Sầu riêng vẫn loay hoay giải quyết chất vàng O

Được mệnh danh là "vua trái cây" khi vụt sáng cả về giá lẫn sản lượng nhưng cũng chính sầu riêng đang kéo kim ngạch xuất khẩu rau quả quý đầu tiên của năm xuống.

Đáng nói, quy định kiểm tra chất cadimi và vàng o trên sầu riêng của Trung Quốc, thị trường tiêu thụ lớn nhất, đã được áp dụng nhiều tháng nay nhưng chúng ta vẫn loay hoay.

Sầu riêng tràn ra đường

Sáng 7.5, một số đơn vị thu mua sầu riêng ở khu vực Tiền Giang phát giá thu mua sầu riêng Ri-6 loại A ở mức 55.000 đồng/kg và loại B giá 35.000 đồng/kg. Mức giá này đã giảm 4.000 đồng/kg so với cách đây 5 ngày. Trái với thời điểm nhu cầu tăng cao, hiện nay hầu hết thương lái, chủ vựa đều đặt yêu cầu khắt khe đối với sầu riêng như cơm vàng, độ ngọt cao, da xanh, gai nhím… Trường hợp gai to, nứt, bể gai thì không thu mua. Yêu cầu khắt khe nhưng giá mua lại giảm, nhiều mặt hàng không đạt chuẩn phải tràn ra đường để bán.

Chia sẻ với PV Thanh Niên, một số doanh nghiệp xuất khẩu sầu riêng cho biết hiện nay đã vào vụ thu hoạch chính sầu riêng ở khu vực Tây Nam bộ nên sản lượng khá lớn, trong khi quy định kiểm tra sầu riêng xuất khẩu sang Trung Quốc đang áp dụng ở mức 100% đối với dư lượng cadimi và vàng O. Tiến độ kiểm định khá chậm, bình quân một lô hàng phải mất 5 - 7 ngày mới có thể thông quan, lượng hàng bị trả về cũng nhiều nên ảnh hưởng đến việc tiêu thụ.

Theo ghi nhận của PV Thanh Niên, mặc dù một số chủ vườn nói vẫn đang bán sầu riêng với giá cao, lượng hàng tràn ra đường chỉ là hàng dạt và chiếm tỷ lệ nhỏ, nhưng thực tế mặt bằng giá bình quân của sầu riêng đã giảm mạnh là điều không thể phủ nhận. Ông Nguyễn Văn Mười, Phó tổng thư ký Hiệp hội Rau quả VN (Vinafruit), phân tích: "Ở thời điểm này năm trước, giá sầu riêng rất cao, ai cũng bán được giá cao và tiêu thụ tốt. Còn thời điểm hiện nay, phải thừa nhận rằng chỉ có những vườn canh tác tốt, đạt chuẩn thì mới còn giữ được giá cao, còn phần lớn thì phải tiêu thụ nội địa".

Thái Lan khắc phục nhanh, vì sao chúng ta vẫn loay hoay ?

Theo Vinafruit, năm 2024, ngành rau quả VN bùng nổ với kim ngạch xuất khẩu lên tới 7,12 tỉ USD và được kỳ vọng sẽ tăng trưởng hơn nữa khi bước sang năm 2025. Tuy nhiên, trong quý 1/2025, mặt hàng sầu riêng sụt giảm mạnh đã ảnh hưởng đến kim ngạch xuất khẩu rau quả nói chung của VN. Thị trường châu Á hiện chiếm 74% tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả, trong đó Trung Quốc là thị trường lớn nhất với tỷ trọng 59,5%. Tuy nhiên, xuất khẩu sang Trung Quốc trong quý 1/2025 chỉ đạt 512,2 triệu USD, giảm 31,3% so với cùng kỳ năm 2024, đây là mức giảm sâu chưa từng thấy trong hơn một năm qua. Trong khi đó, nhu cầu tiêu thụ sầu riêng tại thị trường Trung Quốc cũng yếu đi, cùng sự cạnh tranh từ các quốc gia khác như Campuchia, Lào, và Indonesia đang tạo ra sức ép cho sầu riêng VN.

