Ông Trump có ‘chiến thắng mới’ rất quan trọng, nước Mỹ hưởng lợi thế nào?

Dưới sức ép của Tổng thống Mỹ Donald Trump, các thành viên NATO vừa cam kết tăng hơn gấp đôi chi tiêu quốc phòng lên 5% GDP vào năm 2035. Động thái này tái định hình an ninh châu Âu và mở ra cơ hội lớn cho Mỹ.

Chi tiêu quốc phòng của NATO có thể lên tới 1.100 tỷ USD/năm

Tại Hội nghị thượng đỉnh NATO lần thứ 76 diễn ra ngày 25/6 ở The Hague (Hà Lan), dưới sức ép của Tổng thống Mỹ Donald Trump, 32 quốc gia thành viên đã đạt được thỏa thuận lịch sử, cam kết từng bước nâng chi tiêu quốc phòng hàng năm lên mức tương đương 5% GDP vào năm 2035, thay vì ngưỡng 2% như hiện nay.

Qua đó, phản ánh sự đồng thuận của các nước NATO trong việc đối phó với các mối đe dọa an ninh.

Theo tuyên bố chung, ít nhất 3,5% GDP sẽ được phân bổ cho các yêu cầu quốc phòng cốt lõi, còn lại tối đa 1,5% GDP sẽ dành cho các lĩnh vực như bảo vệ hạ tầng trọng yếu, an ninh mạng và thúc đẩy đổi mới công nghiệp quốc phòng.

Năm 2024, chi tiêu quốc phòng của các nước NATO (trừ Mỹ) đạt tổng cộng khoảng hơn 450 tỷ USD, thấp hơn đáng kể so với con số 997 tỷ USD của Mỹ (chiếm khoảng 3,37% GDP nước này).

Theo số liệu từ Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI) và báo cáo chính thức của NATO, một số quốc gia trong liên minh có chi tiêu quốc phòng lớn trong năm 2024 gồm: Đức 88,5 tỷ USD (1,9% GDP), Vương quốc Anh 81,8 tỷ USD (2,33% GDP), Pháp 64,7 tỷ USD (2,1% GDP), Ý 38 tỷ USD (1,6% GDP), Ba Lan 38 tỷ USD (4,2% GDP), Tây Ban Nha 23,2 tỷ USD (1,4% GDP)...

Các nước Đông Âu như Estonia chi 0,7 tỷ USD (2,1% GDP), Lithuania 1,7 tỷ USD (2,85%)... cũng cho thấy mức chi tiêu đáng kể, phản ánh lo ngại về mối đe dọa an ninh trong khu vực.

Tuy nhiên, trung bình chi tiêu quốc phòng của 31 nước NATO (ngoài Mỹ) chỉ đạt khoảng 2% GDP, thấp hơn nhiều so với mục tiêu 5% mới.

Nếu các nước NATO (trừ Mỹ) đạt được mục tiêu 5% GDP vào năm 2035, tổng chi tiêu quốc phòng của họ có thể tăng vọt. Giả sử GDP danh nghĩa của các nước này tăng trưởng trung bình 2% mỗi năm từ nay đến 2035, tổng GDP của 31 nước (bao gồm cả Canada và các nước châu Âu) ước tính đạt khoảng 22.000 tỷ USD vào năm 2035 (dựa trên tổng GDP 2024 khoảng 17.000 tỷ USD).

Với mức chi 5% GDP, chi tiêu quốc phòng hàng năm của các nước này lên tới khoảng 1.100 tỷ USD, cao hơn gấp đôi so với mức 450 tỷ USD của năm 2024. Con số này gần tương đương với chi tiêu quốc phòng của Mỹ trong năm 2024, cho thấy sự chuyển dịch đáng kể trong gánh nặng an ninh của liên minh.

Ai hưởng lợi từ sự gia tăng này?

