Sớm giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu ô tô

Nhiều quốc gia đã áp dụng mức tiêu thụ nhiên liệu ô tô rất khắt khe nhằm mục tiêu giảm phát thải, bảo vệ môi trường.

Dự thảo mức tiêu chuẩn tiêu thụ nhiên liệu của phương tiện giao thông đường bộ vừa được Cục Đăng kiểm Việt Nam - Bộ Xây dựng hoàn tất. Theo đó, đề xuất mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình đối với ô tô con tại Việt Nam vào năm 2030 là 4,83 lít/100 km.

Cơ chế linh hoạt

Đáng chú ý, mức tiêu thụ nhiên liệu 4,83 lít/100 km không phải là mức trần áp đặt cho từng mẫu xe mà là mục tiêu trung bình của quốc gia. Quy định này chỉ áp dụng đối với ô tô được sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới, không áp dụng cho phương tiện đang lưu hành. Doanh nghiệp (DN) sản xuất hoặc nhập khẩu sẽ được giao chỉ tiêu riêng, tùy cơ cấu và khối lượng sản phẩm.

Ngoài ra, hãng xe được hoán đổi chỉ tiêu giữa các năm miễn sao đạt mức trung bình trong chu kỳ 3 năm. Các hãng cũng có thể trao đổi chỉ tiêu theo cách tương tự cơ chế mua - bán tín chỉ nhiên liệu, tức hãng có mức tiêu thụ trung bình thấp có thể bán phần chỉ tiêu dư cho hãng khác có mức tiêu thụ cao hơn.

Theo Cục Đăng kiểm, cơ chế này giúp tránh tình trạng thị trường bị "ngắt mạch" khi DN phải đột ngột dừng bán xe truyền thống. Đồng thời, tạo ra thị trường trao đổi tín chỉ nhiên liệu trong ngành ô tô, giải pháp mà nhiều quốc gia đã áp dụng hiệu quả.

Ông Lê Hồng Việt, Phó Giám đốc Trung tâm Thử nghiệm khí thải phương tiện giao thông cơ giới đường bộ - Cục Đăng kiểm Việt Nam, cho hay Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) bày tỏ ủng hộ với đề xuất mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình 4,83 lít/100 km và coi đây là đóng góp thiết thực cho mục tiêu giảm phát thải quốc gia. 

"Ban soạn thảo vẫn đang tiếp tục nghiên cứu, đánh giá tác động chi tiết dựa trên dữ liệu thị trường và xu hướng phát triển để có lộ trình áp dụng hợp lý" - ông Việt khẳng định.

Theo ông Trần Đình Sơn, Hội đồng Quốc tế về giao thông sạch, việc áp dụng quy định mức tiêu thụ nhiên liệu đem lại lợi ích lâu dài đối với cả kinh tế và môi trường. Nếu áp dụng trễ hơn dự kiến sẽ gây ra tác động tiêu cực ở nhiều mặt.

Cụ thể, ở góc độ người tiêu dùng, chi phí nhiên liệu phải trả sẽ nhiều hơn khi sử dụng phương tiện kém hiệu quả. Ở cấp độ quốc gia, an ninh năng lượng sẽ phụ thuộc lớn vào nhập khẩu xăng, dầu. Về mặt môi trường, phát thải khí nhà kính cao và ô nhiễm không khí ảnh hưởng đến việc thực thi các cam kết về khí hậu của Việt Nam cũng như sức khỏe cộng đồng.

Đối với ngành công nghiệp ô tô, áp dụng quy định về khí thải muộn sẽ làm giảm khả năng cạnh tranh, khi nhà sản xuất phải chật vật để bắt kịp các thị trường toàn cầu vốn đang tiến nhanh đến những tiêu chuẩn nghiêm ngặt hơn về mức tiêu thụ nhiên liệu và điện hóa.

Kích thích thị trường chuyển dịch

Cục Đăng kiểm Việt Nam cho rằng việc áp dụng mức tiêu thụ năng lượng buộc các DN sản xuất, lắp ráp phải đầu tư công nghệ mới và DN nhập khẩu phải chọn sản phẩm phù hợp - như ô tô có động cơ hybrid điện, thuần điện, hệ thống phun xăng trực tiếp, hộp số vô cấp, thiết kế khí động học tối ưu... Qua đó, người tiêu dùng sẽ được hưởng lợi từ việc sử dụng xe an toàn, tiết kiệm nhiên liệu và ít phát thải hơn.

"Với mức giảm khí thải 0,5 - 1 lít/100 km, mỗi phương tiện có thể tiết kiệm hàng triệu đồng chi phí nhiên liệu mỗi năm. Đối với DN logistics, taxi, xe công nghệ..., chi phí nhiên liệu giảm sẽ giúp tăng lợi nhuận, hạ giá thành dịch vụ và tăng sức cạnh tranh. Ở góc độ quản lý, việc chuyển đổi đồng bộ sang xe hybrid, thuần điện sẽ giúp giảm áp lực nhập khẩu xăng dầu" - một chuyên gia phân tích.

Theo ông Trần Đình Sơn, việc sớm áp dụng tiêu chuẩn mức tiêu thụ nhiên liệu và xây dựng khung quy định rõ ràng từng năm sẽ giúp nhà sản xuất ô tô có thời gian chuẩn bị. Trước mắt, DN có thể cải tiến động cơ đốt trong và áp dụng công nghệ hybrid. Về dài hạn, việc đầu tư mạnh mẽ vào điện hóa - từ công nghệ hybrid đến thuần điện - là xu thế hiện hữu. 

Bên cạnh đó, DN sản xuất có thể hợp tác với nhà cung ứng và phát triển chuỗi cung ứng xanh trong nước để giảm chi phí, nâng cao sức cạnh tranh.

Cũng theo ông Sơn, trong thực tế, mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình toàn đội xe cả nước từ năm 2020 đã đạt 6,8 lít/100 km, khi số lượng xe điện còn rất ít. Đến nửa đầu năm 2025, con số này giảm xuống còn 4,42 lít/100 km nhờ tỉ lệ xe điện tăng dần, thấp hơn mục tiêu trung bình 4,83 lít/100 km vào năm 2030. Điều này chứng tỏ công nghệ để đạt chuẩn khí thải đã sẵn sàng.

Chuyên gia này dẫn chứng nhiều quốc gia đã đặt mục tiêu đạt mức tiêu thụ nhiên liệu thấp hơn nhiều so với Việt Nam, như Nhật Bản đạt 3,6 lít/100 km vào năm 2030, Trung Quốc 2,5 lít/100 km vào năm 2030, Mỹ 1,6 lít/100 km vào năm 2032... Từ một thập kỷ trước, Nhật Bản đã đạt mức 4,9 lít/100 km trong khi châu Âu, Trung Quốc và Mỹ đều đạt 3,8 lít/100 km vào năm 2023.

"Mục tiêu của Việt Nam chỉ ở ngưỡng tối thiểu và hoàn toàn khả thi. Nếu chần chừ hoặc giảm mức độ, chúng ta sẽ tụt hậu không chỉ về công nghệ mà còn cả về hội nhập thị trường" - ông Trần Đình Sơn cảnh báo.