TIÊU ĐIỂM: TP.HCM có cần mở làn riêng cho xe buýt?

TP.HCM đang lấy ý kiến cho đề xuất mở làn ưu tiên, làn riêng cho xe buýt, đồng thời mở rộng mạng lưới lên 205 tuyến trong giai đoạn 2025 – 2030. Đây được xem là giải pháp quan trọng để giảm ùn tắc, hạn chế phương tiện cá nhân và thúc đẩy giao thông xanh.

Tuy vậy, bài toán không chỉ nằm ở hạ tầng vốn hạn chế và chi phí lớn, mà còn ở thói quen đi lại của người dân, chất lượng dịch vụ, cùng sự đồng thuận xã hội. Liệu TP.HCM có đủ điều kiện và quyết tâm để biến xe buýt thành trục xương sống của giao thông đô thị?

Đường hẹp và chi phí lớn

Nhiều ý kiến ủng hộ làn riêng vì cho rằng xe buýt sẽ chạy nhanh hơn, đúng giờ hơn, an toàn hơn. Điều này cũng có thể nâng cao hình ảnh và sức hút của xe buýt trong mắt hành khách.

Tuy nhiên, TP.HCM vốn có nhiều tuyến đường nhỏ hẹp, việc cắt bớt không gian cho làn riêng có nguy cơ làm trầm trọng thêm tình trạng kẹt xe. Bên cạnh đó, chi phí mở rộng hoặc cải tạo hạ tầng là con số không hề nhỏ, tạo ra nhiều lo ngại về tính khả thi.

Một số chuyên gia cho rằng thành phố nên đi từng bước, áp dụng làn ưu tiên theo giờ cao điểm thay vì làn riêng cả ngày. Giải pháp này giúp xe buýt vẫn tăng tốc độ lưu thông trong khung giờ cần thiết, đồng thời hạn chế xung đột giao thông và tạo cơ hội để kiểm chứng hiệu quả trước khi triển khai rộng rãi.

Thói quen đi xe máy ảnh hưởng thế nào?

Một thách thức lớn khác nằm ở thói quen di chuyển bằng xe máy. Hiện nay, phần lớn người dân TP.HCM vẫn gắn bó với phương tiện cá nhân vì tính tiện lợi, khiến xe buýt khó cạnh tranh. Tỷ lệ đi lại bằng phương tiện công cộng chỉ chiếm khoảng 7–8%, cho thấy khoảng cách rất xa so với kỳ vọng.

Nguyên nhân đến từ sự bất tiện trong kết nối chuyến cuối, mạng lưới tuyến chưa thật sự đồng bộ và các điểm dừng trung chuyển chưa phát huy hiệu quả. Điều này khiến việc chuyển từ xe máy sang xe buýt trở nên kém hấp dẫn với phần đông người dân.

Theo các chuyên gia, để khuyến khích người dân thay đổi, thành phố không chỉ cần mở thêm tuyến mà còn phải “xanh hóa” phương tiện, nâng cao trải nghiệm hành khách, cải thiện sự đúng giờ và tạo ra một hệ thống vận tải thật sự đáng tin cậy.

Đồng thuận xã hội cho giải pháp bền vững

Bài học từ các dự án thí điểm trước đây như tuyến buýt nhanh (BRT) hay làn riêng cho xe buýt cho thấy, nếu triển khai thiếu đồng bộ, hiệu quả khó có thể đạt như kỳ vọng. Chính vì vậy, lộ trình rõ ràng, chọn lọc tuyến đường có nhu cầu cao và cách tổ chức linh hoạt là yếu tố then chốt.

Một số ý kiến đề xuất ngoài xe buýt, có thể cho phép các phương tiện đặc thù như xe cứu thương hoặc xe khách lớn dùng chung làn trong một số khung giờ. Điều này vừa đảm bảo tính linh hoạt, vừa tránh tạo cảm giác lãng phí hạ tầng.

Quan trọng nhất là sự đồng thuận xã hội. Khi người dân cảm nhận được lợi ích thực sự từ sự tiện lợi, an toàn cho tới chất lượng dịch vụ ngày càng nâng cao, thì phương tiện công cộng mới có cơ hội trở thành lựa chọn ưu tiên. Xe buýt có làn riêng hay không sẽ không chỉ phụ thuộc vào câu chuyện quản lý, mà còn vào niềm tin và sự ủng hộ của cộng đồng. 

Đây chính là chìa khóa để TP.HCM xây dựng một hệ thống giao thông văn minh, xanh và bền vững trong tương lai.