Sầu riêng bị sượng vì thua hàng '4 không' của người Thái

Tuần trước nghỉ lễ, tôi mua hai trái sầu riêng từ một người bạn để ăn. Bạn tôi vẫn thường đăng bài bán "sầu riêng vườn" trên Facebook. Lúc giao hàng, bạn dặn "chưa chín, đừng ăn liền, để vài hôm là chín đều, ăn bao ngon". Tôi ráng chờ vài ngày vậy mà khi khui ra múi sầu vẫn sượng, lạt.

Tôi thấy ngại trước mở lời của bạn là "ăn thấy ngon thì giới thiệu nhiều người" để bán hàng. Vì sầu riêng không ngon nên tôi không dám quảng cáo với ai. Sẽ thật khó xử với người mua khi một loại trái cây có giá trị cao không đạt tới chất lượng như mong đợi.

Sầu riêng - một trong những loại trái cây có giá trị kinh tế cao, những năm qua đang sốt chưa từng có. Giá một trái sầu riêng vài kg có lúc cả triệu đồng, khiến người tiêu dùng phổ thông phải cân nhắc từng lần mua.

Giữa cơn sốt giá, hàng nghìn hecta đất được người dân đổ xô trồng sầu riêng, với kỳ vọng đổi đời trong 5-7 năm nữa. Khi những container sầu riêng bị trả về, bày bán vỉa hè, người tiêu dùng buông lời thị trường nội địa mà chỉ chăm chăm hướng đến xuất khẩu.

Tuy nhiên, xuất khẩu không chỉ là chuyện trồng, mà là một quy trình kiểm soát khắt khe về chất lượng, vệ sinh và uy tín. Vậy mà trong khi nông dân Việt còn tất bật chạy theo tin đồn giống mới, mùa vụ mới, Trung Quốc đã siết chặt kiểm tra chất lượng những lô hàng sầu riêng nhập khẩu.

Thái Lan lập tức phản ứng như một cỗ máy trơn tru: họ tổ chức họp khẩn ngay trong tháng 1, ban hành tiêu chí "4 không" (không sầu riêng non, không sâu, không giả, không phẩm màu và chất cấm), khử trùng toàn bộ nhà máy, kiểm định tận vườn, và dồn lực ngoại giao thúc đẩy mở luồng "xanh" tại các cửa khẩu Trung Quốc.

Chỉ trong 4 tháng đầu năm 2025, Thái Lan đã xuất khẩu gần 71.000 tấn sầu riêng sang Trung Quốc, thu về gần 300 triệu USD, gấp đôi cả sản lượng lẫn giá trị so với Việt Nam. Họ thậm chí còn đi đường bộ qua Việt Nam để tiết kiệm thời gian và chi phí vận chuyển, tận dụng tối đa cơ hội mà chính chúng ta chưa biết cách khai thác.

Thành công của Thái Lan không đến từ một yếu tố đơn lẻ, mà là sự phối hợp đồng bộ. Khi Bộ Nông nghiệp lo xử lý kỹ thuật, Bộ Thương mại tổ chức hội chợ bán hàng trực tuyến với sự tham gia của các ngôi sao Trung Quốc để kích thích tiêu dùng. Một chiến dịch bài bản từ gốc đến ngọn.

Và kết quả là Trung Quốc sẵn sàng mở cửa khẩu 24/7 cho sầu riêng Thái Lan, một sự ưu ái mà chúng ta chưa thể đạt được. Trong khi đó, sầu riêng Việt Nam thường xuyên bị cảnh báo kỹ thuật do gom hàng từ nhiều vườn nhỏ lẻ, khó kiểm soát dư lượng hóa chất đồng đều.

Cơ chế truy xuất nguồn gốc của ta thường dừng lại ở cơ sở đóng gói, trong khi Trung Quốc yêu cầu kiểm soát từ vườn đến bàn ăn.

Câu hỏi đặt ra là: tại sao chúng ta luôn đi sau, dù không thiếu điều kiện để làm tốt?

Minh Hùng