Thanh toán xuyên biên giới: Xu thế tất yếu trong thời đại số

Kết nối thanh toán xuyên biên giới là yêu cầu tất yếu trong bối cảnh hội nhập. Tuy nhiên để thúc đẩy hình thức thanh toán này, cần đồng bộ hạ tầng kỹ thuật, hoàn thiện hành lang pháp lý, tăng cường phối hợp liên ngành và mở rộng hợp tác quốc tế.

Kết nối thanh toán xuyên biên giới là yêu cầu tất yếu trong bối cảnh hội nhập. Tuy nhiên để thúc đẩy hình thức thanh toán này, cần đồng bộ hạ tầng kỹ thuật, hoàn thiện hành lang pháp lý, tăng cường phối hợp liên ngành và mở rộng hợp tác quốc tế.

Đây là nhận định được các diễn giả đưa ra tại Hội thảo “Thanh toán xuyên biên giới và vay vốn trực tuyến: Tiện ích số cho kinh doanh và tiêu dùng” do Báo Lao động phối hợp cùng Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vừa tổ chức.

Phát biểu tại hội thảo, ông Phạm Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Thanh toán Ngân hàng Nhà nước cho biết, kết nối thanh toán xuyên biên giới là xu thế tất yếu, là nhu cầu thực tiễn khách quan nhằm đáp ứng nhu cầu thanh toán của người dân, doanh nghiệp trong bối cảnh hội nhập quốc tế và định hướng phát triển kinh tế số, xã hội số của Chính phủ. Để thúc đẩy kết nối, cần sự đồng bộ của hạ tầng kỹ thuật hiện đại, khung pháp lý hoàn chỉnh, an toàn, bảo mật, sự phối hợp liên ngành và hợp tác quốc tế sâu rộng.

“Với vai trò cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực tiền tệ và hoạt động ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục triển khai các chính sách và giải pháp đồng bộ nhằm thúc đẩy kết nối thanh toán xuyên biên giới trong khu vực và trên thế giới, đáp ứng nhu cầu thanh toán nhanh chóng, an toàn và tiện ích của người dân, doanh nghiệp”, ông Phạm Anh Tuấn chia sẻ.

Mở rộng kết nối thanh toán song phương

Phát biểu tại hội thảo, bà Nguyễn Thị Thu, Phó Vụ trưởng Vụ Thanh toán, Ngân hàng Nhà nước cho biết, tại Việt Nam, khuôn khổ pháp lý cho thanh toán xuyên biên giới được quy định trong nhiều văn bản. Luật Các tổ chức tín dụng có Điều 110 về việc tổ chức và tham gia hệ thống thanh toán của ngân hàng thương mại. Pháp lệnh Ngoại hối, tại Điều 6, quy định về tự do hóa giao dịch vãng lai và tại Điều 7, quy định về thanh toán, chuyển tiền liên quan đến xuất nhập khẩu hàng hóa, dịch vụ. Bên cạnh đó là các văn bản hướng dẫn thi hành. Gần đây, Chính phủ đã ban hành Nghị định 52/2024/NĐ-CP ngày 15/5/2024, trong đó Điều 5 quy định về thanh toán bằng ngoại tệ và thanh toán quốc tế. Ngân hàng Nhà nước cũng ban hành Thông tư 34/2024/TT-NHNN ngày 30/6/2024, với Điều 6 về nguyên tắc cấp đổi giấy phép và cấp bổ sung nội dung hoạt động vào giấy phép.

Đến nay, Việt Nam đã chính thức kết nối thanh toán song phương bằng mã QR với Lào, Thái Lan và Campuchia. Trong đó: với Lào, từ tháng 6/2025 đã hoàn thành kết nối hai chiều, triển khai theo mô hình chuyển mạch – chuyển mạch, và đến tháng 7/2025 đã có hơn 3.000 giao dịch với tổng giá trị khoảng 2,4 tỷ đồng; với Thái Lan, từ tháng 3/2021 đã hoàn thành kết nối hai chiều, cũng theo mô hình chuyển mạch - chuyển mạch, tính đến tháng 7/2025 có hơn 56.000 giao dịch, tổng giá trị gần 49 tỷ đồng; với Campuchia, từ tháng 12/2023 đã cung ứng dịch vụ theo mô hình ngân hàng – chuyển mạch, đến tháng 7/2025 ghi nhận khoảng 920 giao dịch với tổng giá trị hơn 520 triệu đồng.

