Sẽ hỗ trợ 13 triệu đồng cho mỗi bé chào đời để khuyến sinh?

Luật Dân số đang được xây dựng và được dư luận quan tâm, đặc biệt chính sách khuyến sinh trong bối cảnh Việt Nam đang giảm mức sinh thay thế. Trong đó, hỗ trợ tối đa mà dự luật đề xuất là khoảng 13 triệu đồng/em bé chào đời.

Mới đây đại biểu Quốc hội Nguyễn Thiện Nhân cho rằng "để nuôi một người con từ khi sinh ra đến khi 18 tuổi, cần ít nhất 900 triệu đồng", trong khi mức hỗ trợ tối đa mà dự thảo Luật Dân số đề xuất chỉ tương đương 1-1,5% con số này, khoảng 13 triệu đồng.

Việc hỗ trợ thêm thời gian thai sản, hỗ trợ kinh tế (thưởng, trợ cấp một lần khi sinh)..., liệu đã đủ để khuyến sinh?

Cần chính sách khuyến sinh thực tế, không thể chỉ dựa vào kinh tế

Ông Nguyễn Thiện Nhân cũng đề xuất Nhà nước cần công bố "mức lương đủ sống" để hai người đi làm có thể nuôi được hai con. Đề xuất này thu hút nhiều ý kiến tranh luận. Ông Nhân cho hay khi mức lương chưa đủ để hai vợ chồng nuôi được hai con thì việc khuyến sinh là không khả thi.

Trao đổi về vấn đề "thu nhập bao nhiêu thì nuôi đủ hai con", GS.TS Giang Thanh Long - giảng viên cao cấp Trường kinh tế và quản lý công, Đại học Kinh tế quốc dân - cho rằng trước khi bàn đến chuyện "đủ sống", cần xác định cụ thể mức chi phí sinh hoạt tại từng địa phương.

"Nếu ở TP.HCM, giả định mức đủ sống là ít nhất 15 triệu đồng/tháng thì câu hỏi đặt ra là doanh nghiệp nào chịu được mức lương đó? 

Với những doanh nghiệp nhỏ, hoạt động chủ yếu dựa vào lao động giản đơn, làm sao họ có thể chi trả mà vẫn tồn tại?", ông đặt câu hỏi.

Ông cũng cho rằng tiền lương phải theo vị trí việc làm, theo năng suất và lĩnh vực hoạt động, trong khi "mức sống đủ" khác biệt giữa các vùng. "Không thể nào trả lương mà không căn cứ vào đặc thù việc làm, mà mức đủ sống thì đâu có phân biệt theo ngành nghề. Nếu áp dụng cào bằng thì tạo gánh nặng cho doanh nghiệp, người lao động khó hưởng lợi lâu dài",
ông phân tích.

Thay vì chỉ tập trung nâng lương, ông Long đề xuất hướng tiếp cận cân bằng giữa lợi ích của người lao động và doanh nghiệp. Doanh nghiệp có thể thực hiện trách nhiệm xã hội (CSR) thông qua các chính sách phúc lợi thiết thực như hỗ trợ một phần tiền thuê nhà hoặc chi phí chăm con nhỏ cho người lao động, cung cấp dịch vụ y tế, đào tạo nội bộ...

Tại TP.HCM, ông Phạm Chánh Trung, Chi cục trưởng Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình TP.HCM, cho rằng các chính sách khuyến sinh cần được xây dựng một cách linh hoạt và toàn diện thay vì chỉ tập trung vào hỗ trợ tài chính.

Cùng quan điểm, GS Nguyễn Đình Cử - nguyên Viện trưởng Viện dân số và các vấn đề xã hội, Đại học Kinh tế Quốc dân - cũng cho rằng giải pháp thưởng tiền hay hỗ trợ một lần cho các gia đình sinh thêm con không phải là giải pháp lâu dài mà chỉ là khuyến khích tức thời.

