Nông dân trồng trà ở Nhật Bản kiệt sức trước xu hướng "sơ hở là matcha" của giới trẻ

Đằng sau màu xanh mướt của matcha là cuộc chạy đua căng thẳng từ nông trại Nhật Bản tới những quán trà ở Mỹ.

“Cơn sốt xanh” lan khắp mọi nơi

Tại Kettl Tea, một quán chuyên về matcha phong cách tối giản ở Los Angeles, chỉ còn 4 trong số 25 loại matcha còn hàng. Phần còn lại đều đã “cháy hàng” – không phải vì chiến lược marketing giới hạn số lượng bán mà là do nguồn cung toàn cầu của matcha đang bị gián đoạn nghiêm trọng.

“Một trong những điều khó khăn nhất chúng tôi phải nói với khách hàng là - đáng tiếc, chúng tôi không còn thứ họ muốn.” chủ quán Zach Mangan (40 tuổi) thừa nhận. Mangan mô tả matcha như một biểu tượng giao thoa văn hóa: màu sắc bắt mắt, mùi thơm cỏ non đặc trưng và giúp tinh thần tỉnh táo một cách rõ rệt.

“Độ phổ biến của Matcha đã tăng theo cấp số nhân trong thập kỷ qua nhưng mới đặc biệt bùng nổ trong 2–3 năm gần đây,” anh nói. Thị trường matcha toàn cầu gần như đã tăng gấp đôi chỉ trong vòng một năm. “Chúng tôi thử mọi cách cũng chẳng còn gì để mua nữa.”

Đóng vai trò lớn trong cơn sốt matcha là những influencer như Andie Ella – YouTuber người Pháp với hơn 600.000 lượt theo dõi. Cô gái 23 tuổi đã ra mắt thương hiệu matcha riêng từ tháng 11/2023 với sản phẩm được sản xuất tại vùng Mie, Nhật Bản. Tại cửa hàng pop-up màu hồng ở khu Harajuku sành điệu, từng hàng dài người hâm mộ chờ được chụp ảnh cùng Ella và mua những lon matcha hương dâu hay sô-cô-la trắng. Chỉ trong vài tháng, cô đã bán ra 133.000 lon.

“Matcha có sức hút hình ảnh rất lớn trên mạng xã hội và nhu cầu không hề giảm.” Ella nói.

Trong khi đó, tại Kettl Tea, matcha được phục vụ theo phong cách truyền thống, đánh tay với nước nóng trong bát gốm với giá từ 10 USD (khoảng 260.000 đồng) một ly. Bột matcha để dùng tại nhà có giá dao động từ 25 đến 150 USD cho 20g (khoảng 650.000 - 3,9 triệu đồng).

Nếu mức thuế nhập khẩu vào Mỹ vốn đã là 10% và bị tăng lên 24% như cảnh báo. Giá matcha có thể đội lên chóng mặt. “Chúng tôi buộc phải tăng giá. Dù rất đắn đo, nhưng không còn lựa chọn nào khác.” - chủ quán cho hay “Mặc dù vậy, khách vẫn ùn ùn tìm đến và nói với quán ‘Tôi muốn uống matcha trước khi hết hàng’.”

Khủng hoảng nguồn cung tại Nhật Bản

Tại Sayama, một thị trấn nhỏ cách Tokyo khoảng 40 km, Masahiro Okutomi – thế hệ thứ 15 điều hành doanh nghiệp trà của gia đình đang phải “gồng mình” giữa làn sóng nhu cầu chưa từng có. “Tôi đã phải đăng tải thông báo trên website rằng chúng tôi tạm ngừng nhận đơn hàng matcha” ông chia sẻ.

Lý do không nằm ở thiếu lá trà mà là quy trình phức tạp để tạo nên một mẻ matcha chuẩn vị. Những chiếc lá tencha phải được che nắng vài tuần trước khi thu hoạch, gỡ gân lá bằng cách thủ công, sấy khô và nghiền mịn bằng thiết bị chuyên dụng. Người pha chế matcha cũng cần nhiều năm rèn luyện mới có thể thực hiện đúng chuẩn quy trình.

“Nó đòi hỏi thiết bị, nhân công, đầu tư... không thể làm đại khái được” Okutomi nói “Tôi mừng vì thế giới ngày càng yêu matcha của Nhật Bản nhưng khi nó đến quá dồn dập và trong thời gian ngắn khiến chúng tôi không thể theo kịp. Tất cả dường như là một mối đe doạ.”

Theo Bộ Nông nghiệp Nhật Bản, năm 2024, matcha chiếm hơn một nửa trong tổng 8.798 tấn trà xanh xuất khẩu của cả nước – gấp đôi con số 10 năm trước. Nhưng để theo kịp xu hướng tiêu dùng toàn cầu, các nhà sản xuất lại rơi vào thế tiến thoái lưỡng nan.

Chính phủ Nhật đang khuyến khích nông dân mở rộng diện tích trồng để giảm giá thành. Tuy nhiên, ông Okutomi cảnh báo điều này sẽ làm giảm chất lượng matcha và ở những vùng nông thôn nhỏ, việc mở rộng là gần như không thể. “Chúng tôi đang thiếu người kế thừa. Nông dân ngày càng già đi, và không ai muốn tiếp nối nữa,” ông nói.

Số lượng vườn trà tại Nhật hiện đã giảm còn 1/4 so với 20 năm trước. Việc đào tạo thế hệ mới cần thời gian và tâm huyết, điều không dễ đạt được trong một thị trường đang “cháy hàng” từng ngày.

Matcha, thứ từng là nghi lễ tinh tế trong văn hóa Nhật Bản đang trở thành biểu tượng lifestyle toàn cầu, gắn liền với thẩm mỹ mạng xã hội, thức uống healthy, và sự sang trọng kiểu mới. Nhưng đằng sau ly matcha latte xanh mướt là cả một chuỗi cung ứng đang căng mình trước áp lực chưa từng có. Và nếu không có sự đầu tư bền vững, có thể một ngày nào đó, chúng ta sẽ thật sự “hết sạch matcha”.

Nguồn: SCMP