Tên lửa Tomahawk: Vũ khí răn đe hay “viên đạn” đảo chiều chiến sự Ukraine?

(Dân trí) - Mỹ có thể đối mặt với rào cản nếu quyết định chuyển giao tên lửa Tomahawk cho Ukraine, trong khi vẫn còn hoài nghi về tác động của vũ khí này tới cục diện chiến sự.

Tên lửa hành trình BGM-109 Tomahawk là biểu tượng huyền thoại cho sức mạnh và độ chính xác của Mỹ. Vũ khí này đã mở màn hầu hết các chiến dịch quân sự của Mỹ, từ Chiến dịch Bão táp Sa mạc đến các cuộc không kích vào Syria. Giờ đây, tên lửa Tomahawk, có khả năng tấn công mục tiêu ở khoảng cách lên đến 1.800km hoặc hơn nữa, có khả năng được sử dụng trong cuộc xung đột ở Ukraine.

"Tôi gần như đã đưa ra quyết định. Tôi muốn tìm hiểu xem họ đang làm gì với số tên lửa đó, họ đang gửi chúng đến đâu", Tổng thống Mỹ Donald Trump nói với các phóng viên vào đầu tuần này, khi được hỏi liệu ông có chuyển giao tên lửa Tomahawk cho Ukraine hay không.

Vấn đề kỹ thuật chính của Tomahawk là những tên lửa này ban đầu được thiết kế để phục vụ Hải quân Mỹ. Chúng chỉ có thể được phóng từ tàu chiến và tàu ngầm, nghĩa là Ukraine thiếu cơ sở hạ tầng để vận hành vũ khí này. Lựa chọn khả thi duy nhất là hệ thống phóng Typhon trên bộ, có thể khai hoả Tomahawk từ mặt đất. Tuy nhiên, số lượng hệ thống này cũng rất hạn chế, chỉ có 2 tổ hợp với 4 bệ phóng mỗi tổ hợp.

"Mỹ đang phải đối mặt với những vấn đề nghiêm trọng về sản xuất tên lửa Patriot. Họ chỉ sản xuất được vài tên lửa mỗi tháng. Điều tương tự cũng xảy ra với Tomahawk. Chúng được sản xuất gần như riêng lẻ, khoảng 4 đến 8 tên lửa mỗi tháng. Vì vậy, không chỉ thiếu bệ phóng mà còn thiếu cả tên lửa", Anton Zemlyanyi, nhà phân tích cấp cao tại Trung tâm An ninh và Hợp tác Ukraine, bình luận với trang tin RBC-Ukraine.

Tuy nhiên, theo chuyên gia, nếu có ý chí chính trị, giải pháp cho vấn đề trên vẫn có thể được tìm ra. Phương Tây đã nhiều lần vượt qua các rào cản về kỹ thuật và hậu cần từng được coi là bất khả thi, từ hệ thống pháo phản lực cơ động cao HIMARS và máy bay chiến đấu F-16 đến tên lửa Storm Shadow.

"Vì vậy, trên thực tế, việc chuyển giao tên lửa Tomahawk là hoàn toàn khả thi. Điều quan trọng là tìm được ý chí chính trị để thực hiện điều đó", ông Zemlyanyi nói.

Một quan chức Mỹ am hiểu về vấn đề cung cấp tên lửa Tomahawk nói với hãng tin Reuters rằng không có tình trạng thiếu hụt tên lửa, nhưng đặt câu hỏi về sự sáng suốt của việc chuyển giao chúng cho Ukraine. Lý do nằm ở kế hoạch chiến lược, liên quan tới kho dự trữ hiện có dành riêng cho nhu cầu của Hải quân Mỹ.

Trong khi đó, theo quan chức Mỹ, Washington nhiều khả năng sẽ cân nhắc các hệ thống có tầm bắn ngắn hơn hoặc cho phép các đồng minh châu Âu mua và chuyển giao các hệ thống tầm xa khác cho Ukraine.

Một mối lo ngại khác của các quan chức Mỹ là nguy cơ mất quyền kiểm soát các tên lửa có khả năng vươn tới Moscow từ hầu hết khu vực ở Ukraine. Axios đưa tin, Washington vẫn chưa hoàn toàn biết rõ liệu họ có thể kiểm soát việc sử dụng tên lửa Tomahawk mà các nước NATO mua cho Ukraine hay không.

Theo Volodymyr Fesenko, người đứng đầu Trung tâm Nghiên cứu Chính trị Ứng dụng Penta, Mỹ có thể áp đặt các hạn chế đối với việc sử dụng tên lửa Tomahawk, tương tự những hạn chế áp dụng đối với ATACMS, một hệ thống tên lửa tầm xa khác mà chính quyền tiền nhiệm của Mỹ từ lâu đã cấm sử dụng trên lãnh thổ Nga.

"Tôi nghĩ có thể có những hạn chế. Không nhất thiết phải về tầm bắn, mà là về các mục tiêu cụ thể. Ví dụ, có thể cấm tấn công Moscow, các nhà máy điện hạt nhân hoặc các địa điểm lưu trữ vũ khí hạt nhân, nếu biết trước được những địa điểm đó", chuyên gia Fesenko nhận định.