Trong khi đó, bác sĩ Trần Ngọc Hải - Giám đốc Bệnh viện Từ Dũ TP.HCM - nhấn mạnh rằng việc tăng tỉ suất sinh lên mức thay thế không chỉ là vấn đề tài chính mà cần một quá trình dài hơi, toàn diện và "đa trụ cột", trong đó tập trung vào các yếu tố nền tảng về văn hóa, xã hội và y tế.

Giáo dục, y tế cần đi trước một bước

Theo GS Long, khái niệm "lương đủ nuôi con" chỉ có ý nghĩa khi hệ thống dịch vụ công cơ bản được đảm bảo đầy đủ. Khi người dân vướng lối ra cho giáo dục, y tế... cho con cái, họ vẫn băn khoăn khi định sinh thêm. Vì vậy khuyến sinh không thể chỉ dựa vào hỗ trợ tài chính. Quan trọng nhất là người dân cảm thấy an tâm khi sinh con, vì họ biết con mình sẽ được học, được chăm sóc, được sống trong môi trường an toàn", ông nhận định.

Về y tế, theo bác sĩ Hải, khi số lượng sinh giảm, chất lượng y tế phải được đặt lên hàng đầu. Ngành y tế có ba nhiệm vụ chính phải thực hiện gồm: đảm bảo chất lượng bào thai, giảm tỉ lệ tử vong sơ sinh, đồng thời chuyển chính sách kế hoạch hóa gia đình từ mệnh lệnh sang hình thức khuyến khích.

Còn theo ông Trung, chỉ khi các cặp vợ chồng thực sự cảm thấy an tâm và có đủ điều kiện nuôi dạy con tốt, họ mới sẵn sàng sinh thêm con. Để làm được điều đó, chính sách cần tập trung vào bốn lĩnh vực then chốt: y tế, giáo dục, nhà ở và thuế thu nhập cá nhân.

Quan trọng hơn hết là phải tạo dựng môi trường thuận lợi cho việc sinh và nuôi con (chỗ ở, việc làm, hệ thống nhà trẻ, thay đổi nhận thức xã hội về hôn nhân và sinh con). Khi các yếu tố này được đảm bảo, các gia đình mới thực sự tự tin và sẵn lòng đón thêm thành viên mới.

Địa phương có cơ chế "thích ứng"

Về việc ban hành Luật Dân số, GS Long nhận định là cần thiết trong bối cảnh Việt Nam đang vừa ở giai đoạn dân số vàng vừa bước vào giai đoạn già hóa nhanh. Tuy nhiên các chính sách khuyến sinh cần được thiết kế linh hoạt, phù hợp với đặc thù từng địa phương.

Tại TP.HCM, ông Trung cho biết hiện TP đang được xếp vào nhóm 21 tỉnh thành có mức sinh thấp trong cả nước. Dù vẫn đang trong thời kỳ "cơ cấu dân số vàng" với tỉ trọng dân số trong độ tuổi lao động cao chiếm 70,7% nhưng TP.HCM đang đối mặt với những thách thức về tốc độ già hóa dân số nhanh chóng, số người cao tuổi nhiều nhất cả nước là 1.469.372 người (chiếm 10,49% trên tổng dân số).

Hiện tổng tỉ suất sinh ở TP.HCM chỉ đạt 1,43 con/phụ nữ, thấp hơn nhiều so với mức sinh thay thế. Nhằm hướng tới mục tiêu nâng tỉ suất sinh lên 1,6 con/phụ nữ theo Chương trình hành động chiến lược dân số Việt Nam đến 2030, TP vừa ban hành nhiều chính sách hỗ trợ, khuyến khích sinh con.

Theo nghị quyết mới được HĐND TP.HCM thông qua, phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi sẽ được hỗ trợ một lần 5 triệu đồng. Mức hỗ trợ này tăng thêm 2 triệu đồng so với quy định hiện hành (từ 3 triệu lên 5 triệu đồng), nhằm động viên, khuyến khích phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ chủ động sinh đủ hai con.