Sự ổn định của Việt Nam và giải thưởng của Thống đốc

Kiểm soát lạm phát, ổn định tỷ giá, điều hành lãi suất hỗ trợ tăng trưởng là những thành tích giúp Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng được tạp chí Global Finance xếp hạng A+, sánh vai cùng Chủ tịch Fed Jerome Hayden Powell và Thống đốc Ngân hàng trung ương Đan Mạch Christian Kettel Thomsen. Vĩ mô ổn định giữa sóng gió toàn cầu cũng là lực hút của môi trường Việt Nam nhiều năm qua với các dòng vốn đầu tư trên thế giới.

Ổn định giữa sóng gió toàn cầu

Không ai hiểu rõ giá trị vĩ mô ổn định bằng các doanh nghiệp. Ông Nguyễn Văn Bắc, Giám đốc Công ty Đầu tư cao su Việt Nam, thừa nhận căng thẳng thuế quan tại Mỹ trong năm 2025 khiến các doanh nghiệp như ông "quay vòng vòng". Từ đầu tháng 4 đến tháng 7, doanh nghiệp chạy đôn chạy đáo giao hàng trước thời điểm thuế đối ứng của Mỹ có hiệu lực. Đáng nói thời gian này, giá USD trong nước liên tục biến động dưới sự tác động của đồng bạc xanh trên thế giới. Áp lực chồng áp lực, có lúc ông cảm thấy bế tắc khi tính toán cân đối bài toán thuế, tỷ giá… "Ơn giời đến cuối tháng 8, Ngân hàng Nhà nước bán can thiệp thị trường ngoại tệ, từ mức đỉnh gần 26.600 đồng/USD, giá USD liên tục giảm đến nay. Lãi suất, tỷ giá ổn định đang hỗ trợ các doanh nghiệp xuất khẩu chúng tôi rất nhiều. Giá USD tăng, doanh nghiệp có nguồn ngoại tệ dư trên tài khoản mừng. Tuy nhiên, chúng tôi cũng phải nhập khẩu nguyên liệu nên tỷ giá tăng sẽ tác động đến giá thành sản phẩm. Tính không kỹ là lỗ ngay. Vì thế, chúng tôi chỉ mong tỷ giá ổn định", ông Nguyễn Văn Bắc cho hay.

Ông Trần Thanh Phong, Giám đốc Công ty Thiên Bút, thì thấm thía hơn ai hết tác động của tỷ giá hằng ngày. Mỗi tháng công ty phải thanh toán tiền hàng nhập khẩu thực phẩm heo, gà… khoảng 2 triệu USD nên tỷ giá biến động mạnh là "ăn" ngay vào lợi nhuận công ty. "Từ đầu năm đến cuối tháng 8, giá USD trong ngân hàng tăng gần 4% và chưa biết khi nào dừng. May mắn là công ty thanh toán bằng USD, chứ nếu bằng các ngoại tệ khác thì mức tăng đã trên 10%, lỗ từ tỷ giá cũng ốm. Một lợi thế thứ hai là đồng tiền nhiều nước mất giá mạnh, cộng thêm xuất khẩu vào Mỹ không được nên họ đổ sang các thị trường khác giúp giá hàng nhập khẩu liên tục giảm, bù lại phần nào giá USD tăng", ông Phong cho hay.

Thực tế, năm 2025 là năm sóng gió của tỷ giá trên toàn cầu, nguyên nhân lớn nhất đến từ cuộc chiến thuế quan giữa Mỹ với các nước xuất khẩu hàng hóa vào thị trường này. Chỉ số USD-Index từ mức 110 điểm vào đầu năm có lúc xuống 96,3 điểm, tương đương mất giá 12%. Đây là mức giảm mạnh nhất trong nửa thập niên qua. Mỹ áp thuế mới với hàng chục quốc gia trên thế giới, dao động từ 10 - 41% khiến thị trường tài chính thế giới chao đảo. Đồng tiền các nước biến động mạnh trong cơn địa chấn căng thẳng thương mại, chính trị trên thế giới. Để hỗ trợ nền kinh tế, Mỹ cũng như các nước thực hiện chính sách nới lỏng tiền tệ, giảm lãi suất. Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) đã cắt giảm 0,25 điểm phần trăm lãi suất vào giữa tháng 9, xuống còn 4 - 4,25%/năm. Đây là đợt cắt giảm lãi suất thứ 4 của Fed trong vòng 1 năm trở lại đây với tổng mức giảm 1,25%. Ngân hàng nhiều nước cũng cắt giảm lãi suất như ECB, Canada, Indonesia, Nam Phi, Malaysia, Ba Lan, Chile…

