Tìm đáp số hiệu quả cho hàng ngàn trụ sở dôi dư

Sau khi chính quyền hai cấp đi vào vận hành, TP.HCM cũng như cả nước đang dôi dư hàng ngàn trụ sở hành chính. Việc bố trí lại chức năng các trụ sở để tránh lãng phí là vấn đề quan tâm hàng đầu, và giáo dục được "chọn mặt gửi vàng".

Theo thống kê bước đầu, cả nước hiện dôi dư 4.226 trụ sở hành chính. Chỉ tính riêng TP.HCM dôi dư 1.087 trụ sở, đáng chú ý nhiều trụ sở có diện tích, quy mô khá lớn và nằm ở các vị trí đắc địa.

Giải bài toán "bên dư, bên thiếu"

Trụ sở hành chính có quy mô lớn dôi dư ở TP.HCM sau sáp nhập có thể kể đến là trụ sở UBND TP Thủ Đức (cũ), Trung tâm hành chính tỉnh Bình Dương (cũ) và Trung tâm hành chính chính trị Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ)...

Và trước thực tế này, một bài toán được đặt ra là liệu có nên ưu tiên sử dụng trụ sở công dôi dư cho giáo dục, trong bối cảnh nhiều trường đại học đang phải đối mặt với việc thiếu quỹ đất cho việc mở rộng và phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ đào tạo, nghiên cứu?

Mới đây, Đại học Kinh tế TP.HCM (UEH) là đơn vị đầu tiên trong hệ thống giáo dục đại học tại TP.HCM "mở màn" bằng văn bản đề xuất UBND TP.HCM và Sở Tài chính chấp thuận chủ trương giao Trung tâm hành chính - chính trị tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ) để trường sử dụng làm nơi dạy học.

Trung tâm này được đưa vào vận hành từ năm 2012 với diện tích khoảng 20ha, gồm nhiều khối nhà hiện đại, hội trường lớn (600 chỗ), phòng họp, hồ nước rộng 14.000m2 với tổng vốn đầu tư khoảng 1.000 tỉ đồng.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, lãnh đạo Đại học Kinh tế TP.HCM cho rằng các giảng đường và phòng học hiện nay của nhà trường thường xuyên quá tải, không đủ đáp ứng nhu cầu học tập của sinh viên.

Hơn nữa, do hạn chế về không gian, nhà trường chưa thể đầu tư các trung tâm nghiên cứu và phòng thí nghiệm với trang thiết bị hiện đại - nền tảng cho các nghiên cứu chuyên sâu và phát triển các ngành kỹ thuật mới, dự án công nghệ, hợp tác quốc tế, cũng như đổi mới sáng tạo.

Với định hướng trở thành đại học đa ngành, đa lĩnh vực, đạt chuẩn khu vực và quốc tế, Đại học Kinh tế TP.HCM đang chịu áp lực lớn về không gian phát triển.

"Nếu được giao trụ sở trên, nhà trường cam kết sẽ triển khai kế hoạch đào tạo nhân lực trình độ cao; đẩy mạnh nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo trong các lĩnh vực kinh tế biển, công nghệ đại dương, năng lượng tái tạo, logistics cảng biển, du lịch... phù hợp với vị trí chiến lược của khu vực phía đông TP.HCM", lãnh đạo nhà trường phân tích.

Điều này được kỳ vọng sẽ tránh được lãng phí, bởi ghi nhận thực tế cho thấy sau khi các cơ quan hành chính chuyển về làm việc tập trung tại trụ sở ở TP.HCM thì Trung tâm hành chính - chính trị tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ) chỉ còn sử dụng một phần diện tích nhỏ để bố trí chỗ làm việc cho nhân sự xử lý công việc chuyển tiếp, đảm bảo hoạt động cung cấp các dịch vụ công.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, bà Nguyễn Thị Kim Liên - chủ tịch UBND phường Bà Rịa - cho biết rất ủng hộ đề xuất sử dụng Trung tâm hành chính - chính trị tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ) làm trường đại học.

