Thói quen tip tiền đảo lộn văn hóa phục vụ tận tâm ở Nhật Bản

Tại Nhật Bản, nơi omotenashi - tinh thần hiếu khách vô tư - được coi là niềm tự hào, việc boa tiền (tip) từng bị xem là hành động xúc phạm. Thế nhưng, khi lượng khách quốc tế ngày càng tăng mạnh, thói quen này bắt đầu bén rễ, tạo ra không ít thay đổi. Tuy nhiên, Cơ quan Xúc tiến Du lịch Nhật Bản (JNTO) vẫn thông báo trên trang web: việc tip cho các dịch vụ tại quán bar, cà phê, nhà hàng, taxi hay khách sạn là không phổ biến.

Theo JTB Tourism Research, chỉ trong nửa đầu năm nay, Nhật Bản đã đón hơn 21,5 triệu khách quốc tế. Điều này khiến nhiều nhà hàng, khách sạn lần đầu phải thích nghi với "văn hóa boa" xa lạ. Chuỗi nhà hàng Gyukatsu Motomura từng lúng túng khi nhiều du khách bắt đầu đưa thêm tiền tip. "Khách nước ngoài, đặc biệt từ các quốc gia có văn hóa boa tiền, thường xuyên để lại tiền tip", đại diện công ty chia sẻ.

Hệ quả vượt ra ngoài chuyện ứng xử khi tại Nhật, tip được tính là thu nhập chịu thuế và phải kê khai. Để giải quyết vấn đề, từ năm ngoái Gyukatsu Motomura đã lắp "hộp tip" tại gần như toàn bộ 24 chi nhánh. Khoản tiền này được kiểm soát chặt chẽ, đếm định kỳ hai lần mỗi tháng, sau đó đưa vào quỹ phúc lợi cho nhân viên. Mỗi cửa hàng trung bình thu về 20.000-30.000 yen (135-200 USD) mỗi tháng.

Ứng dụng quản lý nhà hàng Dinii đã cho phép khách thêm tiền tip tối đa 25% vào hóa đơn. Hệ thống này hiện có mặt tại hơn 900 cơ sở, phổ biến ở các điểm du lịch như Shinjuku (Tokyo) hay Namba (Osaka). Một nữ phục vụ thậm chí tiết lộ đã nhận được 70.000 yen chỉ trong một tháng nhờ ứng dụng này.

Một số chủ nhà hàng cho biết khoản thu thêm này giúp nhân viên gắn kết và tạo không khí tích cực. Tuy nhiên, dư luận Nhật Bản vẫn còn dè dặt. "Chúng tôi không muốn văn hóa boa tiền du nhập vào Nhật", một thực khách than phiền. Trên mạng xã hội, nhiều người lo ngại tiền tip có thực sự đến tay nhân viên hay bị nhà hàng giữ lại.

Trong bối cảnh chi phí sinh hoạt tăng, các hộ gia đình Nhật hiện phải dành gần 30% thu nhập cho thực phẩm - mức cao nhất trong 43 năm, theo The Japan Times. Nhiều chuyên gia cho rằng khoản tip có thể phần nào hỗ trợ ngành dịch vụ vốn chịu cảnh lương thấp và thiếu hụt lao động. Năm ngoái, mức lương trung bình trong ngành lưu trú và dịch vụ ăn uống chỉ đạt 269.500 yen (1.700 USD), thấp nhất trong tất cả các lĩnh vực, theo Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi.

"Ở phương Tây, dịch vụ được coi là thứ phải trả tiền. Ở Nhật, mọi người không thoải mái khi đặt giá trị tiền bạc trên lòng hiếu khách", giáo sư Yoshiyuki Ishizaki, chuyên ngành tiếp thị du lịch tại Đại học Ritsumeikan, nhận định.

Tuy nhiên, ông cảnh báo năng suất lao động sẽ khó cải thiện nếu quan niệm "dịch vụ là miễn phí" không thay đổi. "Lý tưởng nhất là doanh nghiệp nên tính phí dịch vụ vào giá bán và đảm bảo lợi nhuận được phân bổ hợp lý cho nhân viên", ông nói thêm.

Anh Minh (Theo SCMP)