Thị trường xe điện Trung Quốc rung chuyển vì nghi án gian lận doanh số

Zeekr, Neta - hai thương hiệu xe điện Trung Quốc vừa bị cáo buộc đã thổi phồng doanh số bán xe điện trong những năm gần đây, bằng cách mua bảo hiểm cho xe trước khi giao đến tay khách hàng để đạt mục tiêu đầy tham vọng của mình.

Ảnh: Dirk Budach

Theo điều tra độc quyền của hãng tin Reuters (Anh), cách làm này cho phép các hãng ghi nhận xe đã bán ngay từ khâu mua bảo hiểm, từ đó đạt được các chỉ tiêu doanh số tháng và quý, dù trên thực tế xe vẫn chưa được tiêu thụ.

Cụ thể, phóng viên Reuters đã thu thập dữ liệu và phỏng vấn các đại lý cùng người mua xe tại Trung Quốc, qua đó phát hiện Neta đã sử dụng hình thức nói trên với ít nhất 64.719 xe trong giai đoạn từ tháng 1/2023 đến tháng 3/2024. Con số này chiếm hơn một nửa tổng số 117.000 xe mà hãng công bố đã bán ra trong cùng thời kỳ.

Bên cạnh đó, thương hiệu Zeekr - dòng xe cao cấp thuộc tập đoàn Geely, cũng được cho là áp dụng thủ thuật này vào cuối năm 2024 thông qua đại lý chính tại Hạ Môn, tỉnh Phúc Kiến, là công ty Xiamen C&D Automobile.

Theo phản ánh từ các đại lý và người tiêu dùng, những xe này được ghi nhận là đã bán, dù vẫn nằm tại kho hoặc chưa đến tay khách hàng. 

Trong ngành ô tô Trung Quốc, cách thức này thường được gọi là “xe đã qua sử dụng nhưng chưa chạy” (zero-mileage used cars). Đây là hệ quả của cuộc cạnh tranh khốc liệt tại thị trường ôtô lớn nhất thế giới, vốn đang chịu áp lực dư cung và cuộc chiến giá kéo dài.

Tình trạng “gian lận doanh số” đang thu hút sự chú ý của truyền thông và các cơ quan quản lý tại Trung Quốc. 

Một ấn phẩm thuộc Hiệp hội Các nhà sản xuất ôtô Trung Quốc mới đây cho biết Bộ Công nghiệp và Công nghệ thông tin nước này đang lên kế hoạch cấm các xe được ghi nhận đã bán nhưng không đến tay người dùng trong vòng 6 tháng kể từ ngày đăng ký.

Đáng chú ý, theo tài liệu Reuters thu thập, Neta đã mua bảo hiểm cho xe mới ngay khi rời nhà máy, trước khi chuyển đến các đại lý. Việc này cho phép hãng ghi nhận xe đã bán. Hồ sơ gồm thông tin chi tiết từng xe, chính sách bảo hiểm và tên nhân viên bảo hiểm. Sau đó, đại lý sẽ chuyển quyền sở hữu bảo hiểm khi bán xe cho khách thực tế.

Một đại lý nói với Reuters: “Công ty nói rõ rằng xe nào có bảo hiểm thì được tính là đã bán”. Người này cho biết thêm: “Chúng tôi phải giải thích với khách rằng bảo hiểm là quà tặng, nhưng cần gia hạn sớm vì đã có hiệu lực từ trước." Tuy nhiên, ba khách hàng của Neta cho biết họ không được thông báo điều này và chỉ phát hiện khi bảo hiểm hết hạn sớm bất thường.

Một số nguồn tin trong ngành tiết lộ Neta bắt đầu áp dụng cách làm này từ cuối năm 2022 để tận dụng các khoản trợ cấp xe điện sắp hết hạn. Năm 2022 là giai đoạn đỉnh cao của hãng với 152.000 xe được bán, đứng thứ 8 tại thị trường xe điện Trung Quốc. Tuy nhiên, sang năm 2024, doanh số giảm còn 87.948 xe, trong đó hơn 23.000 xe là xuất khẩu. Trong quý 1/2025, Neta chỉ bán được 1.215 xe. Một đại lý của Neta tiết lộ rằng nhiều xe dạng “zero-mileage” vẫn nằm trong kho do chưa có khách mua.

