Sứ mệnh khai sáng và kết nối niềm tin

Ngay từ buổi đầu thành lập, dưới sự lãnh đạo của Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, những tờ báo như: Thanh Niên, Tranh Đấu, Độc Lập, Cứu Quốc... đã triển khai nhiều hoạt động tuyên truyền, giáo dục và trực tiếp tổ chức vận động cách mạng, góp phần rất quan trọng truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin vào Việt Nam, đặt nền móng cho việc xây dựng nền tảng tư tưởng chính trị, lý luận và hành động cách mạng của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ”.

Trải qua các cuộc kháng chiến trường kỳ đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước trước kia, cũng như trong công cuộc bảo vệ, xây dựng Tổ quốc và hội nhập quốc tế ngày nay, báo chí luôn là “tai mắt, tiếng nói của Đảng và Nhân dân”, đóng vai trò ba trong một: “Đi trước mở đường - Đi cùng thực hiện - Đi sau tổng kết”.

Trong thời kỳ đổi mới, chính báo chí đã góp phần mở đường định hướng dư luận cho các cải cách táo bạo về kinh tế, xã hội, góp phần thúc đẩy xây dựng Nhà nước pháp quyền và xã hội dân chủ, văn minh. Không chỉ là tiếng nói chính trị, tư tưởng, báo chí còn là một cấu phần quan trọng của các ngành công nghiệp văn hóa, kinh tế báo chí, truyền thông.

Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa tham quan gian trưng bày báo tại Hội báo toàn quốc 2025

Trong hành trình mới hôm nay - Hành trình của kỷ nguyên chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo và hội nhập toàn cầu, Báo chí cách mạng Việt Nam tiếp tục đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong công tác thông tin, truyền thông chính sách, tạo đồng thuận xã hội và lan tỏa giá trị quốc gia. “Báo chí là mạch dẫn tri thức - Kết nối niềm tin” do đó, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về báo chí chính là điều kiện tiên quyết để nền báo chí cách mạng nước nhà phát triển lành mạnh, chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại.

Dù đạt nhiều thành tựu, báo chí hiện nay đang đối mặt với những thách thức lớn, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập toàn cầu. Sự bùng nổ của không gian mạng và truyền thông số khiến việc kiểm soát, định hướng thông tin trở nên phức tạp. Tin giả, thông tin xuyên tạc, kích động lan truyền nhanh chóng trong khi báo chí chính thống bị mất thị phần và ưu thế dẫn dắt. Mô hình kinh tế báo chí truyền thống bị phá vỡ, doanh thu quảng cáo sụt giảm nghiêm trọng, nhiều tòa soạn gặp khó khăn về tự chủ tài chính, cơ chế đặt hàng còn nhiều bất cập. Hệ thống pháp lý còn chồng chéo, bất cập, nhiều nội dung không còn phù hợp với thực tiễn, trong đó có các quy định về mô hình tổ chức, quyền lợi nhà báo, báo chí trên nền tảng số, bản quyền nội dung... Tính “minh định” rõ ràng trong quan hệ giữa cơ quan chủ quản - cơ quan quản lý - cơ quan định hướng tư tưởng khiến việc thực thi quản lý nhà nước còn phân tán, hiệu lực, hiệu quả chưa cao. Trình độ, đạo đức một bộ phận người làm báo chưa theo kịp yêu cầu mới trong môi trường số và hội nhập, đặt ra yêu cầu nghiêm túc về chuẩn đạo đức và trách nhiệm xã hội của người làm báo. Việc thiếu cơ chế xác thực và nhãn hiệu số cho báo chí chính thống khiến công chúng dễ bị hiểu lầm giữa nguồn chính thống và tin giả, làm suy giảm vai trò định hướng của báo chí cách mạng.

Để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về báo chí, trong thời gian tới với trách nhiệm trước Đảng, Nhà nước và Nhân nhân, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) sẽ phối hợp chặt chẽ với Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Hội Nhà báo Việt Nam và các cơ quan liên quan tập trung triển khai đồng bộ một số nhóm giải pháp trọng tâm như sau:

Thứ nhất, cần nhận thức đầy đủ, đúng đắn, toàn diện về những thách thức to lớn mà công nghệ số, trí tuệ nhân tạo đã và đang tác động toàn diện, sâu sắc chưa từng có trong lịch sử đến mọi mặt của đời sống xã hội, trong đó có lĩnh vực báo chí. Đây là vấn đề có tính căn cốt, nền tảng đầu tiên mà chúng ta cần làm rõ và nhận diện thấu đáo…Một bản tin có thể được máy móc tạo ra, nhưng một tấm lòng, một câu chữ lay động lòng người, một góc nhìn đầy nhân văn thì chỉ có thể được chưng cất từ người làm báo với những giọt mồ hôi, lăn lộn, thấm đẫm thực tiễn, có tư duy độc lập, có bản lĩnh chính trị vững vàng và có trái tim thấu cảm với đời sống của nhân dân.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng

Người làm báo trong thời đại AI phải vừa “nâng tầm công nghệ” vừa “giữ vững căn cốt tư tưởng”. Đó là sự kết hợp giữa trí tuệ dữ liệu và trí tuệ chính trị, giữa tốc độ công nghệ và chiều sâu văn hóa. Nhà báo không thể đứng ngoài cuộc chuyển đổi số, nhưng cũng không được để mình bị dẫn dắt hoàn toàn bởi thuật toán - vốn vô cảm trước sự thật và giá trị. Người làm báo phải làm chủ công nghệ, sử dụng AI như một công cụ tăng cường năng lực chứ không làm suy giảm phẩm chất nghề nghiệp. Phải biết chọn lọc, phân tích, xử lý thông tin một cách có tư duy phản biện, có đạo đức nghề báo, có trách nhiệm xã hội và có tinh thần phụng sự đất nước, phục vụ Nhân dân và chỉ khi ấy, người làm báo mới không bị lệ thuộc vào công nghệ mà còn “vượt lên trên công nghệ”, để báo chí thật sự là ngọn đuốc soi đường, là tiếng nói của lương tri và sự thật.

