Nông dân than khó bán hàng online vì phí sàn cao, ship đắt

Tại Diễn đàn Nông dân Quốc gia lần thứ X, nhiều ý kiến băn khoăn về phí sàn thương mại điện tử và chi phí logistics đang trở thành rào cản lớn khiến nông sản Việt khó cạnh tranh.

Nhiều nông dân, hợp tác xã coi sàn thương mại điện tử là đầu ra mới cho mặt hàng nông sản. Ảnh: Hoàng Giám.

Sáng 1/10, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức Diễn đàn Nông dân Quốc gia lần thứ X năm 2025.

Tại sự kiện, Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam và Bộ trưởng Công Thương đã lắng nghe trực tiếp chia sẻ của nông dân xung quanh chủ đề “Kết nối thị trường - Xây dựng thương hiệu - Thúc đẩy tiêu thụ nông sản, góp phần tăng trưởng kinh tế đất nước 2 con số”.

Trong đó, một trong những chủ đề được nhiều nông dân, đại diện hợp tác xã (HTX) nông nghiệp quan tâm là việc tìm đầu ra mới cho nông sản thông qua các kênh bán hàng online.

Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam và Bộ trưởng Công Thương trực tiếp trả lời và điều phối nội dung diễn đàn. Ảnh: BTC.

Cách đưa sản phẩm OCOP vươn tầm quốc tế

Tại diễn đàn, chị Vương Thị Thương, Giám đốc HTX Nông sản Toàn Thương, đã đặt câu hỏi về giải pháp đưa các sản phẩm OCOP từ đặc sản địa phương vươn tầm quốc tế và xuất hiện trên các sàn thương mại điện tử (TMĐT).

Trả lời vấn đề này, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương), cho biết Bộ đã và đang triển khai nhiều giải pháp để đưa sản phẩm OCOP ra thị trường quốc tế.

Theo đó, Bộ hỗ trợ doanh nghiệp, HTX cải thiện chất lượng, bao bì, nhãn mác, truy xuất nguồn gốc, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Đồng thời, lồng ghép quảng bá sản phẩm OCOP trong Chương trình Xúc tiến thương mại quốc gia và Chương trình Thương hiệu quốc gia, qua đó xây dựng hình ảnh sản phẩm OCOP Việt Nam gắn với chất lượng, bền vững, bản sắc văn hoá.

Hàng năm, Bộ Công Thương tổ chức Hội chợ sản phẩm OCOP xuất khẩu - VIETNAM OCOPEX giúp sản phẩm OCOP tiếp cận hệ thống phân phối quốc tế và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Ngoài ra, các sản phẩm OCOP còn được hỗ trợ kết nối với các sàn TMĐT trong nước và quốc tế như Amazon, Alibaba…

Ông Vũ Bá Phú cho biết Bộ Công Thương sẽ tiếp tục hỗ trợ các sản phẩm OCOP tiếp cận thị trường quốc tế. Ảnh: BTC.

Bộ cũng phối hợp cùng các tập đoàn công nghệ, logistics để đào tạo HTX, đặc biệt là lao động nữ, về kỹ năng số, quảng bá trực tuyến, livestream bán hàng. Song song với đó, Bộ đã hỗ trợ HTX kết nối với doanh nghiệp phân phối và xuất khẩu lớn nhằm tạo kênh tiêu thụ ổn định.

Liên quan đến các giải pháp hỗ trợ đưa sản phẩm OCOP và sản phẩm đặc trưng địa phương lên sàn TMĐT, ông Vũ Bá Phú cho biết Bộ Công Thương đã hoàn thiện chiến lược và kế hoạch phát triển TMĐT quốc gia. Trong đó, lồng ghép mục tiêu, giải pháp thúc đẩy quảng bá và tiêu thụ sản phẩm OCOP qua kênh trực tuyến.

Hàng năm, Bộ Công Thương tổ chức hàng trăm lớp tập huấn cho hàng chục nghìn học viên là nông dân, HTX, hộ kinh doanh với nội dung tập trung vào kỹ năng TMĐT, bao gồm mở gian hàng chính hãng, quảng bá số, livestream bán hàng, quản lý đơn hàng và dịch vụ khách hàng.

Bộ cũng phối hợp với các sàn lớn như Amazon, Alibaba, Shopee, TikTok Shop để xây dựng gian hàng OCOP và triển khai mô hình Sàn Việt (SanViet) nhằm kết nối sàn TMĐT địa phương, hỗ trợ HTX, hộ kinh doanh mở rộng thị trường.

Song song đó, Bộ hướng dẫn các HTX và hộ kinh doanh chuẩn hóa quy trình sản xuất, tiêu chuẩn chất lượng, bao bì, tem nhãn đa ngôn ngữ và hồ sơ số sản phẩm. Đến nay, hàng nghìn sản phẩm OCOP đã được chuẩn hóa và đưa lên sàn TMĐT.

