Phim 'Chân trời rực rỡ' và 'con người văn hóa' của Hà Anh Tuấn

Xem Chân trời rực rỡ vừa thấy con người văn hóa Hà Anh Tuấn vừa thấy phong cách tài liệu tình cảm của Lan Nguyên.

Bắt đầu từ "đặt hàng" của ê kíp Hà Anh Tuấn "mong muốn ghi lại những gì hay ho nhất về một concert mà họ cảm thấy tự hào", Chân trời rực rỡ do đạo diễn Lan Nguyên thực hiện, lấy cảm hứng từ concert cùng tên của Hà Anh Tuấn ở sân lễ hội đền vua Đinh vua Lê tại cố đô Hoa Lư (Ninh Bình) hồi tháng 2-2023, vượt thoát khỏi mục đích đơn thuần ban đầu đó để đặc biệt hơn nhiều.

Trong khuôn khổ Liên hoan phim tài liệu châu Âu - Việt Nam lần thứ 15 vừa diễn ra ở Hà Nội và TP.HCM, Chân trời rực rỡ là một trong bốn phim tài liệu độc lập được giới thiệu.

Đi tìm câu trả lời về cội nguồn

Chân trời rực rỡ theo chân Hà Anh Tuấn về Ninh Bình - quê hương của anh - làm concert. Tại đây ê kíp gặp những người dân đất cố đô, đặc biệt các em nhỏ hát xẩm, đứng giữa đất trời bao la, hùng vĩ rồi bật ra bao nhiêu câu hỏi về văn hóa và cội nguồn cũng như bản thân mình.

Lan Nguyên cũng khéo léo lồng câu chuyện cảm động của một phụ nữ Pháp tìm lại gốc gác Việt trong chương trình Như chia hề có cuộc chia ly. 

Đồng thời phỏng vấn nhà báo Thu Uyên - người dẫn dắt chương trình - mà theo Hà Anh Tuấn là "nơi có những người đi tìm cội nguồn cho đồng bào của mình", khiến Chân trời rực rỡ thêm dư vị, sâu sắc.

Ban đầu phim đi theo ý tưởng về bốn mùa trong năm, đạo diễn cũng đã quay đủ bốn mùa ở Ninh Bình. Song tới khi dựng, Lan Nguyên nhận ra có một liên kết rất tự nhiên và rộng lớn hơn giữa hạt - cây - rừng - cội.

Từ bé Lan Nguyên đã "chấp niệm" với việc mình là người miền nào vì sinh ra và lớn lên ở Lâm Đồng nhưng có người lại bảo cô là người Bắc. 

Nghe Hà Anh Tuấn định nghĩa "cội nguồn là quê cha mẹ, đất tổ tiên", Nguyên thấy điều đó "chưa hẳn đúng" vì bản thân cô "không có kết nối với nơi mình sinh ra cho lắm". 

Chính sự không thỏa mãn đó đã thúc đẩy đạo diễn đào sâu vào ý tưởng bộ phim, cũng là đi tìm câu trả lời cho bản thân mình.

Lan Nguyên nói với Tuổi Trẻ, trong những cảnh quay cuối cùng khi đứng giữa đất trời Ninh Bình, cô cảm thấy mình quá nhỏ bé nhưng lại rất an tâm, vững vàng vì mình biết mình là ai.

 Như nhà báo Thu Uyên nói: "Mình đứng trên đất và mình biết dưới chân mình là trái đất", "máu thì đỏ và nước mắt thì mặn".

Tiếng nói tài liệu tình cảm

Chân trời rực rỡ ghi hình trong hơn hai năm tại nhiều địa điểm nổi tiếng ở Ninh Bình như Tam Cốc, đầm Vân Long, Bái Đính, Cúc Phương... Ninh Bình không chỉ là bối cảnh mà còn là "nhân vật" dẫn dắt người xem (và chính đạo diễn) khám phá căn tính văn hóa.

Phim cài cắm nhiều câu chuyện, thông điệp về lòng biết ơn của những người trẻ với quê hương, đất nước, ông bà, nguồn cội của mình, chuyển đoạn mượt mà giữa các phần hạt - cây - rừng - cội. Đôi chỗ đạo diễn tỏ ra quá tham lam, ôm đồm các chi tiết; bản thân Lan Nguyên cũng thừa nhận mình "quá tham vì câu chuyện quá lớn".

Trong phim có những khoảnh khắc đẹp như cảnh kết concert, ánh đèn sân khấu tắt dần, Hà Anh Tuấn đứng đó trong bóng tối, giữa mênh mông, lặng im. Màu phim đen trắng, hình bóng và tiếng ca của nghệ sĩ lẫn vào tiếng nước chảy, cánh đồng... 

Phim lột tả được thân phận nghệ sĩ một cách tinh tế, đầy cảm xúc. Hà Anh Tuấn như một người đi xuyên và giữ lửa thời gian. Một con người văn hóa ngay trên sân khấu của mình.

Như anh bộc bạch trong phim, có người nói chúng ta sống nhiều lần. Trong giấc mơ anh từng thấy mình như một nhà vua, một người chiến sĩ yêu nước, có khi như một danh hài trên môi giữ nụ cười nhưng trong lòng luôn giữ một nỗi sầu khi đêm đến.

 Cũng có khi là một chàng ca sĩ đứng hát giữa mọi người và tin khi nhắm mắt, chia tay kiếp sống này, ta sẽ đi xin thời gian để được trải nghiệm, sống những cuộc đời khác.

Nghệ sĩ người Nhật Kitaro nói "khi chúng ta tĩnh lặng chúng ta nghe nhiều hơn những tiếng chim hót. Tĩnh lặng cũng là một thứ âm nhạc". Khoảnh khắc yên lặng đó thực sự là một trong những cảnh đắt giá nhất của bộ phim tài liệu này.

Phần âm nhạc trong phim gây ấn tượng, kết nối mạnh mẽ cảm xúc người xem. Từ Ninh Bình quê tôi, xẩm thập âm Công cha ngãi mẹ sinh thành, Tình ca, Người đi xuyên thời gian, Không còn những cuộc chia ly đến Người Việt Nam, Bonjour Viet Nam, Những đứa con của rồng, Xin chào Việt Nam... Phim mở đầu với đề từ "gửi Ninh Bình, gửi Việt Nam"; ở đó có một giấc mơ Việt Nam đẹp rực rỡ trong chính di sản văn hóa của nó.

Đại diện ê kíp STORII, đạo diễn Cao Trung Hiếu cho biết sau Liên hoan phim tài liệu châu Âu - Việt Nam, phim Chân trời rực rỡ dự kiến chiếu cho khán giả TP.HCM và Ninh Bình thời gian tới.