Thuốc tránh thai thành 'thần dược' trị mụn

Minh ở TP HCM, dùng thuốc liên tục trong hai tháng, dù mụn có giảm, cô bắt đầu gặp vấn đề về tiêu hóa, buồn nôn, kinh nguyệt không đều và tăng cân không kiểm soát. Lo lắng, Minh tìm đến bác sĩ da liễu, nhận chẩn đoán lạm dụng thuốc tránh thai đã gây rối loạn nội tiết nghiêm trọng. Cô phải chi hàng triệu đồng và nhiều tháng để phục hồi, mang theo nỗi sợ hãi về những tổn thương lâu dài.

Câu chuyện của Minh không phải trường hợp cá biệt. Hân, 22 tuổi, uống hai liều thuốc tránh thai khẩn cấp để trị mụn, ba tuần sau da mẩn đỏ, nóng rát, mụn dày hơn, rối loạn kinh nguyệt.

Bác sĩ Nguyễn Tiến Thành, thành viên Hội Da liễu Việt Nam, cho biết ở trường hợp này, bệnh nhân đã nhầm lẫn giữa dùng thuốc tránh thai hàng ngày và thuốc tránh thai khẩn cấp để điều trị mụn, kết quả bị viêm da tiếp xúc kích ứng nặng.

"Thuốc tránh thai khẩn cấp khiến cơ thể có sự thay đổi nội tiết, làm cho mụn xuất hiện nhiều hơn", bác sĩ Thành giải thích, thêm rằng với tình trạng này, việc điều trị sẽ phức tạp hơn.

Thực tế, hiện nay rất nhiều người tự ý mua thuốc tránh thai về uống để trị mụn. Họ là nhóm có mụn kéo dài nhiều năm, đã điều trị bằng nhiều phương pháp khác nhau từ bôi, uống thuốc đến xâm lấn nhưng vẫn không thuyên giảm. Thuốc tránh thai như "vị cứu tinh" cuối cùng trong hành trình trị mụn.

Theo ThS.BS Thái Thanh Yến, Khoa Da liễu - Thẩm mỹ Da, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM, thuốc tránh thai đường uống đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc điều trị mụn. Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) cũng phê duyệt một số loại thuốc tránh thai hàng ngày có tác dụng điều trị mụn trứng cá. Tuy nhiên thuốc phải được bác sĩ kê đơn, đánh giá các yếu tố nội tiết, kinh nguyệt...

Loại thuốc được sử dụng phải là thuốc tránh thai kết hợp, dạng viên uống hằng ngày, có thành phần phối hợp các nội tiết tố estrogen và progestin tác dụng trị mụn. Thuốc có thể giúp điều trị mụn trứng cá bằng cách điều chỉnh nồng độ hormone trong cơ thể bằng cách ức chế sản xuất androgen (hormone nam) và tăng globulin liên kết hormone sinh dục (SHBG), một loại protein liên kết với androgen trong máu, ngăn chúng tiếp cận và kích thích nang lông và da. Điều này dẫn đến giảm sản xuất bã nhờn, có thể giúp giảm mụn trứng cá.

Bác sĩ có thể kê đơn thuốc tránh thai cho tất cả mụn trứng cá, từ nhẹ đến nặng. Nhóm người thích hợp dùng nhất là phụ nữ khỏe mạnh, bắt đầu có kinh nguyệt, có nhu cầu ngừa thai, chưa có ý định mang thai trong thời gian gần, da nhờn hoặc rậm lông, khi các phương pháp điều trị mụn khác, chẳng hạn kem bôi ngoài da và thuốc kháng sinh đường uống không hiệu quả. Phương pháp này chống chỉ định với nhóm người đang có thai, đang cho con bú, có bệnh gan, tim mạch, rối loạn đông máu, tiểu đường, ung thư vú, tắc nghẽn động mạch, tĩnh mạch...

Tuy nhiên, thuốc tránh thai thường không làm hết mụn ngay sau khi uống trong vài ngày mà có thể mất vài tháng để thấy sự cải thiện đáng kể. Đồng thời, sử dụng sai hoặc đối tượng không đúng, bệnh nhân có nguy cơ phải chịu những tác dụng phụ không mong muốn, tình trạng nặng hơn.

