'Nữ tướng' điều hành startup 12 tỷ USD của Thung lũng Silicon

Dù chưa nổi tiếng như Sam Altman hay Mark Zuckerberg, Murati hiện là một trong những nữ doanh nhân được săn đón nhất giới công nghệ Mỹ. Từng là giám đốc công nghệ (CTO) và nhà phát triển ChatGPT của OpenAI, cô rời đi vào năm ngoái để theo đuổi sự nghiệp riêng.

"Tôi luôn quan tâm đến cách bộ não và trí thông minh vận hành ở cấp độ lý thuyết và trừu tượng hơn. Nhưng có thể nói, điều tôi theo đuổi thiên về vận dụng kiến thức và công nghệ để giải quyết những vấn đề khó, qua đó giúp cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn", Murati nói trong cuộc phỏng vấn năm 2023 với Kevin Scott, Giám đốc công nghệ của Microsoft.

Startup của cô, Thinking Machines Lab, mới thành lập tháng 2 nhưng đã huy động được số tiền tài trợ hạt giống kỷ lục hai tỷ USD, được định giá 12 tỷ USD và vừa ra mắt sản phẩm đầu tiên trong tháng 10.

Murati sinh ngày 16/12/1988 tại Vlore (Albania), lớn lên trong môi trường nhiều biến động chính trị và bất ổn kinh tế. Cha mẹ cô đều là giáo viên trung học dạy văn và luôn khuyến khích con gái theo đuổi con đường học vấn. Khác với cha mẹ, cô chia sẻ mình có "niềm đam mê tự nhiên với toán và khoa học".

"Mọi chuyện bắt đầu từ toán. Khi còn nhỏ, tôi chỉ hướng đến toán, lúc nào cũng làm các bộ bài tập, sau đó tham gia kỳ thi Olympic. Đó thực sự là niềm đam mê của tôi", cô kể với Scott.

Năm 16 tuổi, Murati giành học bổng của United World Colleges - mạng lưới gồm 18 trường học trên bốn châu lục - để theo học tại Đại học Pearson trên Vancouver, Canada. Sau khi tốt nghiệp năm 2005, Murati tiếp tục theo đuổi con đường học vấn khác thường, trở thành bước đệm cho sự nghiệp sau này. Cô đăng ký chương trình kép, hoàn thành bằng cử nhân toán tại Đại học Colby năm 2011 và bằng cử nhân kỹ thuật cơ khí tại Trường Kỹ thuật Thayer - Đại học Dartmouth năm 2012. Sự kết hợp mang đến cho Murati cả kỹ năng tư duy phân tích lẫn chuyên môn kỹ thuật, những yếu tố hữu ích cho công việc của cô ở Thung lũng Silicon.

Sự nghiệp của Murati bắt đầu với kỳ thực tập mùa hè ở ngân hàng Goldman Sachs tại Tokyo năm 2011, sau đó làm việc cho tập đoàn hàng không vũ trụ Pháp Zodiac Aerospace một thời gian ngắn. Năm 2013, cô gia nhập Tesla, trở thành quản lý sản phẩm cấp cao của chương trình Model X, đóng góp cho dự án SUV.

Năm 2016, Murati gia nhập Leap Motion, startup về công nghệ thực tế tăng cường (AR), với vị trí phó chủ tịch sản phẩm và kỹ thuật. Trong hai năm, cô phát triển công nghệ tương tác giữa người với máy tính, góp phần định hình các sản phẩm và chiến lược thị trường của công ty, cũng như giúp cô chuẩn bị cho bước đi tiếp theo - phát triển AI.

Murati gia nhập OpenAI vào tháng 6/2018 với vị trí phó chủ tịch AI phụ trách ứng dụng và quan hệ đối tác. Cô nhanh chóng thăng tiến, trở thành phó chủ tịch cấp cao phụ trách nghiên cứu, sản phẩm và quan hệ đối tác năm 2020, sau đó là giám đốc công nghệ năm 2022.

