Tân Thủ tướng Nhật Bản Takaichi Sanae - truyền nhân của Abenomics

Bà Takaichi Sanae đã làm nên lịch sử khi trở thành nữ thủ tướng đầu tiên của Nhật sau cuộc bỏ phiếu tại Quốc hội vào ngày 21-10. Thị trường chứng khoán phản ứng tích cực với kỳ vọng về chính sách kích thích kinh tế mạnh mẽ.

Theo đài Nhật NHK, bà Takaichi giành được 237 phiếu ngay trong vòng bỏ phiếu đầu tiên tại Hạ viện gồm 465 ghế, không cần đến vòng hai.

Chiến thắng này diễn ra sau khi Đảng Dân chủ tự do (LDP) cầm quyền thiết lập liên minh với Đảng Đổi mới Nhật Bản (JIP) vào cuối tuần trước để thành lập chính phủ liên minh.

Thị trường hồ hởi đón nhận

Hãng tin Reuters cho biết để đổi lấy phiếu bầu của JIP, bà Takaichi đã đồng ý ủng hộ các chính sách như giảm số ghế Quốc hội, giáo dục trung học phổ thông miễn phí và tạm dừng thuế tiêu thụ thực phẩm trong hai năm.

Tuy nhiên ông Tobias Harris, người sáng lập công ty tư vấn rủi ro Japan Foresight, nói trên chương trình Squawk Box Asia của Đài CNBC rằng JIP có thể không muốn nhận ghế bộ trưởng nào trong nội các mới do "rủi ro thực sự khi tham gia liên minh với LDP - đảng vẫn đang có tỉ lệ ủng hộ thấp lịch sử và không thực sự có được sự tin tưởng của công chúng". Bằng cách đứng ngoài nội các, JIP sẽ dễ dàng rút khỏi liên minh hơn khi tình hình không còn có lợi.

Thời chính quyền ông Shigeru Ishiba - người tiền nhiệm của bà Takaichi, LDP đã chịu tổn thất nặng nề và mất đa số ở cả Thượng viện lẫn Hạ viện.

Thị trường chứng khoán Nhật Bản phản ứng tích cực với tân thủ tướng - chỉ số Nikkei 225 đạt mức cao mới vào ngày 21-10, tiếp nối phiên kỷ lục ngày trước đó, trong đợt mua bán mà giới chuyên gia gọi là "giao dịch Takaichi". Các nhà đầu tư kỳ vọng vào chính sách tiền tệ nới lỏng và kích thích tài khóa lớn hơn để thúc đẩy tăng trưởng.

Là nhà bảo thủ cứng rắn, bà Takaichi được nhiều người coi là truyền nhân của Abenomics - chính sách kinh tế nổi tiếng của cố Thủ tướng Shinzo Abe với các đặc điểm là chính sách tiền tệ nới lỏng, thúc đẩy chi tiêu tài khóa và cải cách cơ cấu.

Trong cuộc đua lãnh đạo LDP năm 2024, bà từng chỉ trích kế hoạch tăng lãi suất của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ).

Con đường gập ghềnh

Con đường dẫn đến vị trí lãnh đạo cao nhất của bà Takaichi đầy thách thức. Trong cuộc đua chủ tịch LDP năm 2024, bà đã thua ông Ishiba và chỉ giành được vị trí lãnh đạo đảng vào tháng 9 vừa rồi khi đánh bại Bộ trưởng Nông nghiệp Shinjiro Koizumi - con trai cựu Thủ tướng Junichiro Koizumi, sau khi ông Ishiba tuyên bố từ chức. Nhưng ngày 10-10, Đảng Komeito đột ngột rút khỏi liên minh với LDP, chấm dứt mối quan hệ kéo dài từ năm 1999, đặt vận mệnh chính trị của bà vào thế bấp bênh.

Về địa chính trị, bà ủng hộ sửa đổi Hiến pháp hòa bình của Nhật Bản. Các chuyến thăm trước đây của bà đến đền Yasukuni từng gây tranh cãi. Đây là nơi tôn vinh những người tử trận trong chiến tranh của Nhật Bản, bao gồm cả những tội phạm chiến tranh bị kết án.

Sự kiện các thủ tướng Nhật đi thăm ngôi đền đã gây chỉ trích và sóng gió ngoại giao với những nước từng bị Nhật chiếm đóng thời Thế chiến II như Trung Quốc và Hàn Quốc. Tuy nhiên, tuần trước bà không dự lễ hội tại đền Yasukuni.

Về quan điểm chính trị cá nhân, bà Takaichi (64 tuổi) là nhà bảo thủ kiên định, ngưỡng mộ cố Thủ tướng Anh Margaret Thatcher, và cũng được báo chí quốc tế gọi là "bà đầm thép" của Nhật Bản.

Chính trường Nhật Bản đang có xu hướng nghiêng về phe hữu, khi đảng chống nhập cư Sanseito ngày càng có ảnh hưởng. Trong nỗ lực kéo cử tri trở lại, LDP và bà Takaichi cũng thể hiện lập trường cứng rắn về nhập cư và khách du lịch nước ngoài - cả hai đều là vấn đề chính trong cuộc đua lãnh đạo LDP lẫn trên chính trường Nhật hiện nay.

Từng là tay trống trong ban nhạc rock nặng thời đại học, việc bà đắc cử được kỳ vọng sẽ là "bước tiến với sự tham gia của phụ nữ [Nhật] vào chính trị", dù trên thực tế, chính bản thân bà ít khi tỏ ra muốn chống lại các chuẩn mực gia trưởng, AFP dẫn lời Sadafumi Kawato - giáo sư danh dự của Đại học Tokyo.

Quan điểm của bà Takaichi về giới tính cũng thiên hữu, bao gồm phản đối sửa đổi luật từ thế kỷ 19 yêu cầu các cặp vợ chồng Nhật phải dùng chung một họ - về cơ bản là phụ nữ phải theo họ chồng. Bản thân bà đã kết hôn hai lần với cùng một người đàn ông là cựu nghị sĩ: lần đầu bà lấy họ ông, lần thứ hai ông theo họ bà.