Theo bà, trung tâm có các phòng có đủ chức năng, nhiều hội trường và phòng họp rất lớn phục vụ cho việc giảng dạy.

Tuy nhiên, khi nhà trường vào hoạt động sẽ phải thay đổi thiết kế phù hợp. "Tôi nghĩ trung tâm hợp với lĩnh vực giáo dục và đào tạo. Địa phương rất ủng hộ và rất mong muốn điều đó", bà nói.

Trụ sở dôi dư đã chuyển thành trường học

Còn tại Hà Nội, hiện có gần 250 trụ sở hành chính dôi dư. Đến nay, các địa phương đã hoàn thiện việc bố trí, lên phương án xử lý đối với các cơ sở nhà đất dôi dư, đảm bảo sử dụng hiệu quả, tránh lãng phí.

Trong đó, nhiều cơ sở nhà đất sẽ được chuyển đổi để tận dụng làm trường học. Nhiều địa phương như phường Hoàn Kiếm, Tây Hồ, Cầu Giấy, Nghĩa Đô... đã và đang lên phương án chuyển đổi công năng hoặc đề xuất chuyển các trụ sở dôi dư làm trường học hay xây trường học mới.

Đơn cử như trụ sở của UBND xã Phú Châu thuộc huyện Ba Vì (cũ), nay thuộc xã Vật Lại mới, cũng dự kiến bàn giao cho Trường tiểu học Phú Châu quản lý và sử dụng.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, Hiệu trưởng Trường tiểu học Phú Châu Nguyễn Chí Sang cho biết nhà trường sẽ cải tạo trụ sở UBND xã làm khu lưu trú cho học sinh ăn bán trú và phù hợp với chủ trương của HĐND TP Hà Nội trong hỗ trợ suất ăn cho học sinh.

Theo ông Sang, hiện nay nhà trường còn thiếu nhà đa năng nên còn gặp hạn chế trong việc tổ chức học tập, tổ chức các hoạt động ngoài giờ chính khóa. Do vậy, dự kiến sẽ cải tạo hội trường UBND xã để phục vụ cho công tác này.

"Việc được bàn giao trụ sở và chuyển đổi sang sẽ giúp nhà trường khắc phục những khó khăn trong giảng dạy, nâng cao chất lượng đào tạo, sớm đạt chuẩn quốc gia. Chúng tôi mong muốn trong thời gian tới các cấp chính quyền sẽ quan tâm hỗ trợ, đầu tư kinh phí để nhà trường thực hiện việc chuyển đổi trụ sở, sử dụng, đáp ứng công tác giáo dục đào tạo", ông Sang bày tỏ.

Tại Hưng Yên, những trụ sở làm việc, cơ sở nhà đất và tài sản công dôi dư sau sắp xếp, địa phương yêu cầu các đơn vị phải có phương án xử lý theo hướng chuyển đổi công năng cho mục đích công cộng (nhà trẻ, mẫu giáo; các cơ sở giáo dục và đào tạo; công trình phục vụ cộng đồng như vườn hoa, cây xanh, khu vui chơi công cộng, nhà văn hóa)...

Nhờ đó, từ năm học 2025 - 2026, Trường THCS Trần Phú (phường Trần Hưng Đạo, Hưng Yên) là cơ sở giáo dục đầu tiên của địa phương tiếp nhận trụ sở dôi dư là nhà làm việc các đơn vị sự nghiệp thuộc UBND TP Thái Bình (cũ) với tòa nhà 5 tầng hoành tráng, tổng diện tích trên 1.700m2.

Sau khi tiếp nhận trụ sở, bà Nguyễn Thị Việt Hoa - Hiệu trưởng nhà trường - cho biết trường đã bắt tay vào tu sửa, chuyển đổi công năng, lắp đặt trang thiết bị và bàn ghế mới để đảm bảo phù hợp với việc dạy và học.

Theo đó, trụ sở mới đã bổ sung cho nhà trường 4 phòng học mới cho khoảng 200 học sinh, 7 phòng bộ môn và 10 phòng chức năng.

