Rái cá, rắn hổ mang chúa ở Thảo Cầm Viên mang 'lý lịch' đặc biệt, ít ai biết

Số lượng lớn rái cá và rắn hổ mang chúa đang được nuôi ở Thảo Cầm Viên Sài Gòn là tang vật trong các vụ án, được tiếp nhận cứu hộ từ cơ quan chức năng trong nhiều năm qua.

Thảo Cầm Viên Sài Gòn từng tiếp nhận, cứu hộ các loài động vật hoang dã quý hiếm được cơ quan chức năng đưa đến. Trong số nhiều loài động vật hoang dã là tang vật của các vụ án mà Thảo Cầm Viên đã tiếp nhận có rùa, chim, khỉ, rái cá, rắn hổ mang chúa...

Theo ông Mai Khắc Trung Trực, Giám đốc xí nghiệp động vật Thảo Cầm Viên Sài Gòn, loài rái cá ngoài tự nhiên hiện nay rất khó tìm thấy. Nguyên nhân rái cá ngày càng ít ở tự nhiên một phần do môi trường sống bị thu hẹp, khả năng tồn tại sẽ thấp đi. Một khi quần thể trong tự nhiên suy giảm thì việc sinh sản cũng giảm theo, số lượng đàn cũng từ đó ít lại.

Pháp luật Việt Nam cũng có quy định, tất cả loài rái cá đều nằm trong nhóm IB (danh mục động vật rừng nguy cấp, quý hiếm). Các hoạt động mua bán, trao đổi rái cá đều vi phạm pháp luật.

Trước đây, các nhà khoa học đã ghi nhận có 4 loài rái cá ở Việt Nam như: lông mượt, vuốt bé, lông mũi và rái cá thường. Chúng thường sống ở các khu vực sông, suối, phân bố rộng ở Cần Giờ, Cà Mau, An Giang, Kiên Giang (cũ) và khu vực Tây Nguyên.

Ở Việt Nam hiện nay, chỉ có vài đơn vị được cấp phép chăm sóc nuôi dưỡng rái cá và Thảo Cầm Viên là một trong số đó. 2 loài rái cá được nuôi tại đơn vị là rái cá lông mượt và rái cá vuốt bé. Trước kia, đàn rái cá ở Thảo Cầm Viên ít, tuy nhiên thời gian sau đàn tăng nhanh chóng do việc tiếp nhận tang vật của các vụ án buôn bán.

"Thông thường rái cá bán phi pháp bên ngoài là những con non, chưa mở mắt. Nên cơ quan chức năng buộc phải mang vào Thảo Cầm Viên nhờ chăm sóc. Có những cá thể được thả về tự nhiên trở lại, đồng thời có con phải giữ lại nuôi dưỡng", ông Trực cho biết.

Ông Trực chia sẻ thêm, ở Thảo Cầm Viên có tổng 22 cá thể rái cá bao gồm số lượng nuôi có sẵn và cứu hộ. Đơn vị nhiều lần ghi nhận trường hợp rái cá sinh sản. Tuy vậy, việc sinh sản của rái cá trong môi trường nuôi nhốt tiềm ẩn nhiều rủi ro, khả năng sống sót của con non rất thấp. Thông thường nhân viên vườn thú phải mang con non ra riêng để chăm sóc.

Việc nuôi rái cá ở Thảo Cầm Viên không khó nhưng đòi hỏi điều kiện cao, phải có chuồng rộng, hồ nước, chỗ để thể hiện tập tính đào bới. Trong một đàn đông, khi các cá thể đến tuổi trưởng thành có dấu hiệu đánh nhau do đó đòi hỏi chuẩn bị chuồng trại rất lớn.

Trong khi đó, với loài hổ mang chúa, ông Trực cho biết trước kia Thảo Cầm Viên chỉ sở hữu một cá thể, còn lại là số tang vật của những vụ án được lực lượng chức năng mang đến nhờ cứu hộ. Rắn hổ mang chúa trong diện phụ lục II Cites, IB trong danh mục động vật rừng nguy cấp, quý hiếm tại Việt Nam. Điều này có nghĩa là chúng được ưu tiên bảo vệ nghiêm ngặt và nghiêm cấm việc khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại.

Theo ông trực, vài năm trước Thảo Cầm Viên có tiếp nhận 2 trường hợp là tang vật trong các vụ án buôn bán rắn hổ mang chúa mà công an thụ lý. Trường hợp ở tận Bình Phước và trường hợp ở huyện Hóc Môn cũ, tất cả đều là hoạt động buôn bán trái phép.

Rắn hổ mang chúa phân bổ khắp cả nước, chủ yếu ở: Lào Cai, Yên Bái (cũ), Bình Thuận (cũ), Tây Ninh… Trên thế giới thường phân bố ở Nepal, Ấn Độ, Trung Quốc, Campuchia, Thái Lan… Rắn sống ở trung du, miền núi, ở những gốc cây lớn hay thân cây gỗ trong rừng bên bờ suối.

Đặc điểm của rắn hổ mang chúa là đầu ngắn, dẹp, khó phân biệt với cổ. Thân màu vàng hay màu nâu chì, đỉnh đầu có 1 vảy tam giác hướng đỉnh về phía đuôi. Thức ăn là rắn nhỏ, khi đói sẽ ăn các loài động vật, bò sát nhỏ. Rắn hổ mang chúa thường đẻ 20 - 30 trứng/lứa. Rắn mẹ và rắn bố canh giữ cho đến khi trứng nở. Về tập tính, rắn hổ mang chúa thích sống đơn độc, không theo bầy đàn, cho nên ở Thảo Cầm Viên mỗi chuồng nuôi một con.

Ông Trực cũng nhìn nhận, hiện nay người dân không phân biệt được đâu là loài rắn độc và không độc, loài được bảo vệ và nằm ngoài danh sách bảo vệ. Người dân cứ thấy rắn là đập chết, bắt ăn hoặc ngâm rượu. Đó là thiếu sót trong việc bảo vệ các loài rắn trong diện bảo vệ nghiêm ngặt.