Cô dẫn dắt các nhóm phát triển ChatGPT, Dall-E, Codex và Sora - loạt sản phẩm AI mang tính đột phá bậc nhất của kỷ nguyên hiện đại, làm thay đổi căn bản cách con người tương tác với trí tuệ nhân tạo. Tài năng của cô góp phần quan trọng đưa OpenAI từ một tổ chức nghiên cứu thành một trong những công ty AI quan trọng nhất thế giới.

Tháng 11/2023, Murati bất ngờ trở thành tâm điểm tranh luận tại Thung lũng Silicon vì được bổ nhiệm làm CEO OpenAI tạm thời khi Sam Altman bị hội đồng quản trị cách chức. Dù thời gian giữ chức chỉ kéo dài ba ngày, sự kiện đã làm nổi bật vị thế của cô. Tên cô xuất hiện dày đặc trên truyền thông và được nhiều người biết đến.

Tầm ảnh hưởng của Murati trong lĩnh vực công nghệ dần được công nhận. Cô xếp hạng 57 trong danh sách "100 phụ nữ quyền lực nhất giới kinh doanh năm 2023" của Fortune và có tên trong danh sách "100 người có ảnh hưởng nhất lĩnh vực AI" của Time năm 2024. Tháng 6/2024, Đại học Dartmouth trao cho Murati bằng tiến sĩ khoa học danh dự, ghi nhận đóng góp của cô về trí tuệ nhân tạo, công nghệ và kỹ thuật.

Tháng 9/2024, Murati tuyên bố rời OpenAI để theo đuổi "hành trình khám phá riêng". 5 tháng sau, cô đồng sáng lập Thinking Machines Lab, startup hoạt động vì lợi ích cộng đồng, hướng đến phát triển hệ thống AI dễ tiếp cận, có thể tùy chỉnh và phù hợp với con người hơn. Công ty tập hợp đội ngũ nhân tài ấn tượng với 30 nhà nghiên cứu và kỹ sư từ các công ty công nghệ hàng đầu như OpenAI, Google, Meta, Mistral và Character AI.

Đầu tháng 10, Thinking Machines Lab ra mắt sản phẩm đầu tiên mang tên Tinker, giao diện lập trình ứng dụng linh hoạt dùng để tinh chỉnh mô hình ngôn ngữ. Với Tinker, công ty đặt cược rằng bước đột phá tiếp theo trong AI không phải xây dựng mô hình lớn hơn mà "dân chủ hóa" quyền tiếp cận các khả năng tiên tiến của AI thông qua công cụ tinh chỉnh. Nền tảng hiện cho phép người dùng tùy chỉnh mô hình Llama của Meta và Qwen của Alibaba chỉ bằng vài dòng mã.

"Chúng tôi đang biến những khả năng tiên tiến nhất trở nên dễ tiếp cận với mọi người, và điều đó sẽ thay đổi hoàn toàn cuộc chơi. Có rất nhiều người thông minh ngoài kia, và chúng ta cần càng nhiều người thông minh càng tốt để thực hiện nghiên cứu AI tiên tiến", Murati giải thích.

Khi AI tiếp tục phát triển chóng mặt, cách tiếp cận của Murati đem đến một hướng đi thú vị và đối lập mô hình "người thắng được tất cả" vốn định hình Thung lũng Silicon.

Tuy nhiên, Thinking Machines Lab cũng đang gặp thách thức lớn khi giữa tháng 10, nhà đồng sáng lập Andrew Tulloch quay về công ty cũ Meta. Trước đó, theo WSJ, Meta "tấn công toàn diện" startup này khi tiếp cận hơn 10 nhân viên, đưa ra các gói lương từ 200 triệu đến 1,5 tỷ USD trả trong nhiều năm.

Khả năng duy trì sự độc lập, mở rộng công nghệ và sức hút lớn của Thinking Machines Lab vẫn cần thêm thời gian đánh giá. Tuy nhiên, giới công nghệ tin rằng những hoạt động và thành tựu đã đạt được cho thấy Murati sẽ tiếp tục là một trong những người có tầm ảnh hưởng nhất trong xu hướng siêu trí tuệ nhân tạo (AGI).

Thu Thảo tổng hợp