Thái Lan kiểm tra giới tính thế nào ở SEA Games 33

Vấn đề giới tính trong các môn thể thao nữ luôn là chủ đề gây tranh cãi ở thể thao đỉnh cao. Olympic Paris 2024 từng ghi nhận hai trường hợp như vậy, là các võ sĩ boxing Imane Khelif (Algeria) và Lin Yu Ting (Đài Loan). Mới đây, Liên đoàn bóng chuyền thế giới loại một VĐV Việt Nam vì không đủ tư cách thi đấu ở giải U21 nữ thế giới 2025, và bị nghi là liên quan giới tính.

Chủ đề này một lần nữa được đặt ra với Thái Lan – chủ nhà SEA Games 33 ở cuộc họp báo vào ngày 15/8. Truyền thông xứ chùa vàng đặt câu hỏi liệu ban tổ chức có xét nghiệm nghiêm ngặt hơn với các nữ VĐV.

Tổng cục trưởng SAT Kongsak Yodmanee giải thích rằng việc kiểm tra VĐV phụ thuộc vào môn thể thao và quy định của liên đoàn quốc tế tương ứng. "Một số môn thể thao, như có tính chất đối kháng, đòi hỏi phải kiểm tra", ông Kongsak nói. "Một số môn khác lại không chú trọng đến vấn đề này, vì các vấn đề sinh lý không ảnh hưởng đáng kể đến thi đấu".

Môn đối kháng có thể kể đến như các môn võ, các môn bóng, hay đòi hỏi cao về thể chất như bơi, điền kinh. Trong khi đó, vấn đề giới tính ít được chú ý ở các nội dung biểu diễn, môn bắn cung, bắn súng,...

Đối với SEA Games 33, SAT giao cho mỗi liên đoàn giám sát các quy định và kỹ thuật trong thi đấu. "Chúng tôi chỉ giám sát toàn bộ quá trình", Tổng cục trưởng SAT cho hay. "Tuy nhiên, nếu môn nào cần được kiểm tra, SAT yêu cầu mọi thứ làm đúng quy định quốc tế và các VĐV không được trốn tránh".

Cách làm của SAT là phân nhiệm vụ cho từng liên đoàn thành viên, thay vì có một tiêu chuẩn chung giống với Olympic. Tại Paris 2024, lý lịch VĐV được xác định thông qua hộ chiếu và giấy tờ được công nhận trong nước.

Quan điểm của Ủy ban Olympic quốc tế (IOC) là kiểm tra giới tính không chỉ dựa trên khoa học mà còn có nhân quyền. Vào tháng 11/2021, IOC ban hành tài liệu về vấn đề này, khẳng định không yêu cầu kiểm tra giới tính đại trà, không áp đặt trần testosterone ở cấp Olympic. Tuy nhiên, mỗi liên đoàn quốc tế có thể xây dựng quy định riêng với nguyên tắc đầy đủ bằng chứng, tôn trọng nhân phẩm và không ép VĐV can thiệp y tế không cần thiết.

Tiêu chuẩn ấy khiến IOC mâu thuẫn với Hiệp hội boxing quốc tế (IBA) trong vụ Khelif và Lin Tu Ting. IBA cho rằng cần sử dụng những kiểm tra nằm ngoài tiêu chuẩn, như xét nghiệm nhiễm sắc thể hay testosterone (hormone sinh dục nam),... Tuy nhiên, IOC khẳng định những xét nghiệm này không hoàn toàn chứng minh được VĐV là nam, đồng thời vi phạm tiêu chuẩn đặt ra từ đầu thế vận hội tại Paris.

Từ giữa thế kỷ 20, việc kiểm tra giới tính đã liên tục thay đổi, từ kiểm tra vật lý bằng mắt thường đến xét nghiệm nhiễm sắc thể, nồng độ testosterone. Tuy nhiên, sau một thời gian áp dụng, tất cả đều vấp phải phản biện về đạo đức và y học. Chưa có phương pháp nào có thể đưa ra kết luận chính xác 100%.

Trong khi đó, Liên đoàn điền kinh Thái Lan sẽ phải tuân thủ quy định từ Liên đoàn điền kinh thế giới (WA). Từ ngày 1/9, tất cả các VĐV phải thực hiện xét nghiệm di truyền nếu muốn thi đấu nội dung cho nữ tại các giải quốc tế nằm trong hệ thống xếp hạng của WA. Theo đó, VĐV phải thực hiện xét nghiệm ít nhất một lần trong đời, qua việc lấy mẫu niêm mạc má hoặc máu khô.

Phương pháp này từng được sử dụng ở Olympic 1992 và 1996. Sau đó, IOC ngừng vì xét nghiệm này không hoàn toàn khẳng định được giới tính, đồng thời dẫn đến phân biệt đối xử với những phụ nữ mắc các rối loạn phát triển giới tính. Tuy nhiên, WA đảm bảo xét nghiệm này có độ chính xác cao và nguy cơ âm tính giả hoặc dương tính giả cực kỳ thấp.

Các VĐV có quyền kháng cáo kết quả lên Tòa án Trọng tài Thể thao (CAS). Những người từ chối sẽ bị cấm thi đấu ở các sự kiện xếp hạng, nhưng có thể tham gia các sự kiện không xếp hạng.

Hiếu Lương