Phóng sự ảnh: Cuộc hội ngộ cựu phi công Việt - Mỹ

Lịch sử là nguồn cảm hứng cho thế hệ trẻ, những người trực tiếp tham gia vào sự kiện lịch sử sẽ là nhân tố tái hiện lịch sử một cách chân thực, gần gũi, sống động nhất. Cuộc gặp giữa các cựu phi công Việt - Mỹ tại Hà Nội (15.4) và TP.HCM (17.4) là một hạnh ngộ đầy ý nghĩa như thế.

Hai cựu binh Mỹ đến VN lần này là Kim Morey, xạ thủ súng máy của pháo đài bay B-52; và Wade Hubbard, phi công lái máy bay F-4. Cả hai đều tham gia vào trận "Điện Biên Phủ trên không" (người Mỹ gọi là chiến dịch Linebacker II) diễn ra từ 18.12 - 30.12.1972 ở miền Bắc VN. Cả hai cựu binh Mỹ tham gia cuộc hội ngộ mang tên "Thêm một chuyến về miền Bắc" (One more trip, up North), mục đích tìm gặp những anh hùng bên kia chiến tuyến đã chạm mặt nhau ngày trước trên bầu trời, để cùng hiểu rõ hơn vai trò của nhau trong cuộc chiến và cùng nhau giải đáp những thắc mắc hơn 50 năm qua cả hai bên chưa có câu trả lời.

Ở khía cạnh lịch sử, cuộc gặp gỡ bổ sung thêm tính chính xác cho các sự kiện quá khứ, phục vụ cho mục đích lưu trữ, giáo dục… thêm chuẩn xác, hoàn hảo. Người góp nhiều công sức tạo nên cuộc hội ngộ này cũng là cựu phi công chiến đấu, sử gia không quân, TS Nguyễn Sỹ Hưng, nguyên Chủ tịch Vietnam Airlines.

Trong không gian trưng bày các chiến tích, hiện vật, mô hình, ảnh tư liệu về cuộc không kích của Mỹ năm 1972 tại Bảo tàng Phòng không - Không quân ở Hà Nội, xạ thủ Kim Morey dừng lâu trước hiện vật từ xác B-52 bị bắn rơi trong các trận không chiến, bồi hồi: "Chủ nhân các hiện vật này đều là bạn của tôi". Trong đời binh nghiệp, Kim Morey tham gia 70 nhiệm vụ cùng phi đội B-52, trong đó có 5 nhiệm vụ ở chiến dịch Linebacker II.

Tại Mỹ, Kim Morey cũng là một tiến sĩ, Chủ tịch Bảo tàng Không quân nam Dakota (SDASF). Chuyến viếng thăm Bảo tàng Phòng không - Không quân không chỉ là dịp để gợi lại những hình ảnh của các cuộc không chiến, mà còn kỳ vọng tạo mối gắn kết giữa hai bảo tàng. Đồng hành cùng các cựu binh Mỹ trong chuyến viếng thăm, TS Nguyễn Sỹ Hưng vừa là người hướng dẫn, đồng thời nhấn mạnh: "Cùng là chuyên đề về không quân nên hy vọng sẽ có những trao đổi chuyên sâu hơn về nghiệp vụ, hiện vật giữa đôi bên trong tương lai".

Trong những ngày ở Hà Nội, thêm cuộc gặp gỡ đặc biệt khác được tiến hành, đây là điều phi công tiêm kích F-4 Wade Hubbard thực sự chờ đợi, bởi ông sẽ gặp đại tá, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân (LLVTND) Lê Thanh Đạo, cả hai đã từng không chiến với nhau trong lần chạm mặt ngày 26.5.1972 trên không phận Hòa Bình. Ngay cái bắt tay đầu tiên sau hơn 50 năm kể từ lần giao chiến với nhau trên bầu trời, anh hùng Lê Thanh Đạo nói vui: "Tôi cảm ơn anh đã bắn trượt tôi ngày hôm ấy, nếu không, làm sao hôm nay chúng ta gặp nhau được". Và trong hạnh ngộ ấy, nhiều thắc mắc về cuộc chiến từ cả hai phía được chính những người trong cuộc là phi công chiến đấu, sĩ quan tên lửa… giải đáp cặn kẽ.

John Mollison, một họa sĩ, từng vẽ các máy bay chiến đấu của cả VN và Mỹ, cũng là sử gia về không quân Mỹ, đồng hành cùng hai cựu binh Mỹ trong cuộc gặp gỡ, lại xem đây là cơ hội hoàn hảo để kể về lịch sử. Ông cho biết: "Tôi tìm gặp những nhân chứng lịch sử, để kể về câu chuyện những con người đã từng bay, và từ đó các bạn trẻ có thể học được bài học đời mình thông qua lịch sử".

Ngày 17.4, tại TP.HCM, một cuộc hội ngộ thú vị khác của Kim Morey và Wade Hubbard diễn ra ở Trường phi công Bay Việt với các cựu phi công, anh hùng LLVTND như Nguyễn Văn Nghĩa, Từ Đễ… cũng như các cựu binh lái xe tăng số hiệu 390 tiến vào Dinh Độc Lập ngày 30.4.1975. Anh hùng LLVTND, đại tá Nguyễn Văn Nghĩa chia sẻ: "Quá khứ cuộc chiến qua rồi, giờ đến lúc cùng nhìn về tương lai để xây dựng mối quan hệ tốt đẹp giữa hai dân tộc cũng như lực lượng không quân VN - Mỹ".