Sàn bán hàng giả: Phải xử nghiêm

Hàng giả, hàng kém chất lượng bán tràn lan trên các sàn thương mại điện tử. Nhiều chủ sản xuất và đường dây sa lưới pháp luật, người mua lãnh đủ, nhưng sàn vẫn bình chân như vại. Đã đến lúc không thể để các sàn vô can.

"Ở các chợ đầu mối và chợ truyền thống, chẳng hạn thịt heo không đảm bảo quy trình từ trang trại đến bàn ăn, không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm thì ban quản lý chợ và các bộ phận chức năng khác ở các chợ cũng phải chịu trách nhiệm.

Vì vậy, ở môi trường giao dịch trực tuyến, các sàn thương mại điện tử cần có trách nhiệm trong kiểm soát thông tin người bán hoặc phát hiện xử lý và cần cấm quảng cáo, rao bán hàng giả, hàng kém chất lượng... để tạo môi trường kinh doanh lấy chất lượng sản phẩm làm tiêu chí quan trọng", một chuyên gia kinh tế ở TP.HCM nhìn nhận.

Vô lý khi không bị xử lý

PGS.TS Nguyễn Hữu Huân - trưởng bộ môn thị trường tài chính thuộc khoa ngân hàng Trường Kinh doanh UEH (Đại học Kinh tế TP.HCM) - nhìn nhận khi đọc quy định các sàn thương mại điện tử, các sàn đều có yêu cầu nhà bán hàng cung cấp giấy tờ đầy đủ.

Nhưng vấn đề ở chỗ khi thực thi thì không ai kiểm tra giám sát, sàn chỉ mới mở ra chính sách đánh giá sao hoặc report (phản hồi) nếu khách hàng gặp hàng giả, hàng nhái.

Nhưng theo ông Huân, vẫn còn tồn tại thực tế khách hàng chấp nhận, biết là hàng giả vẫn mua hàng, gây trở ngại cho việc giám sát, quản lý.

"Chẳng hạn loa nghe nhạc thương hiệu Marshall chính hãng có giá thấp nhất khoảng 5 - 6 triệu đồng/chiếc. Nhưng cũng hình dạng giống nhau, tên hiệu cũng giống, trên Shopee chỉ vài trăm ngàn đồng. Người tiêu dùng vẫn mua vì rẻ dù biết đó không phải hàng thật. Và câu chuyện phản hồi hàng giả bị bỏ ngỏ", ông Huân nói.

Theo ông, các sàn thương mại điện tử cần có cơ chế phát hiện và rà soát lại hàng nhái, hàng giả; có trách nhiệm so sánh giá, xác minh để loại bỏ hàng không chất lượng, xử lý không cho đăng ký kinh doanh trên sàn.

Việc này không ai khác ngoài thẩm quyền và trách nhiệm của các sàn thương mại điện tử. Đến lúc các sàn phải tính toán giải pháp quản lý mới và trách nhiệm trong thời đại kinh tế số bùng nổ.

Ông Quang Phú - chủ sạp tạp hóa tại một chợ ở quận Tân Bình (TP.HCM) - nói: "Nếu sạp của tôi bán hàng giả hay kém chất lượng, khách hàng phản ánh thì ban quản lý chợ cũng phải chịu trách nhiệm. Thật quá vô lý khi các sàn thương mại điện tử bán hàng gian, hàng giả mà không bị xử lý gì. Như vậy khách hàng khi không mua được hàng giả giá rẻ ở chợ chúng tôi thì họ lên sàn là có ngay".

Quy định thương mại điện tử lỏng lẻo

Theo các chuyên gia pháp lý, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 quy định tổ chức, cá nhân thiết lập và vận hành nền tảng số trung gian chịu trách nhiệm với người tiêu dùng theo quy định của pháp luật về thương mại điện tử trong trường hợp tổ chức, cá nhân kinh doanh trong nước và nước ngoài bán, cung cấp sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ cho người tiêu dùng trên lãnh thổ Việt Nam.

Như vậy chủ sở hữu sàn thương mại điện tử bán hàng phải có trách nhiệm với người tiêu dùng đã sử dụng trang thương mại điện tử để mua hàng nhưng gặp phải hàng giả, hàng kém chất lượng.

Đó là quy định về trách nhiệm liên đới đối với chủ sở hữu sàn thương mại điện tử đối với chất lượng sản phẩm được bày bán trên nền tảng của mình. Thế nhưng cơ chế quản lý, giám sát chất lượng sản phẩm vẫn còn bỏ ngỏ.