Việc NATO cam kết tăng chi tiêu quốc phòng lên 5% GDP nhằm tăng cường năng lực phòng thủ nhưng cũng có thể mang lại lợi ích kinh tế và địa chính trị cho một số bên, đặc biệt là Mỹ. Năm 2024, xuất khẩu vũ khí Mỹ đạt mức kỷ lục 318,7 tỷ USD, tăng 29% so với năm trước, trong đó khoảng 110 tỷ USD đến từ các nước NATO châu Âu. 

Các hợp đồng bán vũ khí lớn của Mỹ trong năm 2024 bao gồm 23 tỷ USD cho máy bay F-16 của Thổ Nhĩ Kỳ, 7,2 tỷ USD cho máy bay F-35 của Romania, 5 tỷ USD hệ thống tên lửa Patriot cho Đức, 2,8 tỷ USD cho Tây Ban Nha, 2,5 tỷ cho Romania, gần 2 tỷ USD cho Hy Lạp...

Sự gia tăng chi tiêu quốc phòng của NATO, đặc biệt từ các nước châu Âu, có thể làm gia tăng nhu cầu mua sắm vũ khí. Với ngành công nghiệp quốc phòng hùng mạnh, Mỹ đang đứng trước nhiều cơ hội để hưởng lợi.

Dưới áp lực từ Tổng thống Donald Trump, các nước NATO châu Âu không chỉ tăng ngân sách quốc phòng mà còn có xu hướng mua vũ khí Mỹ để đáp ứng các tiêu chuẩn chung của liên minh. Điều này có thể giúp Mỹ duy trì ảnh hưởng trong NATO, đồng thời giảm gánh nặng chi tiêu quốc phòng của chính mình.

Nếu các đồng minh tăng chi tiêu cho quốc phòng, Mỹ có thể giảm áp lực, trong khi vẫn duy trì khả năng răn đe của liên minh.

Ngoài ra, châu Âu cũng hưởng lợi một phần khi tăng chi tiêu quốc phòng. Các nước như Ba Lan, Estonia và Thụy Điển, vốn ủng hộ mạnh mẽ mục tiêu 5%, sẽ củng cố năng lực phòng thủ, đồng thời thúc đẩy ngành công nghiệp quốc phòng nội địa.

Tuy nhiên, các quốc gia như Đức và Ý, cho rằng mức 5% là khó khả thi và có thể gây áp lực lên ngân sách công, dẫn đến cắt giảm chi tiêu cho y tế, giáo dục hoặc tăng nợ công.

Một châu Âu mạnh mẽ hơn về quân sự có lẽ sẽ giúp Mỹ dồn lực và tăng cường ảnh hưởng ở Trung Đông - một khu vực rất quan trọng trong chiến lược cân bằng mới của ông Trump. Các hợp đồng vũ khí lớn với Israel và các nước vùng Vịnh, gần đây là các hợp đồng công nghệ trị giá vài nghìn tỷ USD với 3 nước Saudi Arabia, UAE, Qatar... cho thấy Mỹ đang củng cố vị thế tại khu vực này.

Một NATO mạnh hơn, kết hợp với các đồng minh Trung Đông, sẽ tạo ra thế cân bằng địa chính trị, giúp Mỹ củng cố vai trò cường quốc trên thế giới trước các đối thủ mà không cần tăng chi tiêu quân sự trong nước.

Có thể thấy, áp lực khiến các nước NATO phải cam kết tăng chi tiêu quốc phòng lên 5% GDP là chiến thắng mới của ông Trump - một bước ngoặt chiến lược, không chỉ củng cố an ninh châu Âu mà còn mở ra cơ hội kinh tế lớn cho Mỹ. Trong bối cảnh các nước châu Âu đối mặt với sức ép ngân sách, Mỹ không chỉ giảm nhẹ chi phí quốc phòng mà còn gia tăng xuất khẩu vũ khí, củng cố vai trò lãnh đạo trong NATO và ảnh hưởng toàn cầu.