Sửa Hiến pháp 2013: Tạo nguồn lực phát triển đất nước

Hôm qua (7-5), Quốc hội đã nghe tờ trình dự thảo nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định việc sửa Hiến pháp và các luật liên quan là giai đoạn 2 của đợt tinh gọn bộ máy, sắp xếp, sáp nhập cấp tỉnh và cấp xã, kết thúc hoạt động cấp huyện. 

"Nhân dân và cử tri rất mong đợi kỳ họp Quốc hội lần này vì mong muốn bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Việc sắp xếp bộ máy tinh gọn sẽ tạo nguồn lực phát triển đất nước" - ông Mẫn khẳng định.

Quy định khái quát phân định các đơn vị hành chính

Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết ngay sau khi được thành lập, Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 đã tổ chức nghiên cứu, xây dựng dự thảo nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013.

Ủy ban dự thảo xác định dự thảo nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 gồm 2 điều. Trong đó, điều 1 nghị quyết gồm 8 khoản sửa đổi, bổ sung một số quy định của Hiến pháp năm 2013 về Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, về đơn vị hành chính và tổ chức chính quyền địa phương. 

Việc sửa đổi, bổ sung lần này đã làm rõ vai trò cốt lõi của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội. Đồng thời nhấn mạnh vị trí là tổ chức trung tâm của khối đại đoàn kết toàn dân, bảo đảm cơ sở pháp lý cho việc sắp xếp tổ chức bộ máy của mặt trận, các tổ chức chính trị - xã hội. 

Quy định về vị trí, chức năng, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của mặt trận cũng được đề nghị sửa đổi, bổ sung để bảo đảm phù hợp với mô hình tổ chức mới khi sắp xếp các tổ chức chính trị - xã hội trực thuộc MTTQ Việt Nam. Điểm mới dự thảo đề xuất Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam có quyền trình dự án luật, dự án pháp lệnh.

Về Công đoàn Việt Nam, ủy ban đề nghị sửa đổi, bổ sung quy định Hiến pháp theo hướng khẳng định Công đoàn Việt Nam là tổ chức chính trị - xã hội của giai cấp công nhân và của người lao động, trực thuộc MTTQ Việt Nam. 

Đồng thời bổ sung nhiệm vụ của Công đoàn Việt Nam là đại diện của người lao động ở cấp quốc gia trong quan hệ lao động và quan hệ quốc tế về công đoàn để phù hợp với bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.

Đáng chú ý, điều khoản sửa đổi, bổ sung quy định về tổ chức đơn vị hành chính và một số nội dung khác về chính quyền địa phương đã thể chế hóa chủ trương của Đảng về sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp và kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện. 

Ủy ban đề nghị chỉ quy định có tính khái quát về việc phân định các đơn vị hành chính của Việt Nam. Theo đó, các cấp chính quyền địa phương gồm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các đơn vị hành chính phía dưới. Riêng đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội thành lập.

Việc xác định các loại đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và trình tự, thủ tục thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính do Quốc hội quy định. 

Đồng thời thể chế hóa kết luận của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về tổ chức chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp xã có HĐND và UBND. Ủy ban đề nghị sửa đổi, bổ sung theo hướng quy định tổ chức chính quyền địa phương gồm HĐND và UBND, không sử dụng thuật ngữ "cấp chính quyền địa phương".

Nên giữ nguyên quyền chất vấn với chánh án, viện trưởng

Ngoài ra, một nội dung đáng chú ý khác là Hiến pháp 2013 đang quy định đại biểu HĐND có quyền chất vấn chánh án TAND, viện trưởng Viện KSND. Hiện nay, việc chất vấn đối với hai chức danh này chỉ thực hiện tại HĐND cấp tỉnh, cấp huyện. 