Trong khi đó, Zeekr - đang trong quá trình được tư nhân hóa bởi Geely, cũng bị cáo buộc hợp tác với Xiamen C&D để ghi nhận doanh số sớm. Theo lời các đại lý và khách hàng, Xiamen C&D đã mua bảo hiểm và đăng ký một loạt xe dưới tên hai công ty con trong tháng 12/2024, giúp Zeekr đạt được mục tiêu doanh số trước khi kết thúc năm tài chính.

Một số xe sau đó được bán lại cho khách tại các thành phố khác như Bắc Kinh và Trùng Khánh. Một khách hàng cho biết: “Nhân viên Zeekr nói nếu mua xe đã có bảo hiểm thì được giảm 3.000 nhân dân tệ (khoảng 420 USD) và tặng thêm phiếu sạc trị giá 10.000 nhân dân tệ."

Tờ China Securities Journal dẫn lời phần lớn chủ xe được phỏng vấn xác nhận xe của họ đã được bảo hiểm bởi Xiamen C&D hoặc các công ty con.

Dữ liệu từ Hiệp hội Các nhà kinh doanh ôtô Trung Quốc cho thấy, trong tổng số 2.737 xe Zeekr bán ra tại Hạ Môn trong tháng 12/2024, có 2.508 xe được bán cho các công ty và chỉ 257 xe bán cho khách hàng cá nhân. Trong khi đó, dữ liệu từ cơ quan quản lý xe tại Hạ Môn chỉ ghi nhận 271 xe được đăng ký biển số trong tháng này - hành động thường xảy ra sau khi xe thực sự được giao tới người mua.

Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin Trung Quốc đang cân nhắc lệnh cấm bán lại xe mới đăng ký trong vòng 6 tháng, một động thái được nhiều người cho là bước đi lớn nhằm xóa bỏ nạn bán xe cũ "xe cũ 0 km".

Nếu được thực hiện, biện pháp này sẽ ngăn chặn bất kỳ chiếc xe nào bị bán lại trong vòng sáu tháng kể từ ngày đăng ký, hạn chế việc thao túng dữ liệu bảo hiểm và cấp phép để ghi nhận doanh số bán hàng bị thổi phồng.

Xe cũ “0 km” đề cập đến những chiếc xe về mặt kỹ thuật được phân loại là đã qua sử dụng, mặc dù chưa bao giờ được lái hoặc chuyển nhượng cho người mua thực tế. Các nhà sản xuất ô tô và đại lý đạt được điều này bằng cách đăng ký xe và bảo hiểm trước khi bán ra, cho phép họ đáp ứng hạn ngạch bán hàng nội bộ khắt khe và báo cáo hiệu suất tốt hơn.

Xe cũ 0 km đã xuất hiện ở Trung Quốc do sự cạnh tranh khốc liệt về doanh số tại thị trường ô tô lớn nhất thế giới, vốn đang chao đảo vì cuộc chiến giá cả tàn khốc kéo dài nhiều năm do tình trạng dư thừa sản lượng kéo dài.

Chính quyền Trung Quốc gần đây đã cam kết tăng cường giám sát thị trường ô tô trong nước. Theo Auto Review, các nhà sản xuất ô tô, bao gồm BYD và Chery, hiện đang xem xét việc xử phạt các đại lý tham gia vào các hoạt động như cấp phép trước cho xe chưa bán được.

Các biện pháp này nếu được thực thi sẽ đánh dấu hành động chính sách đầu tiên của chính phủ Trung Quốc nhằm chấm dứt tình trạng gian lận, vốn đã trở thành vấn đề toàn quốc sau khi Giám đốc điều hành Great Wall Motor, Wei Jianjun, lên tiếng chỉ trích vào tháng 5./.