Pháp - từ 'nhà vô địch sinh đẻ' đến xu hướng không sinh con

Từ khi còn là thiếu nữ, Bettina Zourli đã biết sau này lớn lên, mình sẽ là "người dì sành điệu" chứ không phải là người mẹ dù lựa chọn này khiến cô phải nhiều lần giải thích.

"Mọi người nói rằng thể nào tôi cũng thay đổi suy nghĩ, bởi thiên chức của phụ nữ là sinh con", nhà văn kiêm nhà hoạt động nữ quyền 31 tuổi chia sẻ.

Tài khoản Instagram của cô là @jeneveuxpasdenfant ("Tôi không muốn có con"), thu hút hơn 65.000 người theo dõi.

Quan điểm của Zourli về chuyện sinh con đang ngày càng phổ biến ở Pháp, quốc gia từng nổi bật so với các nước láng giềng châu Âu nhờ tỷ lệ sinh cao nhưng gần đây đã giảm xuống mức tương đương.

Tỷ lệ sinh của Pháp năm 2010 là 2,02 con trên mỗi phụ nữ, đã giảm xuống mức 1,62 vào năm ngoái, mức thấp nhất kể từ cuối Thế chiến I.

Năm ngoái, 12,2% người Pháp cho biết không muốn có con, gấp đôi so với năm 2005, theo nghiên cứu do Viện nhân khẩu học quốc gia (INED) công bố ngày 9/7. Con số này thậm chí còn cao hơn ở nhóm Gen Z 18-29 tuổi, với 15% nam giới và 13,3% phụ nữ cho biết không muốn làm cha mẹ.

Những con số này là dấu hiệu mới nhất cho thấy sự thay đổi về thái độ đối với việc làm cha mẹ ở Pháp, đồng thời phản ánh vị thế ngoại lệ của quốc gia này về nhân khẩu học so với những quốc gia khác ở châu Âu đang mất dần.

Zourli cho biết rất khó để nêu lý do cụ thể cho việc không muốn có con. "Đơn giản là tôi không có mong muốn đó", cô nói. "Suy nghĩ này nảy sinh một cách tự nhiên, không thể giải thích rõ ràng".

Theo nghiên cứu của INED, không có yếu tố nào, dù là giới tính, mức sống hay ngành nghề chuyên môn, có thể giải thích tại sao ngày càng có nhiều người Pháp không muốn sinh con. Nghiên cứu chỉ ra "thái độ và quan điểm" đóng vai trò ngày càng lớn trong vấn đề này.

Didier Breton, giáo sư nhân khẩu học tại Đại học Strasbourg, đồng thời là nhà nghiên cứu hợp tác với INED, cho rằng vấn đề chủ yếu nằm ở sự thay đổi chuẩn mực xã hội. "20 năm trước, việc mọi người nói rằng họ không muốn có con ít được chấp nhận hơn, đặc biệt là đối với phụ nữ. Ngày nay, người ta dễ dàng bày tỏ nguyện vọng này hơn", ông nói.

Breton cho rằng những lý do khiến người ta không muốn sinh con là thay đổi về thể chất liên quan đến thai kỳ, từ chối chấp nhận trách nhiệm của việc làm cha mẹ và mong muốn giữ tự do và độc lập cá nhân.

"Quyết định không sinh con không phải là ý thích nhất thời, mà là quyết định mang tính định hướng cuộc đời như ưu tiên sự nghiệp, đi du lịch, hoặc đơn giản là không lặp lại khuôn mẫu gia đình mà bạn từng biết", ông nói.

Một cuộc khảo sát năm 2021 với những người không muốn có con cho thấy 86% lựa chọn vì muốn "ưu tiên cuộc sống cá nhân, các mối quan hệ, bạn bè và du lịch". 71% số người được hỏi cho biết họ cảm thấy bản thân không phù hợp với vai trò làm cha mẹ.

Đằng sau con số thứ hai là một khoảng cách giới tính lớn, với 45% phụ nữ trả lời "hoàn toàn không" so với 29% ở nam giới, sự khác biệt thậm chí còn lớn hơn ở những người dưới 30 tuổi.

"Bất bình đẳng giới là một yếu tố chính trong lập trường của phụ nữ về việc họ có muốn sinh con hay không", nhà xã hội học người Pháp Charlotte Debest, tác giả cuốn sách Elles vont finir seules avec leurs chats (Họ sẽ chết già một mình với lũ mèo) sẽ xuất bản vào cuối năm nay, cho biết.

"Phân chia việc nhà không đồng đều khiến phụ nữ chủ động từ chối vai trò làm mẹ", Debest giải thích. "Nhiều phụ nữ từ chối chấp nhận khuôn mẫu truyền thống về 'người mẹ tốt' vẫn tồn tại đến ngày nay. Những khuôn mẫu như vậy đã lỗi thời so với khát vọng của nhiều phụ nữ trẻ".

Trong cuộc khảo sát năm 2021, 63% số người được hỏi cho hay bảo vệ môi trường là lý do không muốn sinh con. Tỷ lệ này phản ánh cả nhận thức về sinh thái ngày càng tăng và xu hướng tìm kiếm một động cơ mang tính đạo đức để không có con, Debest giải thích.

"Sử dụng luận điểm về môi trường mang lại tính chính đáng về mặt xã hội cho những người chọn không sinh con", bà giải thích. "Thay vì chỉ nói 'Tôi không muốn có con', đó là một cách để nói rằng bạn không sinh con vì lợi ích của chính trẻ con".

"Tất nhiên, có nhiều người không sinh con bởi họ thực sự muốn bảo vệ môi trường hoặc lo lắng về tương lai của hành tinh", bà nói thêm.

Tỷ lệ sinh suy giảm đều đặn trong những năm gần đây khiến Tổng thống Emmanuel Macron kêu gọi "tái vũ trang nhân khẩu học", đưa ra nhiều cải cách mới thúc đẩy người dân sinh con, nhưng vẫn chưa được thông qua thành luật.

Theo nghiên cứu của INED, những người muốn có con có xu hướng xây dựng gia đình quy mô nhỏ hơn phần lớn bởi nguyên nhân kinh tế. Ở nhóm phụ nữ dưới 30 tuổi, số con mong muốn đã giảm từ mức trung bình 2,5 vào năm 2005 xuống 1,9 vào năm 2024.

"Chi phí sinh hoạt cao cùng với sự bất ổn về việc làm và nhà ở khiến nhiều người cảm thấy không thể nuôi thêm một đứa con nữa", Debest nói.

Trong khi 26% người Pháp năm 2005 cho biết muốn sinh ba con, thì nay con số này đã giảm xuống còn 15,5%.

"Chúng ta đang chứng kiến sự xói mòn của mô hình gia đình ba con vốn từng được đánh giá rất cao ở Pháp", Breton nói, nhận định mô hình này "chắc chắn sẽ biến mất".

Zourli cho biết cô thường xuyên nhận được tin nhắn trên Instagram từ những người mẹ đang phân vân liệu có nên sinh con thứ hai hay không và nhiều người cảm ơn cô vì đã khiến họ cảm thấy "bớt tội lỗi hơn".

"Áp lực xã hội về việc có một gia đình hạt nhân với một cậu con trai, một cô con gái và cha mẹ dị tính vẫn còn mạnh mẽ", cô nói thêm. "Tuy nhiên, mô hình này đang ngày càng bị nhiều người hoài nghi".

Hồng Hạnh (Theo France24)