'Rời khỏi Sài Gòn': Câu chuyện cứu 113 người tháng 4/1975

Cuốn hồi ký mới của Ralph White kể về hành trình phi thường của một nhân viên ngân hàng đã đưa 113 thường dân rời khỏi Sài Gòn trong những ngày cuối cùng của cuộc chiến Việt Nam.

Tháng 4/1975, Ralph White - một nhân viên ngân hàng 27 tuổi của Chase Manhattan - được cử từ Bangkok đến Sài Gòn với nhiệm vụ vừa duy trì hoạt động chi nhánh, vừa chuẩn bị sơ tán nhân viên cấp cao khi cần thiết. Chẳng ai ngờ rằng, chàng trai trẻ đam mê phiêu lưu này sẽ trở thành "người cứu tinh bất đắc dĩ" cho 113 con người.

Khoảnh khắc quyết định đến khi một nữ nhân viên trẻ hỏi trong tuyệt vọng liệu họ có bị bỏ lại để đối diện với cái chết. Không chút do dự, White hứa sẽ không bỏ mọi người ở lại. Lời hứa đó đã ràng buộc số phận của ông với toàn bộ nhân viên ngân hàng và gia đình họ - tổng cộng 113 người.

Từ một nhiệm vụ công việc thông thường, hành trình của White trở thành cuộc chạy đua sinh tử với thời gian và bộ máy hành chính. Trở ngại lớn nhất chính là Tòa Đại sứ Mỹ, nơi Đại sứ Graham Martin từ chối tiến hành sơ tán quy mô lớn.

Các nhân viên Chase Manhattan không đủ điều kiện theo chính sách chính thức. May mắn thay, White phát hiện ra một mạng lưới sơ tán bí mật do nhóm nhỏ các nhân viên ngoại giao và quân sự Mỹ vận hành. Họ hành động âm thầm sau lưng đại sứ, liều lĩnh cả sự nghiệp để làm điều đúng đắn. Những cái tên như Shep Lowman và Kenneth Moorefield trở thành tia hy vọng le lói.

White cũng xây dựng mạng lưới thông tin riêng, kể cả việc kết bạn với Nga - một cô gái 17 tuổi thông minh - để nhận thông tin tình báo từ người anh của cô.

Đỉnh điểm căng thẳng diễn ra tại Trung tâm Kiểm soát Sơ tán ở sân bay Tân Sơn Nhất. Sau khi xoay xở có được xe buýt quân sự đưa người vượt qua các trạm kiểm soát, White đối mặt rào cản cuối: giấy tờ. 113 người không có giấy phép xuất cảnh hay thị thực.

Trong khoảnh khắc quyết định, khi phó lãnh sự hỏi về mối quan hệ với những người này, White táo bạo khẳng định: "Họ là gia đình của tôi". Ông cam kết chịu trách nhiệm tài chính và bảo trợ cho tất cả. Bằng quyết đoán và lòng chân thành, ông đã thuyết phục được vị phó lãnh sự, biến quy trình hành chính lạnh lùng thành hành động cứu người.

Cuốn sách Rời khỏi Sài Gòn vừa được Phương Nam Book liên kết xuất bản, thu hút bởi giọng văn độc đáo - ngắn gọn, dứt khoát, pha lẫn châm biếm và dí dỏm. White không tự tô vẽ mình thành người hùng hoàn hảo mà thẳng thắn kể về những lúc sợ hãi, quyết định bốc đồng và sự may mắn khó tin.

"Tôi không có con cái và 113 người được tôi bảo trợ vào ngày 24 và 25/4/1975 là gia đình duy nhất mà tôi từng có", White viết. Mối liên kết này không chấm dứt khi máy bay cất cánh. Nhiều người tiếp tục làm việc cho Manhattan tại Mỹ. Nga - cô gái được ông gửi đến sống cùng mẹ mình - tốt nghiệp đại học và trở thành giáo viên.

Publisher Weekly nhận xét: “Những gì White khiêm tốn gọi là ‘15 phút tỏa sáng’ của mình chính là minh chứng cho lòng nhân đạo sâu sắc của ông… Đúng như những gì ông đã viết ‘Không chỉ là những người tị nạn, nhân viên, cộng sự, họ chính là gia đình tôi".

Tác phẩm không chỉ mang đến góc nhìn cận cảnh về giai đoạn lịch sử đầy biến động mà còn là câu chuyện truyền cảm hứng về sức mạnh của cá nhân, nhắc nhở rằng lịch sử được dệt nên từ vô số hành động quả cảm của những con người bình thường.