Startup AI thành 'xác sống' do làn sóng mua người của Big Tech

Cơn khát nhân tài AI khiến nhiều ông lớn công nghệ như Google, Meta, Microsoft, Amazon chi hàng tỷ USD để lôi kéo những bộ óc sáng giá từ công ty khởi nghiệp. Thay vì mua lại toàn bộ startup, họ chọn "mua người" để tránh sự giám sát chặt chẽ từ cơ quan quản lý.

Chiến lược này mang lại lợi ích cho Big Tech trong cuộc chiến trước mắt, nhưng bóp nghẹt văn hóa khởi nghiệp vốn là nền tảng đổi mới của Thung lũng Silicon.

Khi startup bị "rút ruột"

Vài tháng trước, công ty chuyên phát triển nền tảng AI lập trình Windsurf được OpenAI đề nghị mua lại với giá 3 tỷ USD - khoản tiền bất ngờ mà gần như nhân viên startup nào cũng mơ ước. Tuy nhiên, thỏa thuận đổ bể đầu tháng 7. Google nhập cuộc, bằng cách trả 2,4 tỷ USD để thuê CEO Varun Mohan và các nhân sự chủ chốt. Hàng trăm nhân viên khác bị bỏ rơi.

Jeff Wang, một trong những lãnh đạo cấp cao còn lại, được bổ nhiệm làm CEO giữa lúc khủng hoảng. "Đó là một ngày vô cùng khó khăn", Wang nói về cuộc họp toàn công ty diễn ra hôm 11/7. "Mọi người bật khóc. Thật sự có rất nhiều cảm xúc. Tôi phải dành nửa thời gian để trấn an vì họ còn có gia đình và chẳng nhận được gì cả".

Sau vài ngày khủng hoảng, Windsurf được công ty Cognition mua lại tài sản trí tuệ, thương hiệu, sản phẩm và nhân sự còn lại với giá 250 triệu USD - chưa bằng 10% con số OpenAI từng đề nghị.

Một thương vụ khác gây chấn động giới công nghệ diễn ra hồi tháng 6, khi Meta công bố khoản đầu tư 14,3 tỷ USD vào startup dán nhãn dữ liệu Scale AI. Theo thỏa thuận, Meta nắm giữ 49% cổ phần công ty, thuê CEO Alexandr Wang lãnh đạo một phòng thí nghiệm siêu trí tuệ mới và cho biết sẽ tăng cường hợp tác với Scale AI.

Một tháng sau, Scale AI phải cắt giảm 200 nhân viên toàn thời gian, tức khoảng 14%. Khoản đầu tư của Meta giúp Scale AI được định giá gấp đôi năm ngoái, nhưng con số chỉ tồn tại trên giấy tờ vì nhiều nhân tài chủ chốt thực chất chuyển đến Meta.

Microsoft sử dụng chiến thuật tương tự vào tháng 3/2024, khi tuyển dụng nhà đồng sáng lập và một nhóm nhân viên của Inflection AI. Amazon cũng hoàn tất hai thương vụ năm ngoái, bằng cách chiêu mộ các nhà sáng lập và nhân tài hàng đầu từ Adept và Covariant. Tháng 8/2024, Google ký thỏa thuận trị giá 2,7 tỷ USD với Character.AI để mời về các nhà sáng lập startup này.

Tác động tới hệ sinh thái khởi nghiệp

WSJ nhận định, xu hướng "mua người" phù hợp nhu cầu của các công ty công nghệ hàng đầu. Việc tuyển dụng được thực hiện nhanh, đơn giản, giúp có được nhân tài và công nghệ mong muốn mà không gặp những rắc rối đi kèm so với chiến lược mua lại. Quan trọng hơn, thương vụ không cần xin phê duyệt từ cơ quan quản lý - ưu điểm lớn trong thời đại mà mọi công ty Big Tech đều chịu sự giám sát chống độc quyền.

Về phía startup, các nhà nghiên cứu được săn đón đôi khi nhận mức lương cao như vận động viên chuyên nghiệp. Các nhà đầu tư mạo hiểm thường không kiếm lợi lớn từ những thương vụ này, nhưng cũng không mất trắng.

Tuy nhiên, Samir Kumar, đối tác điều hành tại Touring Capital, gọi các startup bị Big Tech "rút ruột" là zombie (xác sống) vì vẫn tồn tại nhưng đội ngũ chủ chốt đã rời đi. "Tương lai của họ là dấu hỏi lớn. Thực chất, tổ chức đã bị khoét rỗng", ông nói với CNBC.

Sau khi mất gần như toàn bộ đội ngũ về tay Microsoft, Inflection AI vẫn tiếp tục hoạt động như một công ty độc lập. Tuy nhiên, công ty phải bổ nhiệm CEO mới, tuyển dụng thêm 50 nhân viên và tập trung phát triển AI cho doanh nghiệp.

Cựu nhân viên Covariant chia sẻ, sau khi ba nhà sáng lập và 1/4 nhân sự gia nhập Amazon, họ gần như trở thành "công ty ma". Covariant chưa công bố bất kỳ cập nhật kinh doanh nào trên website chính thức sau thương vụ với Amazon năm ngoái.

Làn sóng "mua người" của Big Tech thách thức nền tảng văn hóa của Thung lũng Silicon. Nguyên tắc cơ bản của nơi này là luôn chấp nhận rủi ro cực lớn với hy vọng nhận được phần thưởng khổng lồ. Đa số startup thất bại, nhưng những công ty vượt qua thử thách sẽ gặt hái thành công vang dội, tạo ra lợi nhuận gấp hàng trăm lần cho nhà đầu tư mạo hiểm và giúp nhân viên trở nên giàu có.

Nhưng nhân viên của startup "rỗng ruột" sẽ phải chịu thiệt nếu bị bỏ lại trong làn sóng tuyển dụng của Big Tech. Họ không phải nhà sáng lập hay nhà nghiên cứu hàng đầu mà phụ trách công việc liên quan đến bán hàng, tiếp thị, nhân sự hoặc thành viên của một nhóm kỹ sư lớn. Dù vậy, họ đóng vai trò quan trọng giúp các startup vận hành hiệu quả.

Nếu xu hướng mua người tiếp diễn, nhiều nhân tài vốn muốn gia nhập startup sẽ phải cân nhắc. Họ có thể sẽ tìm đến các công ty công nghệ lớn, chọn con đường an toàn hơn cho bản thân nhưng khiến nguồn nhân lực khởi nghiệp khan hiếm.

Chiến thuật tuyển dụng của các ông lớn công nghệ cuối cùng sẽ gây rắc rối cho chính họ. Theo số liệu của nền tảng tài chính Dealogic, Microsoft, Alphabet, Meta, Amazon đã mua hơn 100 công ty kể từ năm 2020 và đầu tư vào hàng trăm công ty khác. Nhưng khi hệ sinh thái khởi nghiệp suy yếu, Big Tech cũng không còn những startup triển vọng để đầu tư hay săn nhân tài nữa.

Thu Thảo tổng hợp