Tại sao xe điện êm ái là thế mà lại khiến người ngồi dễ say hơn ô tô xăng?

(Dân trí) - Ngày càng có nhiều người cho biết họ cảm thấy say xe khi đi ô tô điện, và khoa học đã có lời giải thích cho hiện tượng này.

Xe điện ngày càng phổ biến trên toàn cầu. Trong năm 2024, xe điện chiếm 22% lượng xe mới bán ra trên toàn cầu, tăng khá nhiều so với tỷ lệ 18% của năm 2023. Một loạt nghiên cứu và ngày càng nhiều người dùng cho biết, so với xe chạy xăng hoặc dầu truyền thống, họ cảm thấy dễ say xe hơn khi đi ô tô điện.

Theo nhiều nghiên cứu học thuật, hiện tượng này có cơ sở khoa học.

“Việc cảm thấy dễ say xe hơn khi ngồi trong ô tô điện có thể là do yếu tố trải nghiệm mới, cả ở người lái lẫn hành khách. Khi đó, não bộ thiếu chính xác trong việc ước lượng lực chuyển động vì nó dựa vào kinh nghiệm trước đây trong các loại xe khác”, ông William Emond, nghiên cứu sinh tiến sĩ chuyên nghiên cứu về chứng say xe tại Đại học Công nghệ Belfort-Montbéliard (Pháp), giải thích.

Dù ô tô điện ngày càng phổ biến hơn, xe động cơ đốt trong vẫn chiếm ưu thế. Mọi người sử dụng xe xăng nhiều hơn và đã có thời gian để thích nghi với các tín hiệu đặc trưng của loại xe này. Nếu một người gần như cả đời chỉ đi xe xăng, não bộ sẽ dự đoán xe sắp tăng tốc khi nghe tiếng động cơ gầm lên - một dạng cảnh báo rằng tốc độ sắp thay đổi. Xe điện không phát ra âm thanh như vậy.

Ngoài yếu tố chưa quen, nghiên cứu còn phát hiện mối liên hệ giữa các đặc điểm kỹ thuật phổ biến trên ô tô điện và chứng say xe. Một nghiên cứu năm 2024 cho thấy có mối tương quan mạnh giữa mức độ say xe và độ rung của ghế ngồi trong xe điện.

Trong khi đó, một nghiên cứu năm 2020 chỉ ra rằng việc thiếu âm thanh động cơ cũng có thể là nguyên nhân lớn gây cảm giác buồn nôn.

“Nếu chúng ta quen di chuyển bằng xe xăng, chúng ta sẽ hiểu chuyển động của xe dựa trên các tín hiệu như tiếng máy nổ, độ rung, mô-men xoắn… Nhưng đi xe điện lần đầu là một môi trường chuyển động hoàn toàn mới với não bộ, và nó cần thời gian để thích nghi”, ông Emond giải thích.

Ngoài ra, công nghệ phanh tái tạo khiến xe giảm tốc một cách chậm rãi, đều đặn trong thời gian dài hơn so với kiểu phanh gấp hay phanh nhấp nhả. Kiểu giảm tốc tần suất thấp này thường liên quan đến mức độ say xe cao hơn. Một nghiên cứu năm 2024 cho rằng đây là một trong những yếu tố chính gây say xe trong xe điện.

Say xe được cho là hiện tượng xảy ra khi các tín hiệu cảm giác mà não nhận được về chuyển động của cơ thể bị mâu thuẫn. Cụ thể, hiện tượng này xảy ra khi tai trong (giúp kiểm soát thăng bằng), mắt và cơ thể gửi những thông tin trái ngược nhau đến não.

“Hiểu rõ về chuyển động giúp chúng ta dự đoán được các lực tác động - điều rất quan trọng trong việc ngăn say xe. Tuy nhiên, nếu lực chuyển động mà não dự đoán khác với những gì đang thực sự diễn ra, thì não sẽ xem đó là một "xung đột thần kinh". Nếu kéo dài, xung đột này có thể vượt qua ngưỡng và kích hoạt các phản ứng tự động của cơ thể; ví dụ như những triệu chứng của say xe”, ông Emond cho biết.

Khả năng dự đoán chuyển động của xe dường như là yếu tố then chốt trong việc tạo ra cảm nhận say xe. Đó là lý do tại sao người cầm lái thường ít bị say. Họ biết điều gì sắp xảy ra.

Sự tương tác giữa việc dự đoán chuyển động và chuyển động thực tế có thể lý giải vì sao ô tô điện có xu hướng gây say xe nhiều hơn, vì chúng cung cấp ít tín hiệu cảnh báo chuyển động sắp tới hơn.

“Khi khám phá một môi trường chuyển động mới, não cần làm quen vì chưa có kinh nghiệm trước đó. Đây cũng là lý do tại sao gần như tất cả mọi người đều bị say khi ở trong môi trường không trọng lực”, ông Emond giải thích.

Khi tỷ lệ sở hữu xe điện tiếp tục tăng, một số nhà nghiên cứu đã bắt đầu tìm kiếm giải pháp cho hiện tượng buồn nôn đặc trưng của xe điện. Một số bài báo khoa học đề xuất rằng chứng say xe trong xe điện tự lái có thể được giảm thiểu nhờ sử dụng tín hiệu thị giác, như màn hình tương tác hoặc đèn nội thất; hoặc rung động có kiểm soát để giúp não bộ của hành khách dự đoán được chuyển động sắp tới, nhờ đó làm dịu cảm giác “lảo đảo” khi ngồi ở ghế sau xe taxi điện.