Câu hỏi đặt ra là vấn đề dư lượng cadimi và vàng O mặc dù đã được cảnh báo từ khá sớm nhưng đến nay chúng ta vẫn chưa giải quyết rốt ráo. Trong khi đó, với quy định kiểm tra chất cadimi và vàng o trên sầu riêng thì Thái Lan là nơi bị cảnh báo đầu tiên và chịu biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt từ Trung Quốc. Tuy nhiên, ngay lập tức nước này đã có những giải pháp chấn chỉnh, kiểm dịch chất lượng sầu riêng ngay tại vườn và chỉ trong thời gian ngắn đã trở lại xuất khẩu bình thường.

"Tôi vừa gọi điện thoại sang Thái Lan để nắm tình hình và biết được trong tuần vừa qua, nước này đã xuất khẩu khoảng 500 container sầu riêng, tương đương mười mấy ngàn tấn. Trong 500 lô hàng đó thì chỉ có 2 container bị vướng dư lượng hóa chất, như vậy là tỷ lệ rất thấp. Cách làm hiện nay của Thái Lan rất chặt chẽ, họ kiểm tra đến mấy bước. Đầu tiên là bắt buộc người trồng phải chịu trách nhiệm sản phẩm của mình, sau đó tiếp tục kiểm tra tại các trung tâm kiểm nghiệm trước khi xuất khẩu. Do đó khi phía Trung Quốc kiểm tra lại thì tỷ lệ không đạt rất ít", ông Nguyễn Văn Mười thông tin.

Trả lời Thanh Niên, một doanh nghiệp xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc thừa nhận: "Trong khi Thái Lan làm rất bài bản, quản lý từ gốc đến ngọn thì khâu sản xuất sầu riêng tại VN gần như chỉ do nông dân tự trồng theo kinh nghiệm truyền tai nhau, quy trình kỹ thuật thế nào, loại phân bón nào chứa cadimi đều không được công bố rộng rãi. Điều này gây khó khăn cho doanh nghiệp thu mua khi phải gom nhiều nơi, chất lượng sầu riêng không đồng đều và khó kiểm soát được dư lượng. Ngay cả thời điểm đầu năm nay khi Trung Quốc siết chặt kiểm định chất vàng O, cả VN cũng chỉ có vài trung tâm kiểm định là đủ năng lực xét nghiệm tập trung ở các thành phố lớn, ở các vùng nguyên liệu không có trung tâm nào kiểm định được. Chính vì không có trung tâm kiểm định tại chỗ nên doanh nghiệp phải tự lấy mẫu đi xét nghiệm, mà tự lấy thì không thể nào chính xác được, đến lúc đưa ra cửa khẩu thì lại bị trả về".

Nêu giải pháp cấp bách để "giải cứu" sầu riêng, lãnh đạo Vinafruit cho rằng cần phải thay đổi về cách quản lý, trong đó cần phải học theo Thái Lan khi quy định nghiêm ngặt người nông dân phải chịu trách nhiệm trước tiên về sản phẩm của mình làm ra. Ông Nguyễn Văn Mười kiến nghị: "Doanh nghiệp thu mua hỗ trợ tiêu thụ và có thể đầu tư một phần chi phí ngay từ đầu vụ, nhưng người trồng cũng phải đảm bảo làm ra sản phẩm đạt chất lượng. Nếu không kiểm soát ngay từ đầu mà chỉ đợi thu hoạch xong mới kiểm định thì rõ ràng là không hiệu quả. Năng lực kiểm nghiệm dư lượng hiện nay cũng rất là thiếu và chưa đáp ứng được yêu cầu. Một mặt hàng có giá trị xuất khẩu hàng tỉ USD mà khâu sản xuất bị buông lỏng, khâu kiểm định thì hạn chế như vậy làm sao hỗ trợ được? Theo tôi thấy cơ quan quản lý cần làm nghiêm khắc hơn, buộc người nông dân tuân thủ tốt hơn thì mới giải cứu được ngành sầu riêng ở thời điểm hiện tại".