Phục chế ngai vàng triều Nguyễn thế nào?

Ngai vàng triều Nguyễn sau phục chế liệu có một đầu rồng khác hay không, hay có lại đôi nghê mà trước đây dùng cho hoàng đế đặt chân hay không là những câu hỏi mà nhiều người đang thắc mắc.

Quá nhiều ngai vàng triều Nguyễn?

Nhiều hình ảnh các vị vua triều Nguyễn khác nhau ngồi trên ngai vàng ở điện Thái Hòa đã được tài khoản Nho Túc đưa lên nhóm Những người yêu di sản Chùa Việt. "Có ai để ý đầu rồng trên ngai khác nhau không?... là ngai khác hay là ngai xưa vua ngồi hay vì sao có sự thay đổi ở đầu tay ngai kia và ngai nào mới là quốc bảo?", Nho Túc chia sẻ.

Trong các hình ảnh vua Thành Thái, vua Bảo Đại ngồi trên ngai được đưa ra, đầu tay ngai vàng cũng có đầu rồng. Tuy nhiên, hình dáng của đầu tay ngai không giống với bảo vật quốc gia ngai vàng triều Nguyễn vừa bị bẻ gãy tại điện Thái Hòa hồi tháng trước. Bờm rồng của bảo vật quốc gia dựng lên và chiếm diện tích lớn hơn nhiều so với hình ảnh ngai do tài khoản Nho Túc đăng tải.

Một hình ảnh khác cũng được đưa lên nhóm là chiếc ngai do vua Thành Thái ban cho viên sĩ quan người Pháp Pierre-Paul Rheinart năm 1889. Theo đó, viên sĩ quan này được nhận danh hiệu "Luong quoc quân vuong" (chữ ghi trong chú thích ảnh, theo thông tin từ trang của TP.Domfront, Pháp - TN), được người Pháp giải thích là tương đương với thân vương. Món quà của vua Thành Thái được viên sĩ quan mang về và tặng lại cho Domfront, hiện đang được lưu giữ tại đây. Những hình ảnh chiếc ngai cũng được đưa lên trang web của thành phố này.

Theo hình ảnh, đầu tay ngai có rồng thếp vàng với bờm lớn. Chiếc ngai còn có 2 con nghê đi kèm phía dưới. Tư liệu ảnh chụp vua Bảo Đại cho thấy hai con nghê này là để hoàng đế đặt chân.

Theo Hồ sơ bảo vật quốc gia, ngai vua triều Nguyễn được đặt giữa điện Thái Hòa - trung tâm triều chính của cả nước Việt Nam thống nhất dưới thời Nguyễn, nơi triều đình tổ chức các sự kiện trọng đại của mỗi đời vua. Trong suốt 143 năm của triều đại, trải qua nhiều đời vua, ngai vua triều Nguyễn không hề có sự thay đổi chức năng hay xê dịch vị trí, chứng kiến bao thăng trầm của ngôi vị tối cao trong triều đình Nguyễn dẫu kế vị theo truyền ngôi hay theo sự sắp đặt của đình thần.

Vấn đề ở đây là trong bức ảnh vị vua cuối cùng của triều Nguyễn - hoàng đế Bảo Đại - ngồi trên ngai vàng, đầu tay ngai trông không có vẻ giống tay ngai bảo vật quốc gia. Bức ảnh này cũng có mặt trong bộ hồ sơ bảo vật quốc gia nhưng trong bản thuyết minh bảo vật quốc gia Ngai vua triều Nguyễn không có sự giải thích nào về sự chênh lệch hình ảnh đầu tay ngai.

Điều này khiến những người thảo luận về ngai vàng triều Nguyễn rất thắc mắc, tập trung vào một số câu hỏi: Có mấy ngai vàng triều Nguyễn? Có phải mỗi vị vua sẽ có một chiếc ngai riêng (bên cạnh ngai chung cho mọi vị vua đặt ở điện Thái Hòa) hay không? Tại sao chiếc ngai của hoàng đế cuối cùng lại có tay ngai trông không giống với bảo vật quốc gia được công nhận? Liệu đã có đợt phục chế ngai nào được thực hiện mà không ghi chép lại hay không?...

Sẽ phục chế theo hồ sơ bảo vật

Hiện tại, Hội đồng phục chế ngai vàng triều Nguyễn đã được thành lập. Trong đó, bên cạnh những chuyên gia ở Huế đã gắn bó với di sản lâu nay còn có những chuyên gia bảo tàng từ Bộ VH-TT-DL cử về. Nguồn tin từ ngành văn hóa cho biết sau cuộc họp hội đồng phục chế ngày 1.6, các chuyên gia sẽ phục chế ngai vàng triều Nguyễn vừa bị hư hại theo đúng hồ sơ bảo vật quốc gia. "Ngai vua sẽ được phục chế đúng theo hồ sơ bảo vật được công nhận", nguồn tin cho biết. Việc sửa chữa cũng được đánh giá là không quá khó.

Điều đó có nghĩa là đầu rồng sơn son thếp vàng với bờm lớn sẽ được giữ nguyên như trong hồ sơ bảo vật. Hình ảnh đôi nghê để hoàng đế đặt chân như trong tư liệu ảnh sẽ không được phục dựng. Điều này, theo thông tin từ ngành văn hóa là để "đảm bảo đúng hồ sơ". Thêm vào đó, hiện cũng không có thông tin cụ thể về kích thước của đôi nghê.

Cũng phải nói thêm, theo thông tin từ Facebook cá nhân của TS Trần Đức Anh Sơn (người đã đo vẽ, khảo tả ngai vàng từ năm 2005): "Riêng chi tiết hai đầu tay ngai được sửa chữa từ hình đầu rồng cách điệu đơn giản hơn thành hai hình đầu rồng chạm khắc công phu và sơn son thếp vàng, thì chưa rõ đã được sửa chữa lúc nào, nhưng nó phải diễn ra sau tháng 8.1945 và trước tháng 4.1975. Tôi chưa tìm thấy tư liệu chính xác về việc sửa chữa này trong tài liệu đang lưu trữ tại Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế".

Tuy hướng phục dựng nói trên có thể coi là kín kẽ, song chưa đủ đáp ứng được những câu hỏi, sự quan tâm mỗi lúc một nhiều của những người yêu mến di sản. Công chúng mong muốn có những thông tin cụ thể hơn, bổ sung vào hồ sơ di sản bảo vật quốc gia Ngai vua/ngai vàng triều Nguyễn. Hoặc, cũng có ý kiến muốn lập lại một hồ sơ trùng tu ngai vàng điện Thái Hòa theo đúng tư liệu lịch sử. Về điều này, có lẽ ngành văn hóa nên có một "đường dây nóng" để nhận thêm thông tin từ nhiều nguồn. Rất có thể, những khoảng trống lịch sử xung quanh chiếc ngai vàng sẽ được từ từ lấp dần theo thời gian.