Thơ không cần hợp thời, chỉ cần trung thực

Nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh khẳng định thơ vẫn giữ vai trò quan trọng trong đời sống hiện đại - không để phục vụ hay chạy theo thời đại mà để con người được dừng lại, lắng nghe và cảm nhận. Thơ không cần hợp thời, chỉ cần trung thực.

Ngày 21/10, Hội Nhà văn Việt Nam phối hợp với Viện Văn học tổ chức tọa đàm Thơ Nguyễn Tiến Thanh trong sự vận động của thơ Việt Nam đương đại. Sự kiện quy tụ đông đảo nhà nghiên cứu, phê bình, nhà thơ, nhà văn... nhằm nhìn nhận, phân tích và đánh giá hành trình sáng tác của Nguyễn Tiến Thanh.

Phát biểu khai mạc, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, nhấn mạnh: "Thơ Nguyễn Tiến Thanh là tiếng nói đặc biệt. Ở đó có nỗi thao thức của con người trước hiện thực biến động, có khát vọng tìm lại bản thể giữa đời sống nhiều biến ảo và điều quý nhất là nhà thơ luôn trung thành với cảm xúc thật, với lao động chữ nghĩa và trách nhiệm của người cầm bút.

Nguyễn Tiến Thanh là người tin rằng thơ không cứu rỗi thế giới nhưng có thể cứu rỗi con người khỏi sự chai sạn của tâm hồn. Bởi lẽ đó, anh luôn viết với thái độ nghiêm cẩn, coi mỗi con chữ như một sinh thể. Đó là điều khiến bạn đọc trân trọng ở anh - người lao động trong nghệ thuật luôn trở về với bản chất tinh khôi của ngôn ngữ và cảm xúc", ông Thiều nói.

Giọng thơ riêng trong dòng chảy đương đại

PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương, khẳng định: "Thơ Việt Nam đã và đang có nhiều thành tựu, tác động sâu sắc đến nhân cách và cảm xúc con người. Trong đó, thơ Nguyễn Tiến Thanh là một sắc thái đặc biệt - một kiến tạo riêng về thế giới nghệ thuật và ngôn ngữ biểu đạt mà giới nghiên cứu cần làm rõ".

Tiến sĩ Hà Thanh Vân nhìn nhận Nguyễn Tiến Thanh như một trường hợp đặc biệt trong mạch thơ "thanh xuân trường học" - dòng thơ nảy nở từ những năm sau Đổi mới. "Nếu các nhà thơ cùng thời như Hoàng Nhuận Cầm, Trần Hòa Bình hay Trương Nam Hương thể hiện vẻ trong trẻo của tuổi học trò thì Nguyễn Tiến Thanh lại nâng ký ức ấy lên thành một tâm thế triết lý của người từng trải. Tinh thần ‘thanh xuân trường học’ trong thơ anh không chỉ là hoài niệm, mà là một năng lượng sống, một ký ức được tái sinh qua thời gian" - Tiến sĩ Hà Thanh Vân nói. 

Nhà phê bình Đỗ Anh Vũ cho rằng thơ Nguyễn Tiến Thanh "mang tinh thần cổ điển nhưng phóng khoáng hiện đại". Anh nhận xét: "Lục bát của Tiến Thanh có thể gọi là lục bát lãng tử - vừa lãng mạn, vừa trẻ trung, đôi khi xen cả ngôn ngữ khẩu ngữ hay tiếng Anh ngẫu hứng. Ẩn trong đó là hồi quang tuổi trẻ, là khát vọng giữ gìn những giá trị tinh thần giữa một thời công nghệ gấp gáp".

Theo Đỗ Anh Vũ - nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh có nhiều câu thơ giàu đối ngẫu, giàu nhạc tính và dư âm. 

Trong khi đó, bà Đặng Thị Thái Hà (Phòng Văn học Việt Nam cận-hiện đại, Viện Văn học) cho rằng thơ Nguyễn Tiến Thanh "là một hành động kháng cự tinh tế trước xã hội kiệt quệ – nơi con người bị cuốn vào năng suất và thành tích".

Bà lý giải: "Thơ anh mời gọi con người dừng lại, lắng nghe trái tim, sống chậm giữa guồng quay cơ giới của thời đại. Bằng cảm xúc chân thật và ngôn ngữ giàu suy tư, Nguyễn Tiến Thanh khẳng định giá trị của mơ mộng, tình yêu và chiêm nghiệm như cách giữ gìn nhân tính và tự do nội tâm".

Nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh sinh năm 1968 tại Vĩnh Phúc, tốt nghiệp Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Anh từng là giảng viên của trường, sau chuyển sang làm báo và hiện là Tổng Giám đốc Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. Đến nay, anh đã xuất bản 4 tập thơ và 2 tập tiểu luận văn học: Chiều không tên như vết mực giữa đời (2021), Loạn bút hành (2021), Viễn ca (2024), Mật ước thiên thu (2025), cùng hai tập tiểu luận Thời của tạp chí (2021) và Những câu thơ không cần cứu ai nhưng cứu người viết (2025).

Nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh khẳng định thơ vẫn giữ vai trò quan trọng trong đời sống hiện đại - không để phục vụ hay chạy theo thời đại mà để con người được dừng lại, lắng nghe và cảm nhận. Thơ không cần hợp thời, chỉ cần trung thực. Dù viết bằng công nghệ hay giấy bút, thơ vẫn cần rung cảm thật. Anh cho rằng thơ là nơi ngôn ngữ nghỉ ngơi, nơi cảm xúc lên tiếng, và là cách con người giữ lại phần tinh tế, mong manh nhưng sâu sắc nhất của chính mình.