Thông qua Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi): Cấp nào làm hiệu quả nhất thì giao cấp đó

Quốc hội vừa chính thức thông qua Luật Ngân sách Nhà nước (sửa đổi) và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của nhiều luật khác.

Đổi mới cơ chế phân cấp nguồn thu và nhiệm vụ chi

Với 426/430 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (chiếm tỷ lệ 99,07%), Luật Ngân sách Nhà nước (sửa đổi) đã chính thức được thông qua. Luật tạo ra một khuôn khổ pháp lý vững chắc, góp phần thúc đẩy tính minh bạch, hiệu quả và trách nhiệm giải trình trong quản lý, điều hành ngân sách Nhà nước.

Luật tập trung vào đổi mới cơ chế phân cấp nguồn thu và nhiệm vụ chi, bảo đảm vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương, đồng thời tăng cường tính chủ động, linh hoạt cho ngân sách địa phương.

Một điểm nhấn quan trọng của luật là việc phân định rõ ràng trách nhiệm, quyền hạn giữa trung ương và địa phương, theo nguyên tắc “cấp nào thực hiện hiệu quả, kịp thời nhất thì giao cấp đó thực hiện”. Đồng thời, khuyến khích các địa phương chủ động thí điểm các phương án mới, sáng tạo trong quản lý ngân sách.

Cùng với đó, việc cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính trong các quy trình lập, chấp hành và quyết toán ngân sách cũng được đặt lên hàng đầu. Mục tiêu là xây dựng một quy trình minh bạch, hiệu quả, giảm thiểu chi phí và thời gian cho các cơ quan, đơn vị liên quan.

Luật Ngân sách Nhà nước (sửa đổi) bao gồm nhiều nội dung điều chỉnh quan trọng, tập trung vào việc bãi bỏ các quy định không còn phù hợp, sửa đổi, bổ sung phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi và quy trình lập dự toán.

Một trong những thay đổi mang tính nền tảng là việc sửa đổi phương thức phân chia, quy định tỷ lệ các khoản thu từ thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế bảo vệ môi trường, tiền sử dụng đất, tiền thuê đất. Mục tiêu là vừa đảm bảo vai trò điều tiết vĩ mô của ngân sách trung ương, vừa không làm suy giảm nguồn thu và năng lực chi tiêu của ngân sách địa phương.

Bên cạnh đó, luật cũng sửa đổi, bổ sung nhiệm vụ chi lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Theo đó, các nhiệm vụ chi sẽ được bố trí từ hai nguồn chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên, nhằm tăng cường chủ động, linh hoạt và đảm bảo hiệu quả kịp thời hơn. 

Một luật sửa nhiều luật

Với 432/434 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (chiếm tỷ lệ 99,54%), Quốc hội cũng thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu thầu; Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư; Luật Hải quan; Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; Luật Đầu tư; Luật Đầu tư công; Luật Quản lý, sử dụng tài sản công.

Trong đó, bổ sung một số điều của Luật Đấu thầu như: Luật bổ sung quy định cho phép tổ chức, cá nhân chủ trì nhiệm vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo sử dụng toàn bộ hoặc một phần kinh phí từ ngân sách nhà nước được tự quyết định lựa chọn nhà thầu cung cấp hàng hóa, dịch vụ.

Đối với lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp, khi thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ, tổ chức, cá nhân chủ trì được phép mua gom trực tiếp hàng hóa, dịch vụ từ hộ gia đình, cá nhân.

Luật cũng sửa đổi khoản 1 Điều 5 theo hướng: Đối với đấu thầu quốc tế, nhà thầu nước ngoài phải liên danh với nhà thầu trong nước hoặc sử dụng nhà thầu phụ trong nước, trừ trường hợp hồ sơ mời thầu quy định khác.

Bên cạnh đó, việc chỉ định thầu được bổ sung áp dụng trong các trường hợp cấp bách như: nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, đối ngoại; xử lý sự kiện bất khả kháng; bảo vệ tài sản, tính mạng người dân...

Đối với Luật Hải quan, luật sửa đổi theo hướng cho phép doanh nghiệp công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ, sản xuất bán dẫn, trung tâm dữ liệu trí tuệ nhân tạo, thiết kế - đóng gói chip được áp dụng chế độ ưu tiên nếu đáp ứng các điều kiện như:

Thực hiện thủ tục hải quan điện tử, thủ tục thuế điện tử; có hệ thống công nghệ thông tin kết nối hoặc chia sẻ với cơ quan hải quan; thực hiện thanh toán qua ngân hàng; có hệ thống kiểm soát nội bộ; tuân thủ tốt pháp luật về kế toán, kiểm toán.

Đối với Luật Thuế giá trị gia tăng, sửa đổi, bổ sung điểm a khoản 1 Điều 9 Luật Thuế giá trị gia tăng theo hướng mở rộng khái niệm hàng hóa xuất khẩu, bao gồm: Hàng hóa tiêu dùng ngoài lãnh thổ Việt Nam; hàng hóa bán vào khu phi thuế quan để phục vụ sản xuất xuất khẩu; hàng hóa bán tại cửa hàng miễn thuế, khu cách ly cho người đã làm thủ tục xuất cảnh; hàng hóa xuất khẩu tại chỗ.

Đối với Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu, luật mới bãi bỏ khoản 18 Điều 5, sửa đổi bổ sung khoản 21 quy định về hàng hóa nhập khẩu để phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, công nghiệp công nghệ số.

Đối với Luật Đầu tư, luật cũng sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến hoạt động công nghệ cao, sản phẩm công nghiệp hỗ trợ công nghệ cao, hoạt động nghiên cứu và phát triển; đầu tư xây dựng hạ tầng trung tâm dữ liệu lớn, hạ tầng điện toán đám mây, hạ tầng di động từ 5G trở lên và hạ tầng số khác; đầu tư trong lĩnh vực công nghệ chiến lược, chuyển đổi số quốc gia theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ; đầu tư trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Các luật trên có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/7/2025.