Ông Macron trong thế tiến thoái lưỡng nan

Thủ tướng François Bayrou vừa trở thành người đầu tiên trong lịch sử hiện đại Pháp bị phế truất qua cuộc bỏ phiếu tín nhiệm.

Ngày 8-9, đúng như dự đoán, cuộc bỏ phiếu tín nhiệm dành cho chính phủ của ông François Bayrou kết thúc với thất bại. Tại quốc hội, 194 nghị sĩ bỏ phiếu "ủng hộ", 364 người "phản đối", đồng nghĩa việc Pháp sẽ có thủ tướng mới trong tương lai gần.

Đây là thủ tướng thứ sáu dưới thời ông Macron kể từ năm 2017, nhưng là người thứ năm chỉ tính từ năm 2022, trong khi tỉ lệ ủng hộ tổng thống Pháp chỉ còn 15%.

Nhiệm vụ bất khả thi

Ông Bayrou đã lãnh đạo chính phủ từ tháng 12-2024, trở thành thủ tướng thứ ba được ông Macron giao phó "nhiệm vụ bất khả thi": thông qua ngân sách quốc gia khi phe ủng hộ tổng thống là thiểu số trong quốc hội. Nợ quốc gia Pháp đã vượt quá 3,4 nghìn tỉ USD và tiếp tục tăng 12 triệu USD mỗi giờ.

Để cải thiện tình hình tài chính, ông Bayrou đã xây dựng loạt biện pháp quyết liệt: ổn định tài chính nhà nước bằng cách đóng băng chi tiêu các bộ ở mức năm 2024, tăng thuế và hủy bỏ hai trong số 11 ngày nghỉ làm việc hàng năm. Thủ tướng cũng kỳ vọng những người giàu nhất sẽ tự nguyện chấp nhận mức thuế cao hơn.

Trong phiên điều trần ngày 8-9, ông Bayrou chỉ ra cuộc khủng hoảng kinh tế chủ yếu do nợ công tăng nhanh. Ông bảo vệ kế hoạch trình bày hồi tháng 7 nhằm hạn chế chi tiêu công, dự kiến tiết kiệm gần 44 tỉ euro vào năm 2026. Kế hoạch bao gồm việc không tăng lương hưu và các phúc lợi xã hội khác vào năm 2026 để kiềm chế nợ công.

Chương trình này đương nhiên vấp phải sự phản đối quyết liệt từ các công đoàn và phe đối lập cánh tả. Khối liên minh cánh tả Mặt trận Bình dân mới (NFP) và đảng cực hữu Tập hợp Quốc gia (RN) đều không đồng tình. Phe đối lập cho rằng chính sách này, cùng với các chính phủ tiền nhiệm và Tổng thống Macron, đã dẫn đến tình hình hiện tại.

Khủng hoảng chính trị bắt đầu khi ông Macron giải tán quốc hội vào tháng 6-2024 và kêu gọi bầu cử sớm, sau chiến thắng của RN trong bầu cử Nghị viện châu Âu.

Cuộc bầu cử được tổ chức hai vòng (30-6 và 7-7-2024) mang đến thất bại cho các đồng minh của ông Macron. NFP giành chiến thắng, RN mở rộng sự hiện diện lên 124 ghế, còn liên minh ủng hộ ông Macron chỉ có khoảng 200 ghế, NFP là 192 ghế.

Trong hoàn cảnh này, chính phủ thấy mình hoàn toàn phụ thuộc vào phe đối lập. Trước đó, quốc hội đã hai lần khởi xướng cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm đối với nội các của ông Bayrou, nhưng ông đã xoay xở chống chọi được mà phần lớn là nhờ sự ủng hộ ngầm của phe cực hữu.

Ông Bayrou đã tự khởi xướng cuộc bỏ phiếu tín nhiệm với hy vọng giành được sự ủng hộ nghị viện, nhưng đã thất bại. Ông lặp lại số phận người tiền nhiệm Michel Barnier - người cũng đề xuất cắt giảm đáng kể chi tiêu khi thống nhất về ngân sách năm 2025.

Khi đó, họ thảo luận việc cắt giảm 40 tỉ euro, tăng thuế đối với các tập đoàn lớn và người giàu, dự kiến mang lại 20 tỉ euro cho ngân khố. Sáng kiến này cuối cùng dẫn đến việc chính phủ từ chức vào tháng 12, khi NFP khởi xướng cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm được RN ủng hộ.

Các kịch bản khó khăn

Những diễn biến sau 8-9 sẽ do ông Macron quyết định: ông có thể bổ nhiệm thủ tướng mới hoặc kêu gọi bầu cử sớm một lần nữa. Các đại diện cánh tả đã tuyên bố lần này họ sẽ không hợp tác với các lực lượng ủng hộ ông Macron, như trong vòng hai cuộc bầu cử năm 2024.

Tổng thống đang đối mặt tình thế tiến thoái lưỡng nan: hoặc bổ nhiệm đại diện RN cực hữu làm thủ tướng - điều tượng trưng cho thất bại các chính sách của ông, hoặc tìm kiếm đồng minh từ các đảng phái không sẵn sàng thỏa hiệp.

Một số nhà quan sát chính trị tin rằng ông Macron sẽ tìm đến Đảng Xã hội để họ lãnh đạo chính phủ thiểu số. Tuy nhiên, Đảng Xã hội đang kêu gọi tăng thuế đối với người giàu và đảo ngược chính sách tăng tuổi nghỉ hưu vốn không được lòng dân. Những biện pháp này đi ngược lại các nguyên tắc ủng hộ doanh nghiệp của ông Macron và vô hiệu hóa toàn bộ đường lối trước đây.

Ông Macron có thể tổ chức cuộc bầu cử sớm khác, nhưng các cuộc thăm dò cho thấy Đảng RN của bà Marine Le Pen sẽ củng cố vị thế là lực lượng chính trị lớn nhất tại quốc hội, còn đảng của ông Macron sẽ mất thêm nhiều ghế. Viễn cảnh chia sẻ quyền lực với những đối thủ không đội trời chung sẽ là đòn giáng mạnh vào ông Macron - người đã hứa đối đầu với "các thế lực phản động".

Thậm chí, ông Macron có thể không còn tham gia chính trường: Đảng Nước Pháp bất khuất (LFI) do ông Jean-Luc Mélenchon lãnh đạo đã công bố kế hoạch bỏ phiếu bất tín nhiệm ông Macron vào ngày 23-9 trong trường hợp ông Bayrou từ chức.

Tạp chí The Spectator (Anh) từ cuối tháng 8 đã dự báo: một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm Chính phủ Pháp cũng sẽ hạ bệ cả ông Macron.