Luật sư Lê Trung Phát cho rằng với sự bùng nổ của các sàn giao dịch điện tử như hiện nay có thể cung cấp và chiếm thị phần rất lớn trong các giao dịch mua bán hàng hóa, dịch vụ.

Thế nhưng với các quy định hiện hành (nghị định 52/2013 được sửa đổi bổ sung bởi nghị định 85/2021) cho thấy có sự lỏng lẻo, không kịp thời điều chỉnh các hoạt động trên sàn thương mại điện tử. Đặc biệt là không quy rõ trách nhiệm của sàn thương mại điện tử trong việc yêu cầu người bán phải cung cấp giấy tờ hợp pháp liên quan sản phẩm, dịch vụ.

Hiện pháp luật chỉ quy định trách nhiệm một cách chung chung. Tại điều 36 nghị định 52 "... yêu cầu thương nhân, tổ chức, cá nhân là người bán trên sàn thương mại điện tử cung cấp thông tin theo điều 29". Trong khi điều 29 chỉ quy định về các thông tin như tên, trụ sở, giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, mã số thuế.

"Nếu nhìn một cách trực diện thì các hàng giả, hàng nhái ở trên nền tảng này còn dễ phát hiện hơn so với mua bán tại các cửa hàng, tạp hóa, chợ... vì nó được đăng công khai giá, công dụng, xuất xứ. Để từ đó người làm công tác quản lý hay người tiêu dùng có thể sớm nhận dạng và kiểm tra hoặc từ chối mua các sản phẩm này", ông Phát nêu ý kiến.

Cần xử nghiêm

Theo luật sư Mai Thị Thảo, tình trạng hàng giả xuất hiện tràn lan trên các sàn thương mại điện tử đang gióng lên hồi chuông báo động về sự buông lỏng quản lý và thiếu trách nhiệm của một số nền tảng trong kiểm soát chất lượng sản phẩm.

"Chúng tôi từng tiếp nhận nhiều trường hợp doanh nghiệp bị mạo danh thương hiệu, bị bán phá giá bởi hàng nhái, gây thiệt hại nghiêm trọng cả về uy tín lẫn doanh thu.

Điều đáng lo ngại là nhiều mặt hàng giả từ Yến sào Khánh Hòa, mỹ phẩm đến giày thể thao Adidas vẫn được rao bán công khai với giá siêu rẻ, mà ai có kinh nghiệm kinh doanh đều hiểu rằng mức giá đó là bất hợp lý.

Các doanh nghiệp chân chính không thể cạnh tranh nổi nếu hàng giả không bị loại bỏ. Tôi cho rằng việc các sàn thương mại điện tử chỉ gỡ sản phẩm khi có phản ánh là không đủ.

Pháp luật hiện hành - như Luật Thương mại, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và nghị định 98/2020 - đã trao cho sàn thương mại điện tử vai trò chủ động trong kiểm duyệt, cảnh báo và xử lý. Nhưng thực tế cho thấy sự chủ động đó vẫn còn rất yếu", bà Thảo nêu quan điểm.

Với kinh nghiệm làm việc cùng các doanh nghiệp trong lĩnh vực thương mại điện tử và sở hữu trí tuệ, luật sư Thảo cho rằng nhu cầu bảo vệ thương hiệu trên nền tảng số đang gia tăng rõ rệt.

Không ít doanh nghiệp đã phải khởi kiện hoặc yêu cầu bồi thường do bị xâm phạm thương hiệu trên các sàn lớn. Đây là hệ quả tất yếu nếu chúng ta không có cơ chế phối hợp hiệu quả giữa doanh nghiệp, cơ quan quản lý và nền tảng phân phối số.

"Tôi cho rằng cần một chiến lược đồng bộ như tăng mức phạt với sàn vi phạm, công khai các trường hợp tái phạm nhiều lần, và đặc biệt là hỗ trợ doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận các giải pháp pháp lý từ việc cảnh báo, yêu cầu gỡ bỏ đến xử lý tranh chấp.

Nếu không có hành lang pháp lý đủ mạnh và một hệ sinh thái pháp lý đồng hành thì hàng giả sẽ tiếp tục lộng hành, làm méo mó thị trường và gây tổn hại dài lâu cho cả người tiêu dùng lẫn doanh nghiệp", bà Thảo chia sẻ.