Ngoài ra, Việt Nam cũng đang triển khai các bước để kết nối thanh toán với các quốc gia khác, có thể kể đến, như: Với Trung Quốc, vào tháng 10/2024, Công ty CP Thanh toán Quốc gia Việt Nam (NAPAS) và UPI đã ký Biên bản ghi nhớ về phối hợp triển khai dịch vụ thanh toán xuyên biên giới bằng mã QR. Hiện các đơn vị đang hoàn thiện các bước kỹ thuật, dự kiến thử nghiệm kỹ thuật chiều inbound vào tháng 9/2025 và chiều outbound vào tháng 12/2025; với Hàn Quốc, NAPAS đang trao đổi với hai đối tác GLN và KFTC để phục vụ chiều inbound và outbound; với Singapore, tháng 3/2025, NAPAS và NETS đã ký Biên bản ghi nhớ hợp tác; đến tháng 8.2025, NAPAS tiếp tục ký với LIQUID để cùng nghiên cứu tiềm năng triển khai. Tất cả đều theo mô hình chuyển mạch – chuyển mạch.

Ông Nguyễn Hoàng Long – Phó Tổng Giám đốc NAPAS, nhấn mạnh rằng sự thay đổi nhanh chóng của thị trường đang khiến các mô hình thanh toán truyền thống mất dần lợi thế. Kết nối thanh toán xuyên biên giới không chỉ phục vụ du lịch, dịch vụ và thương mại số, mà còn giúp hệ thống thanh toán trong nước tự chủ hơn, giảm phụ thuộc quốc tế và nâng cao vị thế của đồng tiền Việt Nam. Ở chiều ngược lại, các cửa hàng, kể cả quy mô nhỏ, cũng có thể phục vụ du khách quốc tế qua QR xuyên biên giới – nhanh chóng, an toàn và tiện lợi.

Đảm bảo an toàn cho mọi giao dịch

Theo ông Vũ Ngọc Sơn, Trưởng ban Nghiên cứu, Tư vấn, Phát triển công nghệ và Hợp tác quốc tế, Hiệp hội An ninh mạng quốc gia, Trong kỷ nguyên số, thanh toán quốc tế ngày càng trở thành động lực quan trọng cho thương mại và đầu tư toàn cầu. Các hệ thống như SWIFT, thẻ tín dụng quốc tế, ví điện tử xuyên biên giới và dịch vụ Fintech giúp giao dịch nhanh chóng, thuận tiện và kết nối hàng triệu doanh nghiệp, cá nhân khắp thế giới. Tuy nhiên, cùng với sự bùng nổ này, nguy cơ an ninh mạng và xâm phạm dữ liệu cá nhân trong lĩnh vực thanh toán quốc tế cũng ngày càng gia tăng.

Do đó, để ngăn chặn nguy cơ xâm nhập dữ liệu trong thanh toán quốc tế, các tổ chức cần cập nhật và vá lỗi phần mềm khẩn cấp, áp dụng xác thực đa yếu tố (MFA); xây dựng hệ thống giám sát giao dịch bất thường bằng AI; với cá nhân, cần cẩn trọng khi nhận email, tin nhắn lạ liên quan đến thanh toán quốc tế; tránh sử dụng Wi-Fi công cộng khi giao dịch tài chính; sử dụng thẻ ảo hoặc ví điện tử có giới hạn để giảm rủi ro.

Về mặt pháp lý và hợp tác quốc tế, ông Vũ Ngọc Sơn cho rằng, xây dựng khung pháp lý chặt chẽ về bảo vệ dữ liệu cá nhân (như GDPR); tăng cường hợp tác quốc tế trong chia sẻ thông tin tình báo mạng; thiết lập cơ chế ứng cứu khẩn cấp xuyên biên giới khi xảy ra sự cố.

