Tác giả Hoàng Nam Tiến cảnh báo người trẻ đừng 'bơi chơi' với AI

"AI không còn là một công cụ, nó là sức mạnh. Nhưng để làm chủ được AI, người trẻ không thể tiếp cận theo kiểu bơi chơi" - đó là chia sẻ thẳng thắn của ông Hoàng Nam Tiến - Phó Chủ tịch Hội đồng trường Đại học FPT với PV VietNamNet.

Cuốn sách Ứng dụng AI vào doanh nghiệp do TIMES phát hành được ông Hoàng Nam Tiến viết với mong muốn giúp người đọc có nhận thức đúng về AI, không phải kiểu hời hợt, theo trào lưu mà hiểu sâu để áp dụng vào công việc và cuộc sống.

Từ những cảnh báo của Tổng Bí thư đến nỗi lo về một "tầng lớp vô dụng"

Từ trải nghiệm thực tế của mình trong chuyển đổi số và giáo dục, ông dẫn lại hai câu nói  trong bài phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm về học tập suốt đời và khuyên các bạn trẻ phải đọc: "Rất nhiều công việc hiện nay, mười năm trước chưa hề tồn tại... 65% công việc hiện tại sẽ bị công nghệ thay thế trong tương lai gần". Ông Tiến cho rằng, đây là hai câu nói mang tính tầm nhìn dài hạn 5-10 năm tới.

Những cảnh báo này không còn là dự báo. Theo ông Tiến, ngay trong năm nay, từ 20-50% công việc ở nhiều lĩnh vực, kể cả báo chí, đã bị thay thế bởi AI và các "nhân viên số". Từ ngành tài chính, ngân hàng đến sản xuất, thương mại... đều ghi nhận sự giảm mạnh nhu cầu về nhân lực truyền thống.

“2,7 triệu lao động trong các ngành như dệt may, da giày, lắp ráp điện tử… có nguy cơ bị thay thế. Trước kia, tôi nói điều này nhiều người còn cười. Giờ không ai dám phủ nhận nữa", ông nói.

Trước bối cảnh thay đổi nhanh như vũ bão, ông Hoàng Nam Tiến nhấn mạnh người trẻ cần hai năng lực cốt lõi: tự học và học suốt đời.

"Kiến thức ngày nay có thể lỗi thời chỉ sau 2-3 năm, có khi bạn chưa tốt nghiệp đã tụt hậu", ông cảnh báo. Đại học vì thế, không còn chỉ là nơi truyền dạy tri thức mà phải giúp sinh viên biết cách học tự học.

Một điểm đáng lo ngại là nhiều người trẻ hiện đang chìm trong những nội dung nhanh, ngắn gây nghiện như TikTok. Ông chia sẻ kết quả đo điện não: "Khi đọc sách, vùng não trước hoạt động mạnh mẽ. Khi xem TikTok, gần như không có phản ứng. Đó là một dạng 'thả trôi không động lực' rất nguy hiểm".

Vì vậy, theo ông, muốn không trở thành "tầng lớp vô dụng" - một khái niệm mà nhiều nhà kinh tế đã cảnh báo, người trẻ phải tỉnh táo trước thời gian mình đang dùng và hướng nó vào việc học, trải nghiệm và nâng cấp chính mình.

Điểm đặc biệt trong cuốn Ứng dụng AI vào doanh nghiệp, theo chính tác giả là tính hệ thống cao: không tản mạn, không dàn trải mà có cấu trúc như một giáo trình khai mở tư duy; Tính mới: nhiều góc nhìn và ví dụ chưa từng xuất hiện trong các sách AI khác; Tính thực chiến: đọc xong có thể áp dụng ngay, bắt đầu hành động.

"Đọc xong có thể hành động ngay - đó là điều rất hiếm", ông nói.

Bơi chơi thì dễ, bơi thật mới khó

Trong khi nhiều người chỉ tiếp cận AI như một món đồ chơi, vài ứng dụng vui vẻ hay một công cụ hỗ trợ đơn lẻ, theo ông Tiến, phải coi AI là bạn đồng hành - thậm chí là đối thủ cạnh tranh âm thầm. "AI rất dễ dùng nhưng học sâu thì rất khó. Giống như bơi: bơi chơi thì dễ, nhưng bơi chuyên nghiệp cực kỳ vất vả. Và nếu không học để bơi thật, chúng ta sẽ bị nhấn chìm", ông nói.

Ông Tiến rất tin vào khả năng thích ứng xuất sắc của người Việt Nam. Từ việc người miền Bắc từng đắp đê lại chọn "sống chung với lũ" khi vào miền Nam đến món lẩu cái gì cũng nhúng vào để ăn được... Đó là những minh chứng cho tinh thần "biến mọi thứ thành có thể".

Tuy nhiên, điểm yếu lớn nhất của người Việt Nam, theo ông, nằm ở chỗ: "Người Việt mình rất linh hoạt nhưng tư duy và năng lực học sâu còn yếu".

Ông ví dụ, để thực sự chuyển đổi số, chuyển đổi AI, không chỉ cần thiết bị hay phần mềm mà cần nhất là chuyển đổi tư duy lãnh đạo: "Tôi vẫn hay nói vui, lãnh đạo chưa thay đổi tư duy thì đừng nói đến chuyển đổi số".

Không chỉ chuyển đổi số (digital transformation), giờ đây chúng ta phải bước vào giai đoạn cao hơn: AI transformation. Và AI không chỉ là công cụ giúp tăng năng suất mà nó là sức mạnh, là người đồng hành và là tiêu chuẩn mới cho năng lực cạnh tranh.

"Thế giới đang thay đổi với tốc độ chưa từng có nên tôi vừa lo lắng vừa hy vọng. Hy vọng là vì tôi tin, nếu người trẻ nhận ra điều này sớm, họ sẽ chọn học thay vì chill (thả trôi không mục đích), chọn hành động thay vì đổ lỗi và chọn tiến lên thay vì chờ đợi", ông Tiến nói.