Sân bay Long Thành cần gì để hiện đại như Changi, Suvarnabhumi?

Để sân bay Long Thành là "thành phố sân bay" hiện đại, trung tâm logistics và thương mại tầm khu vực, theo các chuyên gia, cần chiến lược quy hoạch đồng bộ, hạ tầng và thể chế đủ mạnh để cạnh tranh với Changi, Suvarnabhumi.

Tại hội thảo "Thúc đẩy kết nối Long Thành - TP.HCM" do báo Tuổi Trẻ tổ chức ngày 27-6, nhiều chuyên gia đã chia sẻ những bài học thực tế từ các mô hình quốc tế.

Biến sân bay thành động lực kinh tế

Giới thiệu đến hội thảo về mô hình kinh nghiệm phát triển sân bay quốc tế, PGS.TS Trần Quang Phú - phó hiệu trưởng Trường ĐH Giao thông vận tải TP.HCM - cho rằng mô hình "đô thị sân bay tích hợp" (Aerotropolis) là xu thế tất yếu trên thế giới.

Đây không chỉ là xây dựng một sân bay hiện đại mà là quy hoạch đồng bộ các khu đô thị, công nghiệp, logistics, thương mại và dịch vụ xung quanh, kết nối bằng mạng lưới hạ tầng đa phương thức như đường cao tốc, metro, đường sắt, xe buýt tốc hành.

Sân bay trở thành trung tâm trung chuyển hàng không và là động lực phát triển kinh tế, lan tỏa giá trị ra toàn vùng.

Hiện kết nối Long Thành - TP.HCM vẫn hạn chế, chủ yếu dựa vào cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây, quốc lộ 51 và quốc lộ 1. Các dự án vành đai 2, 3, 4, cao tốc Bến Lức - Long Thành, Biên Hòa - Vũng Tàu đang trong quá trình đầu tư, nhưng tiến độ triển khai sẽ quyết định thành bại của bài toán kết nối.

Các chuyên gia cảnh báo nếu hạ tầng chậm trễ, manh mún, Long Thành sẽ khó trở thành động lực phát triển vùng mà chỉ dừng lại ở vai trò một sân bay vận chuyển đơn thuần. Do đó, PGS.TS Trần Quang Phú dẫn ví dụ kinh nghiệm từ quốc tế.

Ví dụ, sân bay Incheon - Seoul (Hàn Quốc) có đường cao tốc riêng dài 36km, tuyến metro Seoul, tàu cao tốc Airport Express (AREX), xe buýt tốc hành BRT chia tuyến màu, điều phối bằng hệ thống ITS và thanh toán qua thẻ T-money tích hợp. Nhờ đó, hành khách di chuyển thuận tiện, kết nối vùng được tối ưu, biến sân bay thành động lực phát triển kinh tế - đô thị.

Tại Hà Lan, sân bay Schiphol không chỉ là cửa ngõ hàng không mà còn là trung tâm giao thông, logistics, thương mại quốc tế. Schiphol có ga đường sắt quốc tế kết nối Brussels, Paris trong 2 - 4 giờ, mạng lưới metro tramway dày đặc, xe đạp công cộng OV-fiets.

Ngoài ra, cảng biển Rotterdam và hệ thống kênh đào giúp vận chuyển hàng hóa thông suốt. Nhờ mô hình tích hợp này, Schiphol không chỉ vận chuyển hành khách mà còn thu hút FDI, tạo hàng trăm nghìn việc làm và gia tăng GDP vùng.

Theo các chuyên gia, nếu muốn cạnh tranh với Changi (Singapore) hay Suvarnabhumi (Bangkok), Long Thành phải phát triển hạ tầng đồng bộ đường cao tốc, vành đai, metro, đường sắt kết nối TP.HCM, Biên Hòa, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu.

Đồng thời phát triển các đô thị vệ tinh hiện đại, giảm áp lực dân số cho TP.HCM, thúc đẩy logistics, công nghiệp, thương mại, dịch vụ.

Cần chiến lược quy hoạch bài bản, kết nối liên vùng

TS Phạm Văn Đại - Trường Chính sách công và quản lý Fulbright - cũng nhấn mạnh Long Thành có lợi thế "thuận thiên" nhưng không được chủ quan.

Theo ông, phát triển nơi đây đòi hỏi một chiến lược quy hoạch bài bản, đặc biệt chú trọng tính kết nối hạ tầng để khai thác tối đa giá trị nội tại.

Ông dẫn số liệu Tổng cục Thống kê dự báo dân số đô thị vùng Đông Nam Bộ sẽ tăng từ 18,3 triệu năm 2025 lên 23,6 triệu năm 2045, tỉ lệ đô thị hóa từ 67% lên khoảng 80%, mở rộng thêm 6-7 triệu người trong 20 năm tới. Đây là tiềm năng lớn cho Long Thành nếu tận dụng tốt quá trình đô thị hóa và phát triển hạ tầng kết nối.

TS Đại phân tích Long Thành nằm gần các đô thị công nghiệp vệ tinh như Thuận An, Dĩ An, Biên Hòa, cùng các đô thị ven biển như Vũng Tàu, Bà Rịa, Phú Mỹ - thuận lợi để hình thành vành đai đô thị, công nghiệp, logistics hiện đại.

Ông cũng lưu ý xu hướng đô thị hóa đang dịch chuyển về phía Đông, nơi Long Thành có địa hình cao, an toàn hơn và hạ tầng ngày càng hoàn thiện.

Dẫn ví dụ bài học từ Phố Đông (Thượng Hải) nơi thành công nhờ quy hoạch đồng bộ giữa sân bay quốc tế, cảng biển và hạ tầng hiện đại theo trục hướng biển, ông nhấn mạnh Long Thành hoàn toàn có thể trở thành một "thành phố phía Đông mới" của TP.HCM nếu được quy hoạch và kết nối đúng hướng.

Theo ông, Long Thành có thể phát triển theo hai hướng đô thị sân bay độc lập với hạ tầng kỹ thuật xã hội đồng bộ; hoặc mô hình dải đô thị hành lang kết nối dọc trục TP.HCM - Long Thành, dựa trên đường cao tốc, đường sắt, giao thông công cộng (TOD).

Đồng thời cảnh báo chiến lược phát triển sai sẽ dẫn đến thất bại, kêu gọi tăng cường phối hợp quy hoạch, chia sẻ lợi ích giữa các địa phương để tránh "cắt khúc" phát triển và hình thành một không gian đô thị, kinh tế thống nhất, bền vững cho toàn vùng.