“Bài học rút ra là không một hệ thống nào an toàn tuyệt đối. Chỉ bằng cách kết hợp đồng bộ công nghệ tiên tiến, quản trị an ninh chặt chẽ, đào tạo con người, khuôn khổ pháp lý rõ ràng và hợp tác quốc tế, chúng ta mới có thể bảo vệ hiệu quả dữ liệu cá nhân và đảm bảo sự an toàn, bền vững cho hệ thống thanh toán toàn cầu”, ông Vũ Ngọc Sơn nhấn mạnh.

Về phía NHNN, ông Phạm Anh Tuấn cho biết, thời gian qua, NHNN thực hiện rà soát, ban hành trong thẩm quyền (hoặc trình cấp có thẩm quyền) ban hành các văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh hoạt động cho vay bằng phương tiện điện tử, đảm bảo an toàn, hiệu quả của giao dịch cho vay trên nền tảng số.

Cũng theo ông Phạm Anh Tuấn, p át triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước, Chính phủ, trong đó Nghị quyết 57/-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia (Nghị quyết 57) là 1 trong “Bộ tứ chiến lược” - nổi bật như một lời hiệu triệu cho cuộc cách mạng chuyển đổi số.

Trong bối cảnh đó, việc hoàn thiện hành lang pháp lý, nâng cấp hạ tầng công nghệ đảm bảo kết nối liên thông, đồng bộ, an toàn, việc đảm bảo an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu trong lĩnh vực thanh toán, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người sử dụng dịch vụ tài chính ngân hàng trên môi trường mạng là rất quan trọng. Các TCTD cần tiếp tục đầu tư nâng cấp hạ tầng bảo mật, thường xuyên cập nhật giải pháp công nghệ mới, đồng thời xây dựng hệ thống giám sát an ninh mạng ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI).

Đặc biệt, khi mở rộng kết nối thanh toán quốc tế và cho vay trực tuyến, bài toán an toàn mạng và bảo vệ dữ liệu càng trở nên phức tạp do yêu cầu liên thông giữa nhiều hệ thống với tiêu chuẩn bảo mật khác biệt. “NHNN cùng các tổ chức tài chính tại Việt Nam cần tăng cường hợp tác quốc tế, chủ động chia sẻ thông tin tình báo mạng và xây dựng cơ chế phối hợp ứng phó khẩn cấp xuyên biên giới. Song song đó, việc hoàn thiện khung pháp lý về bảo vệ dữ liệu cá nhân, tuân thủ chuẩn mực quốc tế là điều kiện cần thiết”, ông Phạm Anh Tuấn chia sẻ và lưu ý: “Tại mỗi TCTD, việc xây dựng văn hóa an toàn dữ liệu, trong đó mọi cán bộ, nhân viên đều nhận thức và có trách nhiệm bảo vệ quyền riêng tư của khách hàng, đóng vai trò then chốt. Đào tạo, nâng cao nhận thức về an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu cần được triển khai định kỳ trên toàn hệ thống”.

PGS.TS Phạm Thị Hoàng Anh, Phó Giám đốc phụ trách Ban Giám đốc Học viện Ngân hàng cũng nhấn mạnh cần sớm hoàn thiện hành lang pháp lý và cơ chế vận hành phù hợp với thời đại số. Điều này bao gồm việc chấp nhận QR code đa hướng với tiêu chuẩn kỹ thuật đồng bộ, bảo đảm nhận diện rõ ràng giữa “chuyển tiền” và “thanh toán”; xây dựng trung tâm điều phối có thể do Công ty Cổ phần Thanh toán Quốc gia Việt Nam NAPAS chủ trì để đóng vai trò “cầu nối” kỹ thuật giữa các quốc gia; đồng thời đẩy mạnh thanh tra, giám sát hoạt động ngân hàng – Fintech, nhằm xử lý sự cố nhanh chóng và bảo đảm an toàn cho mọi giao dịch.