Sự suy yếu của USD khiến đồng tiền các nước khác tăng mạnh. Chẳng hạn như EURO tăng khoảng 14% so với USD, bảng Anh tăng khoảng 12%, yen Nhật tăng hơn 10%... Thế nhưng giá USD tại Việt Nam khá ổn định, chỉ tăng khoảng 3,5% và điều này không đến từ bên ngoài mà theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới (WB), áp lực chủ yếu từ nội tại của Việt Nam. Đó là nhu cầu trả nợ ngoại tệ khu vực công và tư tăng, Kho bạc Nhà nước liên tục mua vào chi trả nghĩa vụ nợ nước ngoài của Chính phủ. Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước cũng thực hiện hàng loạt công cụ để hỗ trợ mặt bằng lãi suất ở mức thấp như giữ lãi suất điều hành, bơm tiền qua thị trường mở. Nhờ đó, nguồn vốn rẻ ra thị trường tăng, hỗ trợ kinh tế tăng trưởng 8,3 - 8,5% trong năm nay theo mục tiêu của Chính phủ.

Vùng đệm vĩ mô duy trì vốn ngoại vào Việt Nam

PGS-TS Nguyễn Hữu Huân (Đại học Kinh tế TP.HCM) nhận xét: Trong bối cảnh bên ngoài xoay chiều nhanh, việc ổn định vĩ mô sẽ giúp Việt Nam kiểm soát lạm phát, tỷ giá và lãi suất thấp hợp lý. Điều này giúp Việt Nam giữ được độ tin cậy, giảm rủi ro của tiền đồng (VND), từ đó hạ chi phí vốn, giúp doanh nghiệp dễ tiếp cận tín dụng phục hồi sản xuất. "Điểm này đặc biệt quan trọng khi kinh tế toàn cầu còn bất định. Các định chế như Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF), WB, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) đều dự báo Việt Nam tăng trưởng khá tốt nhưng chịu rủi ro từ thương mại và chu kỳ toàn cầu. Vì vậy vùng đệm vĩ mô giúp duy trì nguồn vốn đầu tư trực tiếp lẫn gián tiếp, ổn định tâm lý thị trường trái phiếu, cổ phiếu", ông Huân nhấn mạnh.

Ông Đinh Đức Quang, Giám đốc Khối Kinh doanh tiền tệ, Ngân hàng UOB Việt Nam, cho rằng mức tăng tỷ giá USD/VND khoảng 4% từ đầu năm đến nay là phù hợp trong tổng thể chung vĩ mô. Theo ông Quang, cần nhìn trong một thời gian dài hạn hơn để thấy rõ mức độ ổn định của VND. Ví dụ từ năm 2021 đến nay, tỷ giá USD/VND tăng khoảng 14%, từ 23.000 lên 26.400 đồng/USD. Như vậy trung bình mỗi năm khoảng 3%. Đây là mức biến động bình thường so với các đồng tiền trong khu vực. Đơn cử, trong 5 năm qua, yen Nhật giảm giá 30%, đồng won giảm 20%, rupiah của Indonesia (IDR) giảm 15%... Với mức biến động như thế, Việt Nam vẫn duy trì tích cực các cân đối lớn như thặng dư thương mại, thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), kiều hối.

"Tất nhiên vẫn còn rất nhiều vấn đề cần tiếp tục cải thiện như việc cải cách thể chế nhằm đẩy mạnh thu hút vốn FDI, nâng hạng thị trường chứng khoán, xây dựng thị trường trái phiếu doanh nghiệp bền vững, thu hút nhà đầu tư vào Trung tâm tài chính quốc tế, giải quyết khó khăn từ thuế quan từ Mỹ… Các giải pháp tổng thể này sẽ tăng cung ngoại tệ, ổn định tỷ giá… Tuy nhiên, Ngân hàng Nhà nước phải cân đối nhiều mục tiêu thúc đẩy tăng trưởng, kiểm soát lạm phát, ổn định lãi suất và tỷ giá, từng bước tự do hóa dòng vốn ngoại. Việc đạt được tất cả mục tiêu này một cách trọn vẹn là thách thức lớn", ông Đinh Đức Quang nhận xét.

Tiến dần đến tháo "neo" tỷ giá

Mặc dù thừa nhận việc tăng tỷ giá ở mức hợp lý về mặt vĩ mô sẽ giúp ổn định kinh tế, nhưng ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Văn Bắc nói rằng tỷ giá chưa thật sự hỗ trợ hàng xuất khẩu khi giá mua và bán USD trong ngân hàng vênh nhau khoảng 300 đồng, tương đương 1,3%. "Ngân hàng làm trung gian ở giữa nhưng hưởng mức này quá cao. Trong khi các doanh nghiệp nhập khẩu phải mua ngoại tệ giá trần thì doanh nghiệp xuất khẩu phải bán rẻ, ở mức thấp hơn nhiều. Các ngân hàng thương mại cần rút ngắn mức chênh lệch giữa giá mua và giá bán USD, điều chỉnh tăng giá mua ngoại tệ để hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu. Điều này giúp doanh nghiệp nâng cao sức cạnh tranh của hàng hóa, giảm tâm lý găm giữ ngoại tệ", ông Bắc phân tích.

