Nội bộ Mỹ tranh cãi vì pháo đài hạt nhân Iran sâu 35 tầng dưới lòng đất

(Dân trí) - Các cơ quan trong chính quyền Mỹ đưa ra những đánh giá khác nhau về số phận của cơ sở hạt nhân sâu dưới lòng đất của Iran.

Khi khói lửa dần tan trên các cơ sở của Iran bị Mỹ oanh kích cuối tuần qua, căng thẳng đang gia tăng quanh câu hỏi liệu chiến dịch quân sự này đã thực sự đẩy lùi chương trình hạt nhân của Tehran đến mức nào.

Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đang công khai bác bỏ các đánh giá từ cộng đồng tình báo Mỹ về mức độ thiệt hại tại 3 cơ sở hạt nhân của Iran, trong khi lại thể hiện sự ủng hộ với đánh giá từ phía Israel.

Giám đốc Tình báo Quốc gia Tulsi Gabbard hôm 25/6 tuyên bố “thông tin tình báo mới” xác nhận rằng “các cơ sở hạt nhân của Iran đã bị phá hủy".

Tâm điểm tranh cãi là báo cáo của Cơ quan Tình báo Quốc phòng (DIA), được truyền thông Mỹ đăng tải rộng rãi hôm 24/6, trong đó nghi ngờ tuyên bố của các quan chức hàng đầu trong chính quyền Trump rằng các cơ sở hạt nhân của Iran đã bị “xóa sổ”.

Bản báo cáo mật sơ bộ ước tính rằng các đòn không kích chỉ khiến chương trình hạt nhân của Iran bị trì hoãn vài tháng, thay vì nhiều năm hay thậm chí hàng thập niên như lời ông Trump.

DIA cho biết các đợt không kích không phá hủy được những thành phần cốt lõi của chương trình hạt nhân Iran, khi không thể đánh sập các công trình ngầm tại nhà máy làm giàu nhiên liệu Fordow và tổ hợp Natanz.

Thêm vào đó, báo cáo cho rằng phần lớn kho uranium làm giàu cấp độ cao của Iran nhiều khả năng không bị phá hủy do đã được di dời trước đòn tấn công.

14 quả bom xuyên boongke GBU-57 mà Mỹ ném xuống Fordow và Natanz, cùng với các vũ khí nhắm vào cơ sở hạt nhân Isfahan, đã gây hư hại nghiêm trọng cho các công trình bên trên mặt đất, song các máy ly tâm vẫn “còn nguyên vẹn”, theo đánh giá của DIA.

Tổng thống Trump đã bác bỏ nhiều kết luận trong báo cáo, gọi đó là những phỏng đoán thiếu cơ sở.

“Họ không tận mắt thấy. Tất cả những gì họ làm là đoán. Nếu nhìn vào hình ảnh, bạn sẽ thấy toàn bộ khu vực bị cháy đen. Nếu hiểu rằng ngọn lửa và sức phá hủy nằm sâu dưới lòng đất, vì nền đá granit, thì rõ ràng không thể thấy gì. Nhưng ngay cả như vậy, toàn bộ khu vực bán kính 68.6m quanh điểm đánh trúng đều bị thiêu rụi”, ông nói, nhưng cũng không nêu rõ bằng cách nào mà Nhà Trắng quả quyết rằng cơ sở hạt nhân của Iran đã bị phá hủy hoàn toàn.

Tại hội nghị NATO, ông Trump cũng đọc một tuyên bố từ tình báo Israel nhận định rằng cuộc tấn công vào Fordow “đã phá hủy cơ sở hạ tầng then chốt và khiến cơ sở làm giàu này không thể vận hành", cũng như đẩy lùi khả năng phát triển vũ khí hạt nhân của Iran hàng năm trời.

Trước các vụ ném bom, tình báo Mỹ đánh giá Iran chỉ còn cách việc chế tạo bom hạt nhân vài tháng, nhưng vẫn chưa đưa ra quyết định sản xuất. Giới chuyên gia ước tính Iran mất từ 18 tháng đến 3 năm để có thể tích hợp đầu đạn hạt nhân lên tên lửa đạn đạo.

Ông Trump trước đó đã phớt lờ những đánh giá này, dù các kết luận được bà Gabbard đọc tại điều trần Thượng viện hồi tháng 3. “Tôi không quan tâm bà ấy nói gì. Tôi cho rằng Iran đã rất gần với việc sở hữu bom hạt nhân", ông Trump nói với báo giới ngày 17/6.

Ba ngày sau, khi được hỏi dựa vào thông tin tình báo nào để nói Iran đang chế tạo vũ khí hạt nhân, ông Trump khẳng định bà Gabbard và cộng đồng tình báo “sai”.

Bà Gabbard sau đó phản bác tin đồn rằng ông Trump phớt lờ các đánh giá của chính cơ quan tình báo Mỹ, khẳng định đôi bên vẫn “đồng quan điểm” và rằng Mỹ “có thông tin cho thấy Iran có thể chế tạo vũ khí hạt nhân trong vài tuần hoặc vài tháng nếu quyết định lắp ráp hoàn chỉnh".

Ông Trump cũng không đồng tình với nhận định rằng Iran đã kịp di dời vật liệu hạt nhân trước đòn tấn công của Mỹ, nói: “Chúng tôi nghĩ chúng tôi đánh nhanh và mạnh đến mức họ không kịp di chuyển gì cả".

Ông còn cho rằng các vật liệu đó “quá nguy hiểm để vận chuyển”, vì chúng “rất nặng” và được cất giữ ở độ sâu “30–35 tầng dưới lòng đất".

Một đánh giá tình báo được gửi cho Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân vào đúng ngày ông Trump ra lệnh không kích cho biết, các quan chức Iran đã cân nhắc di dời một phần uranium làm giàu cao vào xe và cất giấu trong các bãi đỗ công cộng để tránh bị phá hủy, theo CBS.

Một số quan chức trong chính quyền Trump đã tìm cách hạ thấp giá trị báo cáo của DIA, trong đó có Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth, người nói rằng cách duy nhất để biết thiệt hại tại Fordow là “mang theo cái xẻng".

“Nếu anh muốn đánh giá những gì xảy ra ở Fordow, tốt nhất là mang theo một cái xẻng thật to và đào thật sâu. Vì chương trình hạt nhân của Iran đã bị xóa sổ”, ông nói, nhưng cũng không đưa ra bằng chứng cụ thể.

Bà Gabbard sau đó cũng chia sẻ quan điểm tương tự trên nền tảng X: “Tin tình báo mới xác nhận điều mà Tổng thống đã nói nhiều lần: Các cơ sở hạt nhân của Iran đã bị phá hủy. Nếu Iran muốn tái xây dựng, họ sẽ phải xây lại hoàn toàn 3 cơ sở (Natanz, Fordow, Isfahan) và việc này có thể mất nhiều năm".

Tuy nhiên, bà không nêu rõ thông tin tình báo mới đó là gì hoặc đến từ đâu.

Dù chính quyền Trump khẳng định hiệu quả của các đòn không kích, một số quan chức và chuyên gia thừa nhận phải mất nhiều ngày mới có thể xác định đầy đủ mức độ thiệt hại mà Iran đã gánh chịu.