Thỏa thuận ngừng bắn mong manh giữa Iran - Israel

Được kỳ vọng khép lại tình trạng giao tranh đã kéo dài 12 ngày gây nhiều biến động khu vực và toàn cầu, nhưng thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Iran nhanh chóng đối mặt khả năng đổ vỡ.

Dấu hỏi cho thỏa thuận ngừng bắn

Vào sáng qua (24.6), Tổng thống Mỹ Donald Trump đã phát đi thông báo rằng Iran và Israel đã đạt được thỏa thuận ngừng bắn và đã có hiệu lực sau đó vài tiếng. "Thế giới và Trung Đông là những bên chiến thắng thực sự. Hai quốc gia (Iran và Israel) sẽ thấy tình yêu, hòa bình và thịnh vượng to lớn trong tương lai", ông Trump viết trên mạng xã hội Truth Social. Nhà lãnh đạo Mỹ nhấn mạnh các bên sẽ không đạt được thỏa thuận nếu Washington không thực hiện chiến dịch ném bom vào những cơ sở hạt nhân Iran hôm 22.6.

Tuy nhiên, lệnh ngừng bắn được thực thi đến đâu vẫn còn là dấu hỏi. Nó đã sớm cho thấy sự mong manh khi Israel cáo buộc Iran phóng tên lửa tấn công sau khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực. Theo BBC, Iran đã phóng 2 tên lửa đạn đạo và đã bị phòng không của Tel Aviv đánh chặn. Bộ trưởng Quốc phòng Israel, ông Israel Katz, đã chỉ đạo quân đội nước này đáp trả mạnh mẽ Iran. Trong khi đó, Tehran bác bỏ thông tin trên, khẳng định đợt tấn công cuối cùng vào Israel diễn ra trước lệnh ngừng bắn.

Cũng vào hôm qua, ông Trump đã bày tỏ thất vọng, cáo buộc cả Iran và Israel vi phạm thỏa thuận ngừng bắn, đồng thời yêu cầu Tel Aviv dừng ném bom Iran.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu ngày 24.6 xác nhận thỏa thuận ngừng bắn với Iran đạt được thông qua đề xuất từ ông Trump. Về phía Tehran, Hội đồng An ninh quốc gia tối cao Iran phát thông cáo nước này đã buộc Israel và những bên hậu thuẫn Tel Aviv chấp nhận đình chiến. Lệnh ngừng bắn được công bố vài giờ sau khi Iran phóng loạt tên lửa vào căn cứ Al-Udeid của quân đội Mỹ ở Qatar. Giới chức Qatar đã gửi thư lên Liên Hiệp Quốc, lên án vụ tấn công nêu trên.

Các bên cùng có lợi ?

Giới quan sát nhận định việc Iran và Israel ngừng bắn trước hết là tin vui với người dân ở hai nước, khi có thể từng bước trở lại cuộc sống bình thường. Về mặt chính trị, mỗi bên đều có những điểm hài lòng.

Với Mỹ, chính quyền Tổng thống Trump có thể "ghi điểm" với tư cách là trung gian cho lệnh ngừng bắn. Đồng thời, Washington có thể tránh bị kéo sâu hơn vào cuộc xung đột giữa Iran và Israel, và lập trường đứng về Tel Aviv có thể làm phức tạp quan hệ giữa Mỹ với các nước khác ở vùng Vịnh. Với Iran và Israel, việc hòa hoãn sẽ giúp mỗi bên có thời gian đánh giá lại tình hình sau gần 2 tuần giao tranh.

Theo CNN, Iran đã giữ được thể diện khi phóng loạt tên lửa vào căn cứ Mỹ tại Qatar ngày 23.6. Dù vậy, động thái trên phần nhiều mang tính biểu tượng khi Tehran đã báo trước cho Washington và số tên lửa phóng đi cũng không nhiều.

Ngừng bắn cũng giúp các cơ sở hạt nhân Iran tránh chịu thêm thiệt hại. Tehran cũng gia tăng vị thế với các đồng minh khu vực, với hình ảnh một nước chống trả quyết liệt Israel và Mỹ. Trong khi đó, Thủ tướng Israel Netanyahu hôm qua tuyên bố nước này đã đạt được tất cả mục tiêu trong chiến dịch tấn công Iran, bao gồm ngăn chặn mối đe dọa từ chương trình hạt nhân và tên lửa của Tehran, đồng thời hạ được nhiều tướng lĩnh cấp cao và các nhà khoa học hạt nhân hàng đầu Iran. Như vậy, Tel Aviv có thể kết thúc chiến dịch tại Iran và trở lại dành ưu tiên cho chiến sự tại Dải Gaza.

Cuộc xung đột vừa qua để lại những dấu hỏi về tương lai của chương trình hạt nhân Iran, cũng như sự ổn định tại Trung Đông. Theo tờ The Economist ngày 24.6, Israel có thể trở lại tấn công Iran nếu phát hiện Tehran bí mật phát triển chương trình hạt nhân, ngoài ra Israel cũng muốn làm suy yếu kho vũ khí và sự hỗ trợ của Iran cho các nhóm vũ trang đồng minh trong khu vực.

Trong khi đó, Đài Al Jazeera dẫn lời GS Foad Izadi (Đại học Tehran, Iran) nhận xét rằng vào tuần tới, nhiều khả năng Iran sẽ thảo luận nội bộ về việc rút khỏi Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT). Ông Izadi nói Tehran có thể viện dẫn lý do các cơ sở hạt nhân chịu giám sát bởi Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) đã bị tấn công, đi ngược với luật quốc tế. Nếu điều đó xảy ra, nó sẽ làm sâu sắc thêm mâu thuẫn giữa Iran với Israel và Mỹ về chương trình hạt nhân Tehran.