SpaceX không đóng một đồng thuế nào dù lãi 5 tỷ USD và nhận hàng tỷ USD hợp đồng từ chính phủ: Lỗ hổng bị Elon Musk tận dụng

Hơn 80% doanh thu của SpaceX đến từ tiền thuế của người dân Mỹ thông qua các hợp đồng tỷ USD với chính phủ, nhưng công ty của Elon Musk đang không phải trả một đồng thuế nào nhờ một quy định từ năm 2017.

SpaceX, công ty hàng không vũ trụ do Elon Musk sáng lập, đã trở thành trụ cột của ngành công nghiệp vũ trụ Mỹ. Với những hợp đồng béo bở từ NASA, Lầu Năm Góc và các cơ quan tình báo, SpaceX không chỉ đưa hàng hóa lên Trạm Vũ trụ Quốc tế mà còn vận hành hệ thống vệ tinh Starlink phục vụ cả mục đích thương mại lẫn quân sự.

Thế nhưng, một nghịch lý gây tranh cãi đang diễn ra: công ty này hầu như không phải nộp thuế thu nhập liên bang – ngay cả khi doanh thu tăng vọt và lợi nhuận vận hành đã lên đến hàng tỷ USD.

Lá chắn thuế

Tại Mỹ, cơ chế "Net Operating Loss Carryforward" (NOL) xảy ra khi chi phí kinh doanh vượt quá thu nhập chịu thuế trong một năm. Theo luật hiện hành (sau cải cách thuế 2017 – TCJA), các doanh nghiệp có thể mang lỗ (carryforward) vô thời hạn để bù trừ thuế trong các năm sau, nhưng chỉ tối đa 80% thu nhập chịu thuế mỗi năm.

Tài liệu nội bộ được The New York Times (NYT) tiết lộ cho thấy, đến cuối năm 2021, SpaceX đã lỗ lũy kế hơn 5,4 tỷ USD. Những khoản lỗ này biến thành "tấm khiên thuế" – cho phép công ty bù trừ với lợi nhuận tương lai.

Đặc biệt, sau cải cách thuế 2017 dưới thời Tổng thống Donald Trump, quy định về giới hạn thời gian sử dụng khoản lỗ đã bị bãi bỏ. Kết quả là gần 3 tỷ USD lỗ của SpaceX có thể được mang theo vô thời hạn thay vì chỉ 20 năm như trước đây.

Gregg Polsky, giảng viên luật thuế tại Trường Luật Đại học New York, cho biết: "Với quy mô lỗ ròng từ hoạt động kinh doanh, công ty gần như chắc chắn đã không nộp bất kỳ khoản thuế liên bang nào trong nhiều năm. Đồng thời do số lỗ lũy kế quá lớn, nên khó có khả năng SpaceX phải nộp thuế ngay cả khi có lãi trong những năm gần đây."

SpaceX từng thua lỗ nặng (gần 1 tỷ USD năm 2021) nhưng EBITDA 2024 đạt 5 tỷ USD. Tuy nhiên, công ty vẫn có thể báo lỗ thuế và tránh nộp thuế liên bang nhiều năm tới.

Hiện doanh thu của hãng đang tăng nhanh nhờ dịch vụ vệ tinh Starlink, đạt 8 tỷ USD năm 2023 và vượt mảng phóng tên lửa. Tổng doanh thu 2024 ước tính đạt 15,5 tỷ USD.

Nguồn tin thân cận của NYT tiết lộ SpaceX thực tế đã có khoảng 5 tỷ USD lợi nhuận từ các hoạt động cốt lõi vào năm ngoái, tăng từ 2,6 tỷ USD năm 2023.

Tờ Wall Street Journal (WSJ) thì ước tính SpaceX đã có 55 triệu USD lợi nhuận trên doanh thu 1,5 tỷ USD năm 2023.

Trong khi đó, các tập đoàn công nghệ khác, cũng từng được hưởng lợi từ cơ chế này, vẫn đóng hàng chục tỷ USD cho ngân khố liên bang. Ví dụ Microsoft đã công bố 14,1 tỷ USD thuế thu nhập liên bang trong năm tài khóa gần nhất.

Điều gây tranh cãi nhất là mức độ phụ thuộc của SpaceX vào ngân sách nhà nước. Năm 2020, 83,8% doanh thu SpaceX – tương đương 1,4 tỷ USD – đến từ hợp đồng liên bang. Một năm sau, con số này vẫn ở mức 76%. Nghĩa là, phần lớn nguồn sống của SpaceX là từ tiền thuế của người dân Mỹ.

Tuy nhiên, thay vì hoàn trả bằng việc đóng góp vào ngân sách liên bang, SpaceX gần như "miễn nhiễm" với nghĩa vụ thuế.