Phí sàn quá cao, nông dân không thể cạnh tranh

Chị Chảo Thị Yến - HTX Goong (Lào Cai), khởi nghiệp với các sản phẩm chủ yếu là thảo dược dựa trên tri thức dân gian của cộng đồng - cho biết hiện thị trường TMĐT Việt Nam có nhiều doanh nghiệp lớn, chiếm thị phần quan trọng trong giá trị xuất nhập khẩu. Qua trải nghiệm của bản thân, chị nhận thấy 3 điều khó khăn nhất là phí sàn cao trong khi biên lợi nhuận nông sản lại rất thấp.

“Nếu bán giá thấp thì lỗ, trong khi tăng giá bán lại gây khó khăn trong lợi thế cạnh tranh”, chị cho biết.

Thứ hai, sàn TMĐT cũng có nhiều điều kiện ngặt nghèo, gây khó khăn cho bà con trong quá trình tiếp cận. Thứ ba, nhiều đơn hàng mất chi phí vận chuyển cao, thậm chí gấp 2 lần giá trị hàng hóa sản phẩm.

Trước vấn đề này, chị Yến đặt câu hỏi về kế hoạch, giải pháp của Bộ Công Thương để phối hợp với các sàn thương mại điện tử lớn bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, nhà sản xuất chính đáng, đồng thời bán nông sản Việt Nam tại thị trường trong nước cũng như ra nước ngoài.

Theo bà Lê Hoàng Oanh, Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, về các giải pháp liên quan đến việc giảm chi phí sàn và chi phí vận chuyển nhằm hỗ trợ các sản phẩm, đặc biệt là nông sản, lên các sàn TMĐT, Bộ Công Thương đã ban hành Chiến lược phát triển Thương mại điện tử quốc gia cho giai đoạn 2026-2030 (đang áp dụng tạm thời giai đoạn 5 năm 1).

Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số cho biết phí sàn là các yếu tố thuộc cơ chế thị trường nên Nhà nước không thể can thiệp. Ảnh: BTC.

Trong chiến lược này, Cục đã giao cho các Sở Công Thương và các hiệp hội ngành hàng trách nhiệm xây dựng các đề án cụ thể để hỗ trợ các địa phương. Hiện tại, cơ quan này đang tích cực hướng dẫn các địa phương thực hiện chiến lược.

Về vấn đề phí sàn và chi phí vận chuyển, bà Oanh lưu ý đây là các yếu tố thuộc cơ chế thị trường nên Nhà nước không thể can thiệp trực tiếp vào hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Tuy nhiên, Bộ Công Thương, cụ thể là Bộ trưởng giao cho Cục Thương mại điện tử, đã làm việc và có những thỏa thuận, cam kết với các sàn TMĐT lớn.

Các sàn đã cam kết thực hiện nhiều chương trình hỗ trợ như: quảng bá các sản phẩm OCOP, giới thiệu sản phẩm mới của địa phương; hướng dẫn các địa phương đáp ứng tiêu chuẩn để đưa sản phẩm lên sàn; tổ chức các khóa đào tạo miễn phí (đặc biệt các sàn lớn như Shopee, TikTok, Lazada, và Amazon cho xuất khẩu) để giúp doanh nghiệp Việt Nam bán hàng trên TMĐT quốc tế.

Để giảm phí sàn và chi phí vận chuyển, lãnh đạo Cục khuyến khích các giải pháp như nâng cao chất lượng và quy mô sản phẩm; gom hàng và vận chuyển kết hợp (liên kết các sản phẩm lại để vận chuyển chung, giảm chi phí logistics).

Đơn cử, ở vùng Tây Bắc, các đơn vị bán gạo sẽ gom lại cùng một chuyến hàng để giảm chi phí vận chuyển. Ngoài ra, việc tham gia các chương trình khuyến mại ngoài chương trình thường niên, sắp tới sẽ có ngày Online Friday để yêu cầu các sàn TMĐT lớn thực hiện giảm giá và khuyến mại lớn, là cơ hội tốt để quảng bá sản phẩm với chi phí thấp hơn.

Bổ sung nội dung này, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết Luật TMĐT sẽ được thông qua tại kỳ họp tháng 10 này.

Bộ sẽ có văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương sử dụng hiệu quả các chương trình xúc tiến thương mại để hỗ trợ các sản phẩm chủ lực (như nông sản, thủy sản). Hình thức hỗ trợ có thể là miễn phí lên sàn, giảm chi phí logistics, tập trung vào 100 sản phẩm trọng điểm.

Về vấn đề pháp lý, việc điều chỉnh các Nghị định liên quan đến Luật TMĐT sắp tới sẽ giải quyết căn bản các băn khoăn của doanh nghiệp sản xuất, đặc biệt là bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và điều chỉnh các mối quan hệ xã hội phát sinh.