xã Đông Thành tấp nập người thân đến thăm hỏi. Ông Lai vừa tìm được mộ phần anh trai - liệt sĩ Trịnh Văn Hai, hy sinh trong kháng chiến chống Mỹ. "Không niềm vui nào có thể diễn tả được cảm xúc của chúng tôi lúc này. Cuối cùng tâm nguyện cuối đời của người mẹ quá cố đã sắp thành hiện thực...", ông Lai nói.

Liệt sĩ Trịnh Văn Hai sinh năm 1952 trong gia đình nông dân nghèo có 6 người con ở thôn Thành Sơn, xã Thành Lộc, huyện Hậu Lộc cũ. Mùa xuân năm 1970, cũng như nhiều thanh niên khác trong làng, chàng trai Trịnh Văn Hai xung phong lên đường nhập ngũ.

Bà Trịnh Thị Mệch, chị gái liệt sĩ Hai, kể vì chưa đủ tuổi nên em trai đã khai tăng một tuổi để đủ điều kiện tòng quân. "Nó còn trẻ lắm, đã biết gì đâu. Năm đó nghe tin anh con bác họ được đi bộ đội nên cậu Hai thích lắm, xung phong đi bằng được", bà Mệch nhớ lại.

Vì người thấp bé, ông Hai phải đi dép cao su độn cao thêm mấy cm, thêm mấy vốc sỏi vào túi áo, túi quần mới đủ cân nặng vượt qua vòng khám tuyển.

Từ ngày ông Hai đi chiến trường, gia đình không nhận được thư từ hay bất cứ thông tin gì về ông, chỉ biết "đang chiến đấu ở mặt trận phía Nam". Mùa hè năm 1971, gia đình bất ngờ nhận được giấy báo tử của liệt sĩ Trịnh Văn Hai từ đơn vị, song không có thông tin chính xác về nơi hy sinh hoặc chôn cất.

Sau ngày thống nhất đất nước, gia đình nhiều lần tổ chức tìm kiếm song mọi chuyến đi đều không có kết quả. Họ cứ nghĩ ông Hai hy sinh ở mặt trận Đường 9 Nam Lào, tỉnh Quảng Trị nên tập trung dò tìm theo các manh mối ở đây.

Chuyện con trai nằm lại chiến trường khiến bà Lại Thị Chòng bao năm day dứt. Trước khi mất vào năm 1982, bà nắm tay ông Lai và mấy chị em căn dặn "sau này có điều kiện, nhất định phải tìm bằng được thằng Hai về cho mẹ...". Vì hoàn cảnh khó khăn nên di nguyện cuối đời này của bà Chòng chưa trọn vẹn.

Cuối tháng 5/2025, gia đình ông Lai được công an xã thông báo sẽ có đợt thu nhận mẫu AND của thân nhân liệt sĩ chưa xác định được danh tính để hỗ trợ tìm kiếm. Hai người thân trực hệ với liệt sĩ Hai được lấy mẫu, kèm theo là thông tin từ dữ liệu dân cư quốc gia.

Hơn một tháng sau, niềm vui đến bất ngờ khi cơ quan chức năng xác định mộ phần của liệt sĩ Trịnh Văn Hai đang an táng tại nghĩa trang Đức Cơ, tỉnh Gia Lai. "Hôm biết tin, cả gia đình ai cũng òa khóc vì sung sướng. Giờ đây chúng tôi đã có thể thực hiện được lời trăng trối cuối cùng của mẹ", ông Lai nói.

Biết nơi anh an nghỉ, song vì điều kiện chưa cho phép nên gia đình ông Lai chưa thể vượt quãng đường hơn 1.000 km vào thắp hương. Ông cho hay đã họp bàn đại gia đình, thống nhất sắp tới đề xuất cơ quan chức năng hỗ trợ, bằng mọi giá đưa hài cốt liệt sĩ Hai về đất mẹ.

Liệt sĩ Trịnh Văn Hai là một trong hai trường hợp ở Thanh Hóa xác định được danh tính nhờ phương pháp giám định ADN do Công an tỉnh Thanh Hóa chủ trì phối hợp cùng các đơn vị nghiệp vụ liên quan thực hiện. Người thứ hai là liệt sĩ Trịnh Quang Lâm, sinh năm 1952, quê ở xã Nga An.

Ngày 26/7, tại Hội nghị cao điểm thu nhận mẫu ADN của thân nhân liệt sĩ chưa xác định được danh tính và thông báo kết quả giám định ADN hài cốt liệt sĩ, Công an tỉnh Thanh Hóa cho biết tỉnh có hơn 37.000 liệt sĩ chưa xác định được thông tin, trong đó có trên 10.000 liệt sĩ không còn thân nhân để lấy mẫu, khoảng 27.000 liệt sĩ với hơn 36.000 thân nhân có thể thu nhận mẫu ADN.

Từ giữa tháng 5 đến nay, Công an tỉnh Thanh Hóa tổ chức hai đợt cao điểm thu nhận mẫu ADN của thân nhân liệt sĩ chưa xác định được danh tính. Đến nay, đã có gần 37.500 mẫu ADN được lấy, chờ phân tích của cơ quan chức năng.

Hiện cả nước có hơn 330.000 liệt sĩ chưa xác định được danh tính. Muốn xác định danh tính bằng phương pháp ADN cần thu thập tối thiểu hai mẫu của thân nhân. Như vậy số mẫu ADN cần thu thập là hơn 660.000. Sau một năm triển khai, các đơn vị đã lấy được hơn 284.000 mẫu của thân nhân liệt sĩ. Đến hết ngày 20/7, Bộ Công an đã hoàn thành phân tích 11.138 mẫu ADN thân nhân liệt sĩ, qua đó xác định danh tính của 16 liệt sĩ.

Lê Hoàng