Thứ hai, công tác quản lý Nhà nước về báo chí sẽ tiếp tục được Bộ VHTTDL chỉ đạo, phối hợp đồng bộ theo hướng tháo gỡ điểm nghẽn, khơi thông nguồn lực và kiến tạo không gian phát triển mới cho báo chí cách mạng. Kiên quyết từ bỏ tư duy: “Không quản được thì cấm”, “Không biết mà vẫn quản”, chuyển mạnh từ: “Quản lý hành chính thụ động” sang “Quản trị phục vụ gắn với truyền thông số và kết nối dữ liệu” trong bối cảnh báo chí, truyền thông đã vượt khỏi biên giới truyền thống, lan rộng trên nền tảng số toàn cầu.

Về thể chế, việc sửa đổi Luật Báo chí tới đây sẽ cân đối, đảm bảo tích hợp, thống nhất với các luật liên quan như: Luật An toàn thông tin mạng, Luật Doanh nghiệp, Luật Xuất bản… Mục tiêu chiến lược là thiết lập hệ sinh thái báo chí quốc gia có tính quản trị cao, bảo đảm nguyên tắc “thống nhất trong đa dạng”, vừa bảo vệ định hướng tư tưởng chính trị, truyền thống lịch sử, văn hóa dân tộc; vừa tạo dư địa cho sự sáng tạo, đổi mới, nhân văn và hiện đại.

Thứ ba, tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung, nâng cao hiệu quả, chất lượng cơ chế phối hợp giữa cơ quan lãnh đạo - cơ quan quản lý - hội nghề nghiệp với cơ quan chủ quản đơn vị báo chí trong bối cảnh truyền thông số và trí tuệ nhân tạo phát triển mạnh mẽ như hiện nay. Yêu cầu cấp thiết đặt ra là phải xác lập một cơ chế phối hợp thống nhất về mục tiêu - rõ ràng về vai trò - minh bạch về trách nhiệm.

Đặc biệt, cần xác lập rõ trách nhiệm của cơ quan chủ quản, với tư cách là đơn vị trực tiếp sử dụng công cụ báo chí, trong việc chịu trách nhiệm chính trị, tổ chức, nhân sự và nội dung thông tin. Việc bổ nhiệm, đề bạt lãnh đạo cơ quan báo chí, đặc biệt là các chức danh lãnh đạo chủ chốt, nhất là người đứng đầu cần được thực hiện đúng quy trình, tiêu chuẩn và minh bạch.

Thứ tư, tập trung đột phá trong tư duy quản lý, quản trị nhằm phát triển báo chí gắn với kinh tế báo chí vừa là yêu cầu thực tiễn, mà còn là điều kiện tiên quyết để báo chí cách mạng tồn tại, phát triển và thực hiện tốt sứ mệnh trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên số, trí tuệ nhân tạo và truyền thông toàn cầu.

Một mặt, Bộ VHTTDL sẽ tiếp tục tham mưu Đảng, Nhà nước rà soát và hoàn thiện chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế báo chí theo hướng đồng bộ, thông thoáng và mang tính kiến tạo cao. Đặc biệt, sẽ tham mưu Thủ tướng Chính phủ sớm ban hành chính sách về bản quyền nội dung số và chia sẻ doanh thu giữa các nền tảng số xuyên biên giới với báo chí chính thống để bảo vệ thành quả lao động, quyền lợi hợp pháp của người làm báo Việt Nam…

Thứ năm, nghiêm túc, quyết liệt thực hiện công tác quy hoạch hệ thống báo chí toàn quốc gắn với cuộc cách mạng về tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh, gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và xây dựng nguồn nhân lực báo chí có đức, có tài và năng lực thích ứng trong kỷ nguyên chuyển đổi số, như một đòi hỏi cấp thiết, có ý nghĩa quyết định tới sự phát triển của nền báo chí cách mạng.

Song song với đó phải tập trung phát triển nguồn nhân lực báo chí chất lượng cao, xem đây là then chốt, là trụ cột chiến lược. Trong giai đoạn hiện nay đòi hỏi đội ngũ người làm báo không chỉ giỏi nghiệp vụ, tinh thông công nghệ, mà đòi hỏi phải thật sự có bản lĩnh chính trị vững vàng, nhạy bén xã hội, có đạo đức nghề nghiệp và tâm huyết với nghề, với dân tộc. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn: “Người làm báo cách mạng cần phải gần dân, hiểu dân, học dân, nói tiếng nói của dân và viết để phục vụ dân”. Lời Bác căn dặn vẫn còn nguyên tính thời sự khi báo chí đứng trước thử thách giữa dòng thông tin hỗn loạn, phân cực và không ít biểu hiện lệch chuẩn, thương mại hóa.

Nền báo chí cách mạng Việt Nam trong một thế kỷ qua đã vượt qua muôn vàn gian khó để trưởng thành, vững vàng, đồng hành cùng dân tộc trong mọi chặng đường phát triển. Trước thách thức và cơ hội của giai đoạn hiện nay, thời đại số hóa, trí tuệ nhân tạo và truyền thông toàn cầu, yêu cầu nâng cao chất lượng, hiệu quả quản lý nhà nước về báo chí vừa là nhiệm vụ cấp bách, mà còn là sứ mệnh lịch sử.