Tác động tới cục diện chiến sự

Các nhà phân tích tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Mỹ cho rằng tên lửa Tomahawk có khả năng làm suy yếu đáng kể hiệu quả chiến đấu của quân đội Nga. Ưu điểm chính của loại tên lửa hành trình này là đầu đạn mạnh, có khả năng diệt các mục tiêu nằm sâu trong lãnh thổ đối phương.

Theo ước tính của ISW, ít nhất 1.945 địa điểm quân sự của Nga nằm trong tầm bắn của tên lửa Tomahawk. Các cuộc tấn công bằng tên lửa này có thể gây thiệt hại nghiêm trọng hoặc phá hủy các mục tiêu quan trọng bên trong lãnh thổ Nga như nhà máy sản xuất máy bay không người lái Shahed ở Yelabuga hoặc căn cứ không quân Engels-2, nơi máy bay ném bom Tu-95 xuất kích.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, việc chuyển giao vũ khí bị hạn chế - ngay cả khi vũ khí tỏ ra rất hiệu quả ở những khu vực nhất định trên mặt trận - hiếm khi làm thay đổi cán cân tổng thể của cuộc chiến theo hướng có lợi cho Ukraine.

"Tomahawk khó có thể thực sự làm thay đổi cục diện. Nhiều khả năng việc chuyển giao chúng sẽ là một động thái chính trị chứ không phải hoàn toàn mang tính quân sự", nhà phân tích Zemlyanyi nhận định.

Chuyên gia Justin Bronk đồng ý rằng mặc dù Tomahawk có thể gia tăng áp lực lên Nga, nhưng chúng không phải là "viên đạn thần kỳ".

"Chúng có thể bị đánh chặn như bất kỳ tên lửa hành trình nào khác, và khó có khả năng đột nhiên tạo ra sự khác biệt chiến lược đối với cục diện cuộc chiến sau năm thứ 4", ông Bronk nhận định.

Tuy nhiên, chuyên gia Fesenko chỉ ra rằng, việc vấn đề Tomahawk đang được thảo luận công khai đồng nghĩa rằng chủ đề này không còn là điều cấm kỵ nữa. Theo ông, chỉ riêng điều này đã đánh dấu một bước tiến lớn của chính quyền Mỹ.

Các chuyên gia tin rằng thông báo về việc cấp tên lửa Tomahawk cho Ukraine là một hình thức gây áp lực mới lên Điện Kremlin. Tổng thống Trump đang "cố tình" nâng cao mức độ căng thẳng trong cuộc đối thoại với Moscow sau hội nghị thượng đỉnh với Tổng thống Nga Vladimir Putin ở Alaska. Đó là lý do lập trường của ông Trump đã thay đổi, chuyên gia Zemlyanyi giải thích.

Theo chuyên gia Fesenko, bất chấp sự phản đối của Moscow về nguy cơ làm suy yếu quan hệ với Washington và cảnh báo leo thang xung đột với Ukraine, chính quyền Tổng thống Donald Trump vẫn không hề do dự. Washington tiếp tục gia tăng áp lực bằng cách khơi dậy những đồn đoán về khả năng chuyển giao Tomahawk cho Ukraine.

"Hiện tại vẫn chưa có quyết định nào về việc cung cấp Tomahawk. Nhưng ông Trump có thể sẽ thực hiện điều đó. Đôi khi ông ấy hoàn toàn khó đoán và có thể đưa ra những động thái bất ngờ, đột ngột. Nhưng hiện tại, điều này giống như một công cụ gây áp lực lên Nga hơn. Đó là kịch bản có khả năng xảy ra nhất", nhà phân tích chính trị Fesenko nói thêm.

Vũ khí răn đe?

Những thông tin về việc Ukraine quan tâm đến việc mua tên lửa Tomahawk xuất hiện lần đầu tiên vào mùa thu năm 2024, khi Tổng thống Volodymyr Zelensky trình bày "kế hoạch chiến thắng" với Mỹ. Theo truyền thông Mỹ, những điều khoản "mật" của kế hoạch này đề cập đến việc chuyển giao tên lửa như một phần của gói răn đe phi hạt nhân.

Vào thời điểm đó, chính quyền của Tổng thống Joe Biden đã bác bỏ yêu cầu này của Ukraine. Các quan chức giấu tên mô tả ý tưởng này là một "đề xuất hoàn toàn phi thực tế". Vấn đề này cũng đã được nêu ra trong các cuộc thảo luận với ông Donald Trump, khi đó vẫn còn là ứng cử viên tổng thống.

Theo các chuyên gia, việc Mỹ triển khai Tomahawk ở Ukraine có thể trở thành một phần trong các đảm bảo an ninh trong tương lai sau khi xung đột kết thúc. Vũ khí này có thể đóng vai trò răn đe trước nguy cơ xảy ra chiến dịch quân sự khác của Nga.

"Chúng tôi đang đàm phán với cả châu Âu và Mỹ. Bạn có thể gọi đó là một hình thức đảm bảo an ninh, mặc dù tất nhiên, không có gì gọi là đảm bảo tuyệt đối. Tuy nhiên, đây vẫn là một vũ khí răn đe khá nghiêm túc", nhà phân tích chính trị Volodymyr Fesenko cho biết.