Ông Bắc dẫn chứng cán cân thương mại của Việt Nam trong 8 tháng qua thặng dư 14 tỉ USD, hàng hóa xuất siêu mang về nguồn ngoại tệ lớn. Thế nhưng giá USD trong nước vẫn có những đợt sóng tăng giá, Ngân hàng Nhà nước phải thực hiện bán can thiệp lên 1,4 tỉ USD. "Đó là minh chứng rõ nhất cho vấn đề chênh lệch giữa giá mua và bán USD ở mức cao khiến doanh nghiệp xuất khẩu chỉ bán USD khi cần tiền đồng thanh toán trong nước. Trong trường hợp chưa cần đến thì vẫn để USD trên tài khoản dù lãi suất USD hiện nay là 0%. Vấn đề doanh nghiệp quan tâm là lo ngại bán thấp, mua cao", ông Nguyễn Văn Bắc bức xúc.

Ông Nguyễn Hữu Huân cũng đồng tình việc neo chặt tỷ giá khi USD mạnh lên có thể buộc Ngân hàng Nhà nước bán dự trữ ngoại hối, thu hẹp "đệm" chính sách. Còn nếu nới quá lỏng lại gây tâm lý kỳ vọng mất giá, chi phí phòng hộ tăng. Nếu VND yếu thêm, giá nhập khẩu đầu vào (xăng dầu, nguyên liệu) có thể truyền vào CPI sau một độ trễ nhất định. Hiện tại chỉ số CPI vẫn dưới 4%, nhưng cần canh chừng chu kỳ giá hàng hóa và USD. Ngoài ra, việc neo tỷ giá có thể sẽ gây áp lực lên lãi suất. Lãi suất VND thấp trong khi lãi suất USD trên thị trường quốc tế ở mức cao đã dẫn đến chênh lệch lãi suất giữa VND và USD ở mức âm. Trong bối cảnh đó, dòng tiền trên thị trường có xu hướng dịch chuyển sang nắm giữ USD vì có lợi suất cao hơn, qua đó tạo áp lực lên tỷ giá USD/VND trong thời gian qua.

"Vào từng thời điểm, chúng ta sẽ phải lựa chọn giữa tỷ giá, lãi suất, lạm phát. Mục tiêu tăng trưởng kinh tế hiện nay đang được đặt ra 8,3 - 8,5% và kỳ vọng vượt 2 con số vào những năm tới nên lựa chọn hiện nay đang được ưu tiên là giữ cho lãi suất vay ở mức thấp, do đó tiền đồng có thể sẽ còn bị mất giá", ông Nguyễn Hữu Huân chỉ rõ.

Thực tế, để giữ cho giá USD ổn định, Ngân hàng Nhà nước đã phải thực hiện bán ngoại tệ, dẫn đến dự trữ ngoại tệ cũng đã giảm đi nhiều so với mức đỉnh đạt được gần 110 tỉ USD. Theo IMF, dự trữ ngoại hối của Việt Nam đầu năm 2025 còn 78,99 tỉ USD. Ông Lê Xuân Nghĩa, nguyên Vụ trưởng Vụ Chiến lược phát triển ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Phó chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia, đánh giá vấn đề không phải con số dự trữ ngoại hối cao hay thấp mà tỷ giá phải linh hoạt thì dù lượng ngoại tệ có ít đi cũng không ảnh hưởng nhiều. Đồng ý rằng dự trữ ngoại hối tạo thêm lòng tin cho nhà đầu tư nước ngoài, được coi là bảo lãnh quốc gia cho đầu tư nước ngoài; tuy nhiên Việt Nam nên áp dụng cơ chế tỷ giá hối đoái thả nổi có kiểm soát. Tỷ giá ổn định thì nhà đầu tư nước ngoài mới đổ vốn vào Việt Nam. Còn nếu một khi chuyển lợi nhuận về nước mà quy đổi tỷ giá cao, phần lợi nhuận chuyển về không còn bao nhiêu thì họ sẽ cân nhắc đầu tư. Về lâu dài, ông Lê Xuân Nghĩa cho rằng tỷ giá cần hướng đến thả nổi, VND không chỉ neo vào USD mà có thể thực hiện tự do chuyển đổi thì lúc đó Trung tâm tài chính quốc tế sẽ thật sự phát triển.