Tham vọng quân sự của Đức đối mặt rào cản từ Trung Quốc

Kế hoạch chi hàng trăm tỷ USD tái vũ trang của Đức có nguy cơ chệch hướng khi Trung Quốc nắm trong tay chuỗi cung ứng khoáng sản chiến lược.

Xe tăng Leopard 2A4 của Đức tham gia một cuộc tập trận năm 2023. Ảnh: Reuters

Tham vọng của Đức nhằm trở thành cường quốc quân sự hàng đầu châu Âu đang đối mặt với một thách thức lớn: phụ thuộc vào Trung Quốc về các khoáng sản quan trọng.

Báo Politico châu Âu (politico.eu) mới đây dẫn lời các chuyên gia và nhà lập pháp cho biết, rủi ro này có thể làm chệch hướng hoàn toàn kế hoạch tái vũ trang của Berlin.

Mặc dù Thủ tướng Đức Friedrich Merz đã cam kết chi hàng trăm tỷ USD cho quốc phòng đến năm 2029, nỗ lực này đang xây dựng trên một nền tảng mong manh.

Ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu, bao gồm cả Đức, phụ thuộc sâu sắc vào các nguyên liệu thô mà Trung Quốc nắm giữ phần lớn chuỗi cung ứng. Jakob Kullik, nhà nghiên cứu tại Đại học Công nghệ Chemnitz (Đức), cảnh báo: "Nếu nguồn nguyên liệu có nguồn gốc từ Trung Quốc đột nhiên giảm sút, điều đó có thể làm dừng các kế hoạch công nghiệp quốc phòng của chúng ta".

Theo Liên đoàn Công nghiệp Đức (BDI), các nguyên tố đất hiếm như neodymium và dysprosium, cùng với vonfram, than chì, titan và magie tinh khiết cao, là xương sống của các hệ thống quân sự cao cấp.

Chúng cung cấp năng lượng cho các mảng radar, động cơ điện, hệ thống dẫn đường tên lửa, kính ngắm nhiệt và động cơ đẩy thiết bị bay không người lái (UAV).

Thực tế đáng báo động là EU nhập khẩu tới 95% tổng lượng nguyên liệu thô chiến lược và phụ thuộc vào các nước ngoài EU cho 90% trong số đó.

Trong khi đó, Trung Quốc kiểm soát hơn 50% hoạt động chế biến toàn cầu đối với nhiều khoáng sản quan trọng và lên tới 86% đối với một số nguyên liệu liên quan đến quốc phòng như gali và germani.

Mối đe dọa này không chỉ là lý thuyết. Trung Quốc đã và đang tích cực hạn chế xuất khẩu các nguyên liệu thô quan trọng cho các công ty quốc phòng phương Tây, gây ra tình trạng chậm trễ sản xuất và chi phí tăng vọt.

Mặc dù cả EU và Mỹ đều nhận thức được vấn đề này, nhưng họ lại có những cách tiếp cận rất khác nhau. Washington coi các khoáng sản này là tài sản chiến lược và có các luật như Đạo luật Sản xuất Quốc phòng để tài trợ cho khai thác trong nước và duy trì quỹ dự trữ quốc gia.

Tuy nhiên, Mỹ vẫn cần Trung Quốc. Ngược lại, EU đã chọn một con đường nhẹ nhàng hơn, với Đạo luật Nguyên liệu thô Thiết yếu chỉ đặt ra các mục tiêu mà không có cơ quan cấp cao nào hỗ trợ thực thi.

Chuyên gia Kullik nhận xét: "Đây là lĩnh vực duy nhất mà tôi nghĩ chúng ta đã hoàn toàn bỏ bê - cả ở EU và Đức".

Sự mềm mỏng của EU đang khiến một số nhà lập pháp Đức cảm thấy lo ngại. Vanessa Zobel, thành viên Ủy ban Kinh tế Quốc hội Liên bang Đức, chỉ trích Đạo luật Nguyên liệu thô Thiết yếu là "có thiện chí nhưng không hiệu quả".

Nghị sĩ này lập luận rằng các chính phủ cấp quốc gia trong EU cần can thiệp vào những vấn đề EU còn do dự, đặc biệt là về quốc phòng. Theo bà Zobel, tình trạng Đức phụ thuộc vào nguyên liệu thô là "mối đe dọa trực tiếp đến an ninh quốc gia".

"Nếu không có chuỗi cung ứng an toàn, sẽ không thể có răn đe quân sự đáng tin cậy. Việc tự khiến mình phụ thuộc vào các lĩnh vực an ninh quan trọng như vậy là liều lĩnh", bà Zobel nói và nhấn mạnh rằng một kho dự trữ chiến lược chỉ là giải pháp tạm thời. Bà kêu gọi thay đổi về mặt cấu trúc để đạt được khả năng phục hồi thực sự.

Điều đó có nghĩa là Đức phải tái kích hoạt các nguồn tài nguyên trong nước và thay đổi tư duy. "Chúng ta đã quá tự mãn trong một thời gian quá dài", bà Zobel nói thêmvà chỉ ra các mỏ lithium chưa được sử dụng và sự phản đối chính trị đối với hoạt động khai thác trong nước.

Bà Zobel kết luận, để có một ngành công nghiệp quốc phòng vững mạnh, Berlin cần phải cấp phép cho các địa điểm khai thác, phê duyệt khai thác và ưu tiên tài trợ.

Sự thay đổi này phải thể hiện trong tư duy của các nhà lãnh đạo, như lời cam kết "Zeitenwende" của cựu Thủ tướng Olaf Scholz, ám chỉ đến một thay đổi căn bản trong cách tiếp cận an ninh và quốc phòng của Đức sau cuộc xung đột Nga - Ukraine.