Sắp tới khi bỏ cấp huyện sẽ không tổ chức tòa án và viện kiểm sát cấp huyện mà thay thế bằng tòa án, viện kiểm sát khu vực (các đơn vị này không gắn với đơn vị hành chính cụ thể). Do đó, ủy ban đề nghị sửa đổi quy định của Hiến pháp theo hướng không quy định chánh án và viện trưởng thuộc phạm vi chất vấn của HĐND. 

Việc chất vấn của đại biểu HĐND sẽ tập trung vào UBND (chủ tịch UBND, các thành viên khác của UBND và người đứng đầu cơ quan thuộc UBND) để nâng cao hiệu quả hoạt động trên thực tế. Tuy nhiên, vẫn có ý kiến đề nghị tiếp tục duy trì cơ chế này và điều chỉnh theo hướng quy định đại biểu HĐND cấp tỉnh có quyền chất vấn chánh án và viện trưởng cấp tỉnh và cấp khu vực.

Nêu ý kiến tại tổ, đại biểu Nguyễn Danh Tú (đoàn Kiên Giang) đề nghị cân nhắc việc không quy định chánh án, viện trưởng thuộc phạm vi đối tượng trả lời chất vấn của đại biểu HĐND. Theo ông Tú, trong hoạt động giám sát việc tuân theo pháp luật tại địa phương, chất vấn là một hình thức giám sát rất quan trọng. 

Mặt khác, việc quy định quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với chánh án, viện trưởng xuất phát từ bản chất, đặc điểm của Nhà nước ta là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, dưới sự lãnh đạo của Đảng. Việc chất vấn chánh án, viện trưởng cũng góp phần cung cấp thêm thông tin để phục vụ hoạt động giám sát việc tuân theo Hiến pháp, pháp luật tại địa phương. 

"Nếu bây giờ HĐND chỉ có quyền chất vấn chủ tịch, các thành viên và thủ trưởng các cơ quan khác thuộc UBND sẽ chỉ mới quy định định quyền chất vấn các cơ quan thực hiện quyền hành pháp mà chưa thực hiện chất vấn đối với các cơ quan tư pháp ở địa phương là chưa phù hợp", ông Tú diễn giải.

Cùng quan điểm, đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt (Đắk Lắk) nêu hiện nay quy định đối với đại biểu HĐND có quyền chất vấn với các thành viên, lãnh đạo UBND, các đơn vị như tòa án, viện kiểm sát. Bà đặt vấn đề nếu bỏ chất vấn với chánh án, viện trưởng thì ai sẽ thực hiện quyền này? 

Mặt khác, theo bà Nguyệt, Luật Hoạt động giám sát vừa qua lấy ý kiến các đại biểu đã đặt vấn đề chất vấn là quyền giám sát rất cơ bản của đại biểu HĐND. 

"Nếu giờ không thực hiện việc này có bất cập với quy định pháp luật về lấy ý kiến không và đã được quy định rõ. Tôi đề nghị quy định rõ để thể hiện đại biểu HĐND có quyền chất vấn với chánh án, viện trưởng để đảm bảo các yếu tố thực thi pháp luật và các cơ quan thực thi pháp luật sẽ trả lời các vấn đề liên quan với cử tri", bà Nguyệt nêu thêm.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định trong việc sửa Hiến pháp và các luật liên quan tại kỳ họp lần này, Bộ Chính trị, Chính phủ, Quốc hội thống nhất phân cấp mạnh cho địa phương. Từ đó ông đề nghị đại biểu từ thực tiễn địa phương, có vấn đề gì có thể góp ý, đảm bảo thực hiện "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm".

Ông cũng thông tin thêm lần này trình Quốc hội, lấy ý kiến sửa gọn trong khoảng 8/120 điều của Hiến pháp và chủ yếu liên quan tới sắp xếp tổ chức bộ máy, không mở rộng. Ông nêu rõ nếu mở rộng việc sửa Hiến pháp sẽ phải đợi Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV để xem có sửa cương lĩnh không. Khi đó mới xem xét sửa Hiến pháp cho phù hợp.