Nước ngoài yêu cầu không tử hình khi tương trợ tư pháp, giải quyết thế nào?

Dự thảo luật Tương trợ tư pháp hình sự bổ sung quy định về việc giải quyết khi phía nước ngoài yêu cầu Việt Nam không áp dụng hoặc không thi hành hình phạt tử hình.

Sáng 26.5, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV, Viện trưởng Viện KSND tối cao Nguyễn Huy Tiến trình bày tờ trình dự án luật Tương trợ tư pháp về hình sự.

Một trong những điểm mới được bổ sung tại dự thảo luật là quy định về việc xem xét yêu cầu liên quan đến hình phạt tử hình.

Thông báo không áp dụng hình phạt tử hình

Theo đó, trường hợp nước ngoài yêu cầu Việt Nam không áp dụng hoặc không thi hành hình phạt tử hình để thực hiện yêu cầu tương trợ, Viện KSND tối cao chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành đưa ra một trong các thông báo sau:

Thông báo không áp dụng hình phạt tử hình đối với người có liên quan đến yêu cầu tương trợ nếu người đó thuộc trường hợp không bị kết án tử hình theo quy định tại bộ luật Hình sự;

Thông báo không thi hành hình phạt tử hình đối với người có liên quan đến yêu cầu tương trợ không thuộc trường hợp ở trên sau khi có ý kiến của Chủ tịch nước (nếu cần thiết).

Ở chiều ngược lại, nếu Việt Nam yêu cầu nước ngoài không thi hành hình phạt tử hình để thực hiện yêu cầu tương trợ, dự thảo luật quy định, Viện KSND tối cao sẽ đề nghị nước ngoài đưa ra cam kết bằng văn bản về nội dung này.

Thẩm tra về nội dung trên, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp bày tỏ sự tán thành, vì cho rằng cơ chế như dự thảo sẽ tháo gỡ khó khăn, vướng mắc thời gian qua. Bởi lẽ, một số yêu cầu tương trợ tư pháp của Việt Nam bị nước ngoài từ chối do có liên quan đến hình phạt tử hình nhưng luật hiện hành chưa có cơ chế cam kết không áp dụng hoặc không thi hành hình phạt tử hình.

Cạnh đó, có ý kiến đề nghị cân nhắc kỹ vì có thể ảnh hưởng đến nguyên tắc độc lập xét xử của tòa án đã được quy định trong Hiến pháp.

Dẫn giải người đang bị tạm giam ra nước ngoài

Dự thảo luật Tương trợ tư pháp hình sự quy định người đang bị tạm giam hoặc đang chấp hành án phạt tù tại Việt Nam có thể được dẫn giải, chuyển giao tạm thời cho cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài để hỗ trợ điều tra, cung cấp chứng cứ trong vụ án hình sự tại nước ngoài.

Thời gian người bị chuyển giao bị dẫn giải, lưu lại ở nước ngoài được tính vào thời hạn tạm giam hoặc thời hạn chấp hành án phạt tù của người đó.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cơ bản tán thành nội dung trên, nhằm tăng cường sự hỗ trợ giữa các quốc gia trong giải quyết vụ án hình sự.

Song, cơ quan thẩm tra đề nghị cân nhắc bổ sung điều kiện đối với việc dẫn giải, chuyển giao, đó là "nếu thời hạn chuyển giao tạm thời này không quá thời hạn tạm giam hoặc thời hạn chấp hành hình phạt tù của người đó".

Dự thảo luật còn quy định cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài phải cam kết bằng văn bản về việc bảo đảm an toàn, điều kiện ăn ở, phương thức tiếp nhận, trao trả người được chuyển giao và văn bản cam kết được lập theo quy định của pháp luật Việt Nam.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cho hay, qua rà soát các điều ước quốc tế trong lĩnh vực tương trợ tư pháp về hình sự và pháp luật Việt Nam thì chưa có quy định cụ thể về văn bản cam kết này. Cơ quan thẩm tra đề nghị dự thảo luật giao quy định chi tiết về văn bản cam kết.