Thời mà 'ai cũng có thể xuất bản tin', xã hội phải có 'hệ miễn dịch' với tin giả

Báo chí, truyền thông chính thống như những 'khẩu trang thông tin' để lọc bỏ những tin giả, tin sai sự thật.

Những thông tin "nóng" thường được lan truyền chóng mặt trên mạng xã hội. Tin đó có thể là tin thật mà cũng có thể là tin giả. 

Vai trò của báo chí, truyền thông chính thống trong thời tin giả bùng nổ

Trong thời đại công nghệ số, thông tin không còn được sản xuất chỉ bởi nhà báo hay cơ quan truyền thông chính thống. Ai cũng có thể là "nhà sản xuất nội dung", ai cũng có thể trở thành "phát ngôn viên" trên trang cá nhân, thậm chí ai cũng có thể "thao túng tâm lý" từ thông tin "tự sản xuất".

Tuy nhiên, trong số thông tin đó, tin giả lại có xu hướng lan nhanh hơn tin thật bởi tính giật gân, gây sốc, đánh vào cảm xúc tức thời của không ít người đọc.

Điều đó cho thấy xã hội truyền thông số dễ rơi vào trạng thái "phản xạ tức thời" - đây là thuật ngữ xã hội học để chỉ việc xã hội trải nghiệm thông tin không qua lọc, và phản ứng dựa trên cảm xúc tức thời, thường là giận dữ, kinh ngạc hoặc bức xúc.

Trong bối cảnh và tình hình đó, truyền thông chính thống như những "khẩu trang thông tin" để lọc bỏ tin giả, làm sáng tỏ sự thật.

Nếu coi tin giả là "vi rút thông tin" thì xã hội cần có một hệ miễn dịch tập thể đủ mạnh để không bị thao túng, chia rẽ hoặc dẫn dắt sai lệch. 

Miễn dịch ấy không thể tự sinh ra, mà cần được bồi đắp bằng những hành động chủ động, đồng bộ và kiên trì từ cả hệ thống chính trị, giới truyền thông và từng người dân.

Làm gì để có "hệ miễn dịch xã hội" với tin giả?

Để có hệ miễn dịch xã hội với tin giả cần có sự vào cuộc từ cơ quan quản lý và cơ quan báo chí, truyền thông và cả độc giả, người dùng mạng xã hội.

Trước hết, cơ quan quản lý truyền thông cần tăng cường củng cố khung pháp lý một cách vững chắc và tiếp tục hoàn thiện các quy định về quản lý thông tin trên không gian mạng. Đặc biệt phải có các chế tài, thi hành nghiêm khắc đối với hành vi tung tin giả, tin sai sự thật gây hoang mang dư luận hoặc xâm hại đến uy tín tổ chức, cá nhân.

Đồng thời, cần một cơ quan chuyên trách có thể tiếp nhận, xác minh và phản hồi nhanh chóng các tin tức nghi ngờ là giả. 

Các cơ quan quản lý cần yêu cầu các nền tảng mạng xã hội triển khai thuật toán kiểm soát nội dung sai lệch, đánh dấu cảnh báo với các bài đăng chưa xác minh. 

Với cơ quan báo chí, truyền thông tiếp tục khẳng định vai trò phản biện và dẫn dắt. 

Trong cơn bão tin giả, người dân cần nguồn thông tin đáng tin cậy để tham chiếu. Báo chí, truyền thông chính thống cần trở thành "phao cứu sinh" của công luận, giúp người đọc phân biệt đâu là sự thật, đâu là sự lừa dối được ngụy trang tinh vi.

Còn với độc giả, người dùng mạng xã hội cần hình thành "kháng thể" tự nhiên trước tin giả. Trong đó, cần được trang bị kiến thức, kỹ năng phân tích, kiểm tra nguồn tin, và tự đặt câu hỏi trước mỗi thông tin. 

Hơn thế nữa, người dân cũng có thể phản hồi thông tin sai lệch, báo cáo bài viết độc hại, và chia sẻ các nguồn tin đáng tin cậy để góp phần lan tỏa sự thật.

Điều quan trọng là xã hội cần có cơ chế miễn dịch, tức là có khả năng phát hiện, phản ứng và kháng lại sự xâm nhập của nó, thông qua hệ sinh thái thông tin minh bạch, chính xác và có trách nhiệm. 

Miễn dịch xã hội với tin giả không đến từ một cá nhân hay một tổ chức riêng lẻ, mà là kết quả của sự phối hợp nhiều tầng: luật pháp, truyền thông, công nghệ và văn hóa thông tin của công dân. 

Khi mỗi người trở thành một "kháng thể" - tỉnh táo, phản biện và trách nhiệm - lúc đó tin giả sẽ không còn đất sống.