Quần thể 'Nữ hoàng linh trưởng' cực kỳ quý hiếm ở Huế

Một trong những quần thể lớn của loài chà vá chân nâu (Pygathrix nemaeus) vừa được phát hiện tại khu vực rừng phòng hộ Bắc Hải Vân (Huế) với số lượng cá thể từ 263 tới 333 con.

Kết quả khảo sát thực địa gần đây do Trung tâm Công nghệ và Bảo tồn Thiên nhiên (CTNC) thực hiện với sự hỗ trợ từ Quỹ Bảo tồn Loài (SCF) thuộc Dự án Quản lý Rừng Bền vững và Bảo tồn Đa dạng Sinh học (VFBC) đã ghi nhận ít nhất 24 đàn chà vá chân nâu với tổng cộng từ 263 đến 333 cá thể trên diện tích rừng khoảng 10.506 ha, mật độ phân bố khoảng 0,025-0,031 cá thể/ha.

Hình ảnh Chà vá chân nâu được ghi nhận ở rừng phòng hộ Bắc Hải Vân (Huế). Ảnh: CTNC.

Như vậy, quần thể Bắc Hải Vân có mật độ cao gấp 2-17 lần so với Phong Nha - Kẻ Bàng, một trong những nơi ghi nhận quần thể đông nhất Việt Nam và cao gấp hơn 10 lần so với VQG Bạch Mã, chỉ đứng sau quần thể tại bán đảo Sơn Trà (Đà Nẵng).

Chà vá chân nâu là loài linh trưởng đặc hữu hay được biết đến với cái tên mỹ miều Nữ hoàng linh trưởng của khu vực Đông Dương, sinh sống chủ yếu trong các khu rừng nhiệt đới thường xanh ở miền Trung Việt Nam, Lào và một phần biên giới Campuchia.

Loài có tập tính sống bầy đàn, quy mô từ 5 đến hơn 50 cá thể/đàn, ăn đa dạng các loại lá non, chồi non và trái cây từ hơn 200 loài thực vật.

Chà vá chân nâu được xếp hạng Cực kỳ Nguy cấp (CR) trong Danh lục đỏ IUCN và Nguy cấp (EN) trong Sách đỏ Việt Nam.

Tại Việt Nam, loài phân bố từ Nghệ An vào đến khu vực Tây Nguyên, được biết đến nhiều nhất tại bán đảo Sơn Trà (Đà Nẵng), VQG Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Trị), VQG Bạch Mã (Huế).

Sinh cảnh sống bị chia cắt, thu hẹp và suy thoái cùng nạn săn bắt và buôn bán đã khiến quần thể của loài ước tính suy giảm hơn 50% trong khoảng 40 năm qua.

Chà và chân nâu là loài đặc hữu ở khu vực Đông Dương. Ảnh: CTNC.

Cơ hội mới cho bảo tồn và phát triển du lịch sinh thái

Cũng trong quá trình khảo sát thực địa, các nhà bảo tồn lần đầu tiên ghi nhận sự hiện diện của loài vượn đen má vàng phương Bắc (Nomascus annamensis) - một loài linh trưởng cực kỳ nguy cấp - với 10 đàn và ít nhất 23 cá thể tại cùng khu vực, mở rộng vùng phân bố đã biết trước đây của loài này về phía Đông.

Theo ông Phạm Văn Thông, Phó Giám đốc Trung tâm CTNC, chính các nhà bảo tồn cũng thực sự bất ngờ với phát hiện lần này, bởi Bắc Hải Vân dù nằm rất gần bán đảo Sơn Trà, nơi nổi tiếng với loài chà vá chân nâu, nhưng lại chưa từng được khảo sát chi tiết.

“Việc ghi nhận đồng thời cả chà vá chân nâu và vượn đen má vàng cho thấy giá trị sinh học đặc biệt của khu rừng, đồng thời mở ra cơ hội lớn để xây dựng chương trình bảo tồn linh trưởng toàn diện cho cả Bắc và Nam Hải Vân trong tương lai’, ông Thông nói.

Cũng theo ông Thông, khu rừng phòng hộ Bắc Hải Vân không chỉ giàu giá trị sinh học mà còn là nơi gắn liền với danh thắng nổi tiếng như Đèo Hải Vân và Hải Vân Quan - nơi giao thoa giữa thiên nhiên kỳ vĩ và chiều sâu lịch sử.

Đoàn khảo sát tại khu vực rừng phòng hộ Bắc Hải Vân.

Việc phát hiện quần thể linh trưởng quý hiếm này mở ra cơ hội phát triển du lịch sinh thái bền vững kết hợp giữa bảo tồn và giáo dục cộng đồng, đồng thời tạo động lực bảo vệ rừng hiệu quả hơn.

CTNC cũng đã triển khai nhiều hoạt động bảo tồn thiết thực như thu gom hàng trăm bẫy thú, thiết lập tuyến giám sát dài hạn bằng công nghệ SMART, đào tạo cán bộ địa phương và tổ chức các cuộc họp cộng đồng, với hơn 73 người dân tham gia đóng góp ý kiến.

Đặc biệt, qua khảo sát sơ bộ, CTNC nhận thấy khu vực Rừng phòng hộ Nam Hải Vân liền kề, thuộc địa phận thành phố Đà Nẵng, vẫn chưa có nghiên cứu nào toàn diện, và ít hoạt động bảo tồn.

“Do đó, trong thời gian tới, chúng tôi sẽ mở rộng điều tra sang Nam Hải Vân và xây dựng chương trình bảo tồn chà vá chân nâu và vượn đen má vàng tổng thể cho cả vùng Hải Vân’, ông Thông nói.