Thiếu tướng Việt Nam duy nhất nào từng được phong tướng ở cả nước ngoài?

Vị tướng duy nhất trong lịch sử Việt Nam được cả trong nước và nước ngoài phong tướng chính là thiếu tướng Nguyễn Sơn. 

Theo báo Quân đội Nhân dân, ông sinh năm 1908 trong một gia đình nông dân kiêm tiểu thương gốc làng Kiêu Kỵ, Gia Lâm (Hà Nội), với tên khai sinh là Vũ Nguyên Bác.

Trong danh sách các tướng lĩnh của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc, chỉ duy nhất Thiếu tướng Hồng Thủy - tên gọi tại Trung Quốc của Nguyễn Sơn - là người mang quốc tịch nước ngoài.

Ông từng tham gia cuộc khởi nghĩa Quảng Châu và cuộc Trường Chinh của Hồng quân Trung Quốc. Đến tháng 8/1945, sau khi Trung Quốc giành thắng lợi trong cuộc kháng chiến chống Nhật, ông trở về Việt Nam, trực tiếp tham gia kháng chiến chống Pháp.

Năm 1948, ông được Chủ tịch Hồ Chí Minh phong quân hàm Thiếu tướng của Quân đội nhân dân Việt Nam. Vài năm sau, ông tiếp tục được Chính phủ Trung Quốc phong quân hàm Thiếu tướng. 

Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, Thiếu tướng Nguyễn Sơn đã có nhiều đóng góp to lớn cho cả hai nền cách mạng Việt Nam và Trung Quốc.

Là người con thứ 4 trong gia đình có 6 anh em, Nguyễn Sơn được học hành chu đáo hơn cả. Sau khi tốt nghiệp trung học, ông đã vào học tại Trường Cao đẳng Sư phạm Bắc Kỳ. Tuy nhiên, do tính cách mạnh mẽ, từng gây gổ đánh học trò trường Tây và bị cảnh sát làm phiền, ông đã thôi học và sau đó gặp phái viên cách mạng Nguyễn Công Thu, mở ra con đường đến với cách mạng và được Nguyễn Ái Quốc đưa sang Quảng Châu.

Sau khi hoàn thành lớp huấn luyện chính trị của Nguyễn Ái Quốc, Nguyễn Sơn (với tên hoạt động là Lý Anh Tự) đã được tin tưởng lựa chọn gửi sang học Khóa IV, Trường Quân chính Hoàng Phố của Chính phủ Cách mạng Quảng Châu (Trung Quốc).

Đây là một ngôi trường quân sự danh tiếng, do chuyên gia quân sự Xô-viết trực tiếp giảng dạy, nơi ông đã tiếp nhận những kiến thức cơ bản về nghệ thuật quân sự theo quan điểm Mác - Lênin, chuẩn bị cho sự nghiệp quân sự sau này.

Khi Cách mạng Tháng Tám thành công và thực dân Pháp quay trở lại xâm lược miền Nam, theo tiếng gọi của Tổ quốc, Nguyễn Sơn trở về giúp nước. Ông được Đảng và Chính phủ cử làm Chủ tịch Ủy ban kháng chiến Nam Trung Bộ. Trên cương vị này, ông đã tổ chức chiến đấu dũng cảm, bảo vệ các vùng đất chiến lược và tích cực xây dựng lực lượng, đặc biệt là đã mạnh dạn cho ra đời Trường Lục quân Quảng Ngãi nổi tiếng một thời.

Tháng 1/1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh phong quân hàm Thiếu tướng cho Nguyễn Sơn vì công lao to lớn của ông trong những năm đầu kháng chiến chống thực dân Pháp. Ngày 9/10/1948, Thứ trưởng, bác sĩ Phạm Ngọc Thạch, phái viên của Hồ Chủ tịch từ Việt Bắc vào Thanh Hóa chủ trì Lễ thụ phong cho Thiếu tướng Nguyễn Sơn.

Nhân chuyến đi này, Phạm Ngọc Thạch chuyển tận tay tướng Nguyễn Sơn bức Thiếp thư của Hồ Chí Minh với 12 chữ Hán được viết nắn nót, ngay ngắn dặn dò ông:

“Đảm dục đại (Mật phải lớn)

Tâm dục tế (Tâm hồn trong sáng, tế nhị)

Trí dục viên (Suy nghĩ phải vẹn toàn, chu đáo)

Hành dục phương” (Hành động phải ngay thẳng, đúng đắn).

Tháng 10/1950, Nguyễn Sơn trở lại Trung Quốc. Ông tốt nghiệp xuất sắc Học viện Quân sự Nam Kinh, sau đó được phân công đảm nhiệm chức Phó cục trưởng Cục Điều lệnh, Giám đốc Tòa soạn tạp chí Huấn luyện chiến đấu. Ông đã viết nhiều bài xã luận, bình luận về các vấn đề quân sự, góp phần vào sự nghiệp hiện đại hóa quân đội Trung Quốc.

Năm 1955, Nguyễn Sơn là người nước ngoài duy nhất được Chính phủ Trung Hoa phong quân hàm Thiếu tướng.

Với việc được trao quân hàm ở cả hai quốc gia, ông được biết đến với danh xưng "Lưỡng quốc tướng quân".