Quản lý thị trường vàng: Không thể chỉ dựa trên tư duy 'siết cho chặt'

TPO - Chuyên gia kinh tế Lê Xuân Nghĩa cho biết, cơ quan quản lý không nhập chính thức thì người dân buộc phải mua vàng nhập lậu, mua hàng kém chuẩn. Quản lý thị trường không thể chỉ dựa trên tư duy “siết cho chặt” mà bỏ qua quyền lợi người dân.

Nên bỏ độc quyền xuất, nhập khẩu vàng

Phát biểu tại Diễn đàn "Thị trường vàng Việt Nam: Thuận lợi và thách thức trong giai đoạn mới, do Báo Kinh tế Đô thị tổ chức chiều 24/11, TS. Lê Xuân Nghĩa - thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng - cho biết, lượng vàng nhập khẩu chính ngạch vào Việt Nam mỗi năm rất nhỏ, ước tính chỉ khoảng 5 tấn, tương đương hơn 5 tỷ USD. Con số này thấp hơn nhiều so với giá trị nhập khẩu của các mặt hàng tiêu dùng khác. Ông Nghĩa dẫn chứng như hiện mỹ phẩm nhập khẩu hằng năm lên tới 11 tỷ USD, sữa và các chế phẩm từ sữa khoảng gần 5 tỷ USD.

“Tại sao chúng ta coi nhập vàng là nghiêm trọng, trong khi nhập khẩu mỹ phẩm hay sữa gấp đôi, gấp ba thì lại ít người nói?", ông Nghĩa đặt câu hỏi.

Giải thích xu hướng giá vàng liên tục tăng trong nhiều năm, ông Nghĩa cho rằng, tổng lượng vàng khai thác hàng năm trên thế giới chỉ tăng từ 1,2-1,5%, trong khi cung tiền toàn cầu tăng 3,5-4,5%. “Tiền tăng nhanh hơn vàng thì vàng phải tăng giá, đó là quy luật. Người dân hiểu điều đó nên giữ vàng là chuyện bình thường”, ông Nghĩa nói và cho biết không thể trách người dân và cũng không thể kêu gọi họ “đừng mua vàng”.

Vấn đề cần đặt ra là tại sao người Việt phải mua vàng với giá cao hơn người Mỹ, người châu Âu, trong khi thu nhập lại thấp hơn nhiều? Ông Nghĩa cho rằng chính sự độc quyền trong nhập khẩu vàng miếng đã dẫn tới thị trường méo mó, người dân chịu thiệt.

"Cơ quan quản lý không nhập chính thức người dân buộc phải mua vàng nhập lậu, mua hàng kém chuẩn. Quản lý thị trường không thể chỉ dựa trên tư duy “siết cho chặt” mà bỏ qua quyền lợi người dân" - ông Nghĩa nhấn mạnh.

Theo ông Nghĩa, yêu cầu quan trọng nhất hiện nay là cần bỏ độc quyền xuất, nhập khẩu vàng miếng của ngân hàng. Đây là điểm mấu chốt để đảm bảo thị trường minh bạch, giá vàng trong nước tiệm cận thế giới, giảm buôn lậu và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân.

Cơ chế cấp phép nhập khẩu vàng miếng từ năm 2010 đến nay kéo dài quá lâu và vẫn chưa hoàn thiện. “Nếu để lâu, vàng nhập chính thức và vàng nhập lậu sẽ tiếp tục cạnh tranh trực diện. Người Việt Nam thu nhập thấp lại phải mua vàng đắt hơn người nước ngoài, đó là điều vô lý”, ông Nghĩa cho hay.

Vị chuyên gia nhắc lại thời kỳ cấp quota nhập khẩu xe máy, ô tô đó là giai đoạn để lại nhiều hệ lụy, tạo ra hai mặt tiêu cực: Tạo đặc quyền đặc lợi cho những doanh nghiệp được cấp quota; Gây thất thoát và làm méo mó thị trường, không mang lại lợi ích đáng kể cho Nhà nước hay doanh nghiệp.

“Ngay cả khi có quota cũng không thể ngăn được buôn lậu. Điều này cũng sẽ xảy ra với vàng nếu cơ chế tiếp tục kéo dài", ông Nghĩa cảnh báo.

Theo ông Nghĩa, cần sớm mở rộng quyền nhập, xuất khẩu cho nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện; Lập sàn vàng vật chất; Công khai giá theo chuẩn thế giới; Kiểm soát buôn lậu bằng nghiệp vụ, chứ không phải bằng siết cung. “Quota chỉ là giải pháp tình thế. Mục tiêu cuối cùng phải là thị trường minh bạch, công bằng, không để người dân nghèo phải mua vàng với giá đắt hơn người nước ngoài”, ông Nghĩa nhấn mạnh.

Chuyển cơ quan điều tra về giao dịch vàng có dấu hiệu trốn thuế

Ông Nguyễn Tiến Minh - Phó Trưởng Thuế TP. Hà Nội - thông tin, hiện địa bàn có 844 doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực vàng và 51 hộ cá nhân tham gia gia công, chế tác vàng bạc, đá quý. Số thu ngân sách từ ngành này đã có mức tăng trưởng trên 50%. Nếu năm 2024 đạt khoảng 800 tỷ đồng thì đến thời điểm hiện nay của năm 2025 đã thu được 1.221 tỷ đồng, tăng 53,1% so với cùng kỳ.

Theo ông Minh, quá trình cơ quan này phối hợp với Thanh tra Giám sát Ngân hàng đã phát hiện nhiều giao dịch có luồng tiền rất lớn liên quan chủ yếu đến cá nhân, có dấu hiệu kinh doanh vàng trái phép hoặc trốn thuế. Những nội dung này đã chuyển cho cơ quan điều tra để làm rõ.

"Tuy nhiên, cơ quan thuế không có chức năng điều tra đến cùng để xác định nguồn gốc vàng, chất lượng vàng… nên đây là khó khăn lớn trong quản lý", ông Minh cho hay.