Bên cạnh đó, thuốc tránh thai ngày nay chứa hàm lượng estrogen và progesterone thấp hơn so với trước đây, điều này đã làm giảm đáng kể các rủi ro. Tuy nhiên, phụ nữ dùng thuốc tránh thai đường uống vẫn có nguy cơ gặp tác dụng phụ cao hơn, bao gồm đau ngực, đau đầu, kinh nguyệt không đều, ra máu bất thường, thậm chí mất kinh, hoặc bùng phát mụn trứng cá tạm thời. Thay đổi cân nặng, đầy hơi và tăng cảm giác thèm ăn cũng có thể xảy ra.

Các tác dụng phụ ít phổ biến hơn nhưng nghiêm trọng hơn có thể bao gồm bệnh gan và túi mật, trầm cảm hoặc thay đổi tâm trạng, bệnh lý tim mạch, đột quỵ và đặc biệt là xuất hiện huyết khối.

Đơn cử, mới đây, người phụ nữ 45 tuổi thuyên tắc phổi đe dọa tính mạng, bác sĩ Bệnh viện Nhân dân 115 xác định nhiều khả năng liên quan việc dùng thuốc tránh thai phối hợp liên tục hơn 10 năm.

Trước đó, Khoa Đột quỵ não, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 tiếp nhận người phụ nữ 38 tuổi, sử dụng thuốc tránh thai nhiều năm, bị đau đầu liên tục, khi nhập viện đã hôn mê. Ê kíp khảo sát mạch máu não, xoang tĩnh mạch sọ, chẩn đoán huyết khối hệ thống xoang tĩnh mạch não.

Theo nghiên cứu của Alain Weill đăng trên Tạp chí Y khoa Anh (BMJ) năm 2016, trong số 100.000 phụ nữ sử dụng viên tránh thai trong một năm, ước tính 33 phụ nữ sẽ bị thuyên tắc phổi.

Một nghiên cứu từ Iran (2024), cho thấy hơn 50% phụ nữ bị huyết khối tĩnh mạch não có tiền sử sử dụng thuốc tránh thai, trong đó 70% dùng thuốc thế hệ 2. Một phân tích tổng hợp năm 2015 cũng chỉ ra rằng, nguy cơ huyết khối tĩnh mạch não ở người dùng thuốc tránh thai cao gấp 7,59 lần so với người không sử dụng.

Thành phần estrogen trong thuốc tránh thai có thể kích hoạt quá trình đông máu thông qua việc tăng nồng độ fibrinogen và prothrombin - những yếu tố thúc đẩy hình thành cục máu đông. Đồng thời, estrogen cũng làm giảm protein S, một chất ức chế đông máu tự nhiên của cơ thể. Đối với những người mang đột biến gen Factor V Leiden, nguy cơ huyết khối khi dùng thuốc tránh thai có thể tăng gấp 20-30 lần.

Chuyên gia khuyến cáo nếu có ý định sử dụng thuốc tránh thai hàng tháng dài hạn, phụ nữ nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được thăm khám, làm xét nghiệm cần thiết và được tư vấn cách dùng an toàn, hiệu quả. Không tự ý sử dụng hoặc kéo dài thời gian uống thuốc khi chưa có chỉ định chuyên môn. Phụ nữ dưới 35 tuổi, hút thuốc lá, thừa cân hoặc có tiền sử huyết khối, đột quỵ cần đặc biệt thận trọng khi sử dụng loại thuốc này.

Trong quá trình sử dụng, nếu thấy có biểu hiện bất thường như đau đầu với mức độ tăng dần, đau tăng về đêm, uống thuốc giảm đau không đỡ, đặc biệt nếu xuất hiện các cơn giật cơ bất thường hoặc ý thức không tỉnh táo thì cần đến khám ngay tại các cơ sở y tế. Trong quá trình thăm khám, chú ý cung cấp thông tin đầy đủ về loại thuốc, thời gian đã sử dụng.

Bác sĩ Yến gợi ý một số phương pháp điều trị mụn thay thế an toàn hơn, bao gồm điểu chỉnh chế độ ăn uống; chăm sóc da dịu nhẹ, tránh chất gây kích ứng; bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời và sử dụng một số thuốc thoa theo toa như axit azelaic, benzoyl peroxide hoặc retinoid bôi ngoài da.

Mỹ Ý