Quốc gia già nhất thế giới vật lộn với khủng hoảng kép chết người

Chính phủ đang nỗ lực nhằm chống lại tình trạng khủng hoảng kép chết người: sự va chạm giữa nắng nóng kỷ lục và dân số già hóa của quốc gia được xem là già nhất thế giới.

Bất cứ khi nào về nhà, cụ Toshiaki Morioka, 84 tuổi, đều mang theo một thiết bị báo động đo nhiệt độ và độ ẩm, có thể gọi lực lượng ứng phó khẩn cấp chỉ bằng một nút bấm. Cụ mang nó lên giường, vào bếp, thậm chí vào phòng tắm.

Đó là bởi vì cụ biết mình có thể dễ dàng trở thành nạn nhân của say nắng - căn bệnh cướp đi sinh mạng của hàng trăm người cao tuổi Nhật Bản mỗi năm, và đã ảnh hưởng đến hàng chục nghìn người trong mùa hè này giữa lúc nhiệt độ phá kỷ lục.

Trong khi người cao tuổi ở khắp mọi nơi đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi nắng nóng khắc nghiệt, vấn đề của Nhật Bản lại càng trầm trọng hơn do sự cô đơn và các yếu tố văn hóa khác, theo CNN.

Khủng hoảng kép chết người

Nhật Bản không phải là quốc gia duy nhất đang đối mặt với tình trạng khó khăn này. Hàn Quốc và Trung Quốc cũng vừa trải qua mùa hè nóng nhất trong lịch sử… Nhiều nơi cũng đang chứng kiến sự suy giảm dân số. Tuy nhiên, Nhật Bản được coi là xã hội già hóa nhanh nhất thế giới.

Theo Cơ quan Khí tượng Nhật Bản, mùa hè vừa qua là mùa hè nóng nhất được ghi nhận tại nước này. Vào tháng 8, Nhật Bản ghi nhận mức nhiệt cao nhất từ trước đến nay là 41,8 độ C.

Nắng nóng năm nay kéo dài đến ngột ngạt. Nhiệt độ cao bắt đầu từ tháng 6 và kéo dài đến tháng 9, vượt xa thời điểm cuối hè thông thường. Vào cuối tháng 8, trung tâm Tokyo đã trải qua 9 ngày liên tiếp với nhiệt độ trên 35 độ C - chuỗi nắng nóng dài nhất được ghi nhận.

Trong suốt mùa hè khắc nghiệt, các bệnh viện Nhật Bản đã tiếp nhận hàng loạt bệnh nhân cao tuổi, bao gồm cả những người đột quỵ tại nhà hoặc trên đường phố dưới cái nắng như thiêu đốt.

Hàng trăm người cao tuổi đã tử vong vì say nắng mỗi năm ở Nhật Bản. Theo Cơ quan Quản lý cháy nổ và thảm họa Nhật Bản, từ tháng 5 đến tháng 8, 90.000 người trên toàn quốc đã phải nhập viện vì say nắng - nhiều người phải nằm viện hàng tuần liền.

Người cao tuổi "thường không cảm thấy nóng nhiều, khó điều hòa thân nhiệt hơn và không dễ dàng nhận thấy cảm giác khát", Takashi Shimazaki, quản lý bộ phận y tế tại khu Nerima, Tokyo, cho biết. "Vì vậy, khả năng cao là họ có thể bị say nắng mà không hề hay biết".

Con người đổ mồ hôi để làm mát cơ thể thông qua quá trình bốc hơi. Tuy nhiên, "cơ chế này thực sự trở nên yếu hơn ở người cao tuổi", khiến họ khó hạ nhiệt hơn, Qiang Guo, phó giáo sư tại Đại học Tsukuba, người đứng đầu một nhóm nghiên cứu về các giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu, cho biết.

Tại Nhật Bản, vấn đề này càng trầm trọng hơn do các yếu tố văn hóa và nhân khẩu học cụ thể. Ví dụ, Guo cho hay, tỷ lệ sinh giảm đồng nghĩa với việc Nhật Bản có lực lượng lao động đang thu hẹp, với ít người trẻ tuổi có thể lấp đầy khoảng trống do người lao động cao tuổi để lại - những người buộc phải tiếp tục làm việc quần quật thay vì nghỉ hưu.

Một yếu tố khác là sự e ngại sử dụng máy điều hòa không khí tại nhà. Theo đài truyền hình NHK, trong số 101 ca tử vong nghi do say nắng ở Tokyo mùa hè này, 66 ca xảy ra trong các phòng có máy điều hòa không khí nhưng không được sử dụng.

Đây là vấn đề tồn tại lâu đời, xuất phát từ cả truyền thống và nhu cầu thiết yếu.

"Đã có thời mùa hè không nóng như bây giờ, nên nhiều người cao tuổi đã quen với việc sống không có máy điều hòa", ông Shimazaki nói. Những người khác có thể tránh sử dụng vì họ tin rằng nó không thân thiện với môi trường, hoặc vì họ không đủ khả năng chi trả hóa đơn tiền điện cao - đặc biệt là nếu họ sống một mình, không có thu nhập, phải dựa vào phúc lợi xã hội và hỗ trợ của chính phủ.

Già hóa trong nỗi cô đơn

Tuy nhiên, một trong những yếu tố rủi ro lớn nhất chính là sự cô đơn.

Cô đơn đã là mối quan ngại quốc gia trong nhiều năm, lan rộng khắp các nhóm tuổi - thậm chí khiến chính phủ phải bổ nhiệm Bộ trưởng Bộ Cô đơn và cô lập vào năm 2021.

Nhưng vấn đề này đặc biệt nghiêm trọng đối với người cao tuổi, những người dễ bị tổn thương trong những năm tháng cuối đời mà không có mạng lưới hỗ trợ.

Theo Viện Nghiên cứu dân số và an sinh xã hội quốc gia, tính đến năm 2020, hơn 13% hộ gia đình Nhật Bản là những người từ 65 tuổi trở lên sống một mình. Con số này dự kiến sẽ tiếp tục tăng - chiếm một phần năm tổng số hộ gia đình vào năm 2050, theo dự đoán của viện này trong một báo cáo năm ngoái.

Hậu quả của việc người cao tuổi bị cô lập đã trở nên rõ ràng qua một số hiện tượng đáng lo ngại gần đây - chẳng hạn như sự gia tăng của "những cái chết cô đơn", khi người ta không được ai phát hiện trong nhiều tuần, hoặc thậm chí lâu hơn, sau khi qua đời. Theo NHK, trích dẫn số liệu của cảnh sát, trong số 76.000 ca tử vong năm ngoái ở những người sống một mình và qua đời tại nhà, hơn 70% ở độ tuổi từ 65 trở lên.

Khi nói đến cái nóng, sự cô lập này cũng có thể tàn phá không kém. Người cao tuổi có thể không có ai để nhờ cậy khi họ bắt đầu cảm thấy không khỏe - và không có ai xung quanh để nhận biết các triệu chứng cho những người không nhận ra mình đang bị say nắng cho đến khi quá muộn.

Nhật Bản tìm giải pháp để giảm thiểu những vấn đề nói trên, dựa vào công nghệ. Nhưng phần lớn nỗ lực của chính phủ tập trung vào việc lấp đầy khoảng trống lớn nhất trong cuộc sống của người cao tuổi: sự đồng hành và sự quan tâm của con người.