Các báo cáo cho thấy công ty chỉ chi trả những khoản rất nhỏ cho thuế bang hoặc chính phủ nước ngoài: 483.000 USD cho thuế nước ngoài và 78.000 USD thuế tiểu bang trong năm 2021. Còn thuế thu nhập liên bang gần như bằng không.

Elon Musk thường tự hào rằng SpaceX là biểu tượng của sự đổi mới tư nhân, đủ sức cạnh tranh và thay thế vai trò của NASA trong nhiều lĩnh vực.

Tuy nhiên trên thực tế, SpaceX vừa là nhà thầu quốc phòng, vừa là đối tác nghiên cứu chiến lược của chính phủ Mỹ. Từ việc vận hành vệ tinh quân sự đến đảm bảo kết nối Internet tại các điểm nóng địa chính trị, SpaceX đã trở thành một phần hạ tầng an ninh quốc gia.

Chính vì vậy, câu hỏi đặt ra là: công ty được nuôi dưỡng bằng ngân sách liên bang, tại sao lại không phải đóng góp trở lại cho ngân sách này?

Công bằng?

Các chuyên gia thuế nhấn mạnh rằng cơ chế NOL vốn được thiết kế để hỗ trợ doanh nghiệp non trẻ vượt qua khó khăn giai đoạn đầu. Nhưng với SpaceX – một tập đoàn nay được định giá hơn 350 tỷ USD và đang thu về hàng tỷ USD lợi nhuận – việc tiếp tục tận dụng "lá chắn" này khiến dư luận đặt dấu hỏi về tính công bằng.

Danielle Brian, Giám đốc điều hành tổ chức Project on Government Oversight, bình luận thẳng thắn: "Cơ chế này vốn không dành cho một công ty đang phát triển mạnh mẽ. Thật kỳ quặc khi SpaceX vẫn tận dụng nó."

Vấn đề này đặt ra những câu hỏi quan trọng về trách nhiệm của các tập đoàn lớn đối với xã hội. Trong khi người dân Mỹ đóng thuế để tài trợ cho các hợp đồng trị giá hàng tỷ USD, các công ty nhận được khoản tiền đó lại có thể tránh được nghĩa vụ thuế một cách hợp pháp. Điều này gây ra sự bất công rõ rệt: tiền từ túi người dân được chuyển vào tay một công ty tư nhân, nhưng công ty đó lại không đóng góp lại cho ngân sách quốc gia.

Tuy nhiên, những người bảo vệ SpaceX cho rằng việc công ty không đóng thuế không có nghĩa là họ không đóng góp. Họ lập luận rằng khoản đầu tư của chính phủ vào SpaceX đã mang lại những lợi ích to lớn khác, bao gồm Giảm chi phí phóng tên lửa khi SpaceX đã giúp giảm chi phí đưa vệ tinh và hàng hóa vào quỹ đạo xuống rất nhiều, mang lại lợi ích lâu dài cho NASA và các cơ quan khác.

Tiếp đó là tăng cường vị thế quốc gia khi công nghệ của SpaceX đã giúp Mỹ củng cố vị thế dẫn đầu trong ngành hàng không vũ trụ, một lĩnh vực có ý nghĩa chiến lược quan trọng.

Các hoạt động của SpaceX cũng tạo ra hàng nghìn việc làm chất lượng cao và thúc đẩy sự phát triển của các ngành công nghiệp liên quan.

Mặc dù những lợi ích này là không thể phủ nhận, câu hỏi về việc một công ty kiếm lợi nhuận khổng lồ từ tiền thuế của dân nhưng lại không đóng thuế vẫn còn đó.

Tranh cãi quanh SpaceX không chỉ là câu chuyện riêng của Elon Musk, mà phản ánh một thực tế rộng hơn: các tập đoàn lớn có khả năng tận dụng những kẽ hở hợp pháp trong luật thuế để tối thiểu hóa nghĩa vụ của mình, trong khi vẫn hưởng lợi từ nguồn tiền công.

Điều này đặt ra thách thức cho chính phủ Mỹ: liệu đã đến lúc cần xem xét lại các ưu đãi thuế dành cho doanh nghiệp, đặc biệt với những công ty được nuôi dưỡng bằng hợp đồng quốc phòng và ngân sách liên bang?

Rõ ràng, SpaceX là niềm tự hào công nghệ của Mỹ, góp phần tái định hình ngành vũ trụ toàn cầu. Nhưng nghịch lý "nhận hàng tỷ từ ngân sách – đóng thuế gần như bằng không" đang khiến công ty này trở thành biểu tượng mới cho sự bất cân xứng trong hệ thống thuế Mỹ.

Liệu một công ty tư nhân, nắm vai trò chiến lược quốc gia, có nên tiếp tục được hưởng đặc quyền miễn thuế trong khi người dân và các tập đoàn khác vẫn phải gánh nghĩa vụ?

*Nguồn: NYT, Fortune, BI