Sắp xếp trường ĐH sẽ tác động ra sao?

Lãnh đạo Bộ GD-ĐT vừa có thông tin mới nhất về chủ trương sắp xếp lại cấu trúc, sáp nhập, giải thể các cơ sở giáo dục ĐH, cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Sắp tới bộ sẽ trình Thủ tướng Chính phủ quyết định và triển khai ngay trong năm 2026.

Xung quanh chủ trương này, chuyên gia cho rằng sự thay đổi căn bản của quá trình sắp xếp ĐH sẽ có tác động ít nhiều đến người lao động, giảng viên và người học.

TRIỂN KHAI NGAY TRONG NĂM 2026

Thông tin mới nhất về chủ trương sắp xếp lại cấu trúc, sáp nhập, giải thể các cơ sở giáo dục ĐH, cơ sở giáo dục nghề nghiệp vừa được lãnh đạo Bộ GD-ĐT chia sẻ trong buổi họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 9 vào chiều 5.10.

Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Lê Tấn Dũng cho rằng hiện nay chủ trương sắp xếp lại cấu trúc, sáp nhập, giải thể các cơ sở giáo dục ĐH, cơ sở giáo dục nghề nghiệp đã được Bộ Chính trị khẳng định rõ tại Nghị quyết số 71 ngày 22.8.2025 về đột phá phát triển GD-ĐT. Đây là một chủ trương lớn của Đảng, vì vậy được thực hiện nghiêm túc, khẩn trương, quyết liệt. Việc sắp xếp này tác động đến tâm tư rất nhiều nên triển khai phải rất thận trọng nhưng đồng thời cũng phải khoa học, bài bản, quyết liệt.

Bộ GD-ĐT theo phân công được giao xây dựng đề án sắp xếp, tổ chức lại các cơ sở giáo dục đào tạo, giáo dục nghề nghiệp; đề án về chuyển một số cơ sở giáo dục, cơ sở giáo dục nghề nghiệp về địa phương. Sắp tới Bộ GD-ĐT sẽ trình Thủ tướng Chính phủ quyết định và triển khai ngay trong năm 2026.

Bộ GD-ĐT xác định đề án sắp tới sẽ căn cứ vào cơ sở, quan điểm nghị quyết của Đảng, nghị quyết Chính phủ...; căn cứ vào chiến lược phát triển giáo dục ĐH, giáo dục nghề nghiệp; căn cứ vào quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục ĐH, cơ sở giáo dục nghề nghiệp đã được phê duyệt; căn cứ vào mục tiêu phát triển KT-XH của đất nước trong giai đoạn sắp tới và các vùng phát triển KT-XH, an ninh quốc phòng.

Từ kinh nghiệm quốc tế và điều kiện thực tiễn của nước ta, đề án cũng xác định rõ các sứ mệnh của các cơ sở này (giáo dục ĐH, giáo dục nghề nghiệp). Các nguyên tắc, tiêu chí rất cụ thể, rõ ràng để triển khai minh bạch, tránh xin - cho, tranh thủ, chạy chọt, tiêu cực. Đề án này sẽ xin ý kiến của các bộ, ngành, địa phương, các chuyên gia, đặc biệt là các cơ sở giáo dục ĐH, giáo dục nghề nghiệp để tạo sự đồng thuận cao khi thực hiện.

NGƯỜI HỌC ĐƯỢC HƯỞNG LỢI ĐẦU TIÊN

Chia sẻ với PV Thanh Niên, GS-TSKH Bùi Văn Ga, nguyên Thứ trưởng Bộ GD-ĐT, cho rằng việc sắp xếp lại các cơ sở giáo dục ĐH nên tiếp cận theo hướng tổng thể hơn, gồm cả hệ thống giáo dục nghề nghiệp dựa trên nền tảng Khung trình độ quốc gia VN. Có thể hình dung hệ thống đào tạo nhân lực sau khi sắp xếp sẽ có 4 nhóm: ĐH tinh hoa nghiên cứu, ĐH trọng điểm quốc gia, trường ĐH ứng dụng, các trường đào tạo kỹ thuật viên, công nhân.

GS-TSKH Bùi Văn Ga nhận định: "Sự thay đổi căn bản của quá trình sắp xếp ĐH rõ ràng sẽ có tác động ít nhiều đến người lao động, giảng viên và người học. Vì nếu sự sắp xếp, cấu trúc lại hệ thống mà không ai bị ảnh hưởng gì thì rõ ràng đó chỉ mới là sự thay đổi hình thức. Cái chúng ta cần là thay đổi về chất, lực lượng lao động bậc nào thì đảm bảo chất lượng theo yêu cầu của bậc đó".

Lý giải nhận định trên, GS-TSKH Bùi Văn Ga cho rằng sắp xếp hệ thống đào tạo nhân lực nên dựa trên nền tảng của Khung trình độ quốc gia VN. Khung trình độ này được ban hành theo Quyết định 1982/QĐ-TTg năm 2016 gồm 8 bậc đào tạo, được xây dựng dựa trên khung trình độ tham chiếu ASEAN (ARQF).

"Cần phải hiểu đây là "trình độ" chứ không phải "bằng cấp", nghĩa là dù thời gian đào tạo có thể khác nhau, tên gọi bằng cấp có thể không giống nhau nhưng trình độ thực sự của người lao động mới là căn cứ để xếp bậc. Nói cách khác, giá trị thực của người lao động nằm ở năng lực, trình độ chứ không nằm ở tên gọi bằng cấp", GS Ga nói.

Dựa trên nền tảng đó, GS Ga khẳng định: "Người học được hưởng lợi đầu tiên, trình độ của mình được công nhận tương xứng với thời gian, công sức và kinh phí đã bỏ ra. Khi đi làm việc ở các nước thì vị trí việc làm, chế độ lương bổng cũng tương đương với đồng nghiệp được đào tạo ở các nước có cùng khung trình độ tham chiếu".

Thứ hai, GS Ga cho rằng nhà trường cũng không phải chạy đua nâng cấp theo hình thức mà tập trung đào tạo thật chất lượng các bậc trình độ mà trường có thế mạnh.

Thứ ba, người học và xã hội cũng không quá quan tâm đến bằng cấp mà căn cứ vào trình độ, năng lực của người lao động để tuyển dụng, bố trí việc làm, giảm áp lực tâm lý chuộng bằng cấp.

Khi thực hiện sắp xếp hệ thống giáo dục ĐH dựa trên khung trình độ quốc gia thì mục tiêu, chuẩn đầu ra, chương trình đào tạo, phương pháp giảng dạy cũng phải thay đổi cho phù hợp với đối lượng lao động mà trường nhắm tới.

Bên cạnh đó, giảng viên của nhà trường sẽ phải được đào tạo, bồi dưỡng để thực hiện chương trình mới. Lãnh đạo, quản lý của các nhà trường cần phải năng động hơn, phải nghiên cứu, dự báo những ngành nghề xã hội cần để mở ngành mới, thiết kế chương trình đào tạo cho phù hợp. Trường phải cạnh tranh mạnh mẽ để tìm kiếm các nguồn tài trợ cho đào tạo, nghiên cứu. "Nói tóm lại, bộ máy của các nhà trường sẽ phải đổi mới, năng động và tích cực hơn để đem lại lợi ích cho người học và xã hội", GS Ga nói thêm.