"Việc này đã giúp tháo gỡ khó khăn về cơ sở vật chất đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông. Đồng thời cũng tạo điều kiện thuận lợi để nhà trường tổ chức dạy học 2 buổi/ngày, phát triển các môn năng khiếu, giúp học sinh rèn luyện toàn diện cả kiến thức lẫn kỹ năng", bà Hoa phấn khởi nói.

Chọn mặt... gửi trụ sở

TP.HCM khẳng định không bán trụ sở, nhà đất dôi dư sau sáp nhập mà sẽ điều phối, chuyển đổi công năng hoặc thu hồi, tận dụng tối đa quỹ trụ sở hiện hữu để quản lý, khai thác hiệu quả.

Đối với các trường hợp dôi dư chưa có phương án cụ thể, tài sản sẽ được ưu tiên sắp xếp cho giáo dục, y tế, văn hóa cộng đồng hoặc bàn giao Trung tâm Quản lý nhà và Giám định xây dựng, Trung tâm Phát triển quỹ đất tiếp nhận và khai thác.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, kiến trúc sư Khương Văn Mười - nguyên Phó chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam - đánh giá việc chuyển trụ sở dôi dư thành trường học hoặc phục vụ các thiết chế văn hóa khác như cơ sở văn hóa, nghiên cứu là điều rất tốt, không ảnh hưởng đến quy hoạch.

"Khi chuyển đổi chức năng của trụ sở chỉ cần sửa chữa, bố trí sắp xếp lại cho phù hợp công năng sử dụng. Việc tận dụng mặt bằng trụ sở có sẵn là một lợi thế, thay vì phải đầu tư rất nhiều để làm mới. Bây giờ có mặt bằng trụ sở phù hợp với nhu cầu sử dụng thì chuyển đổi công năng sẽ có lợi...", ông Mười nói.

Còn kiến trúc sư Ngô Anh Vũ - Viện trưởng Viện Quy hoạch xây dựng TPHCM - cho rằng các trụ sở hành chính có công năng sử dụng khá tương đồng với trường học, cơ sở văn hóa, nghiên cứu... Vì vậy, việc cải tạo công năng khi chuyển đổi sẽ thuận lợi, không sửa chữa quá nhiều.

Theo ông Vũ, theo quy hoạch thì tùy vào cấp đô thị hay cấp đơn vị ở (khu dân cư) mà phân bổ chuyển đổi trụ sở hành chính cho phù hợp.

Ví dụ trường đại học, trung tâm văn hóa là công trình quy mô cấp đô thị, việc chuyển trụ sở hành chính thành cơ sở này không ảnh hưởng gì đến quy hoạch đô thị.

Còn trường mầm non, tiểu học, nhà văn hóa là công trình cấp đơn vị thì cần quan tâm đến các chỉ tiêu về quy hoạch (như chỉ tiêu cơ sở văn hóa, giáo dục, y tế trên đầu người...).

"Một vấn đề tôi rất quan tâm khi chuyển đổi cho đơn vị mới là phải tương ứng với nhu cầu, hiệu quả mang lại là lớn nhất.

Ví dụ như Trung tâm hành chính Bà Rịa - Vũng Tàu hoặc Trung tâm hành chính Bình Dương chỉ tính chi phí quản lý vận hành, bảo trì hằng năm là rất lớn.

Nếu TP.HCM giao cho các đơn vị công ích, sự nghiệp có nguồn thu không tương ứng thì khó kham nổi chi phí này để bảo đảm trụ sở được vận hành, bảo trì tốt, dễ xuống cấp...", kiến trúc sư Ngô Anh Vũ khuyến cáo và cho rằng cần chọn mặt gửi... trụ sở cũng là điều cần tính đến.

Một chuyên gia giáo dục cho rằng nếu được triển khai bài bản, minh bạch và đúng đối tượng, việc chuyển đổi công năng các trụ sở sau sáp nhập sang phục vụ giáo dục đại học sẽ mang lại lợi ích thiết thực cho cả ba bên: Nhà nước, nhà trường và người học.

"Đây là một giải pháp thiết thực, tránh lãng phí tài sản công, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành giáo dục", chuyên gia giáo dục này nói.