Nơi bí mật nhất Trái Đất ở Lào

Người dân lái xe máy ngang qua tháp kiểm soát cũ trên đường băng Long Tieng, Lào. Ảnh: Isaac Yee/CNN.

Sâu trong vùng đồi núi hẻo lánh ở miền trung Lào, đoạn đường băng dài hơn 1.300 m nằm im lìm giữa thung lũng. Nơi đây từng chứng kiến hàng trăm lượt cất hạ cánh mỗi ngày, nay trở thành không gian cộng đồng cho trẻ em vui chơi và người già đi bộ. Ít ai biết rằng đây là trung tâm chiến tranh bí mật lớn nhất của CIA trong giai đoạn 1960–1975.

Long Tieng, cách thủ đô Viêng Chăn khoảng 130 km, từng là nơi đóng quân của đội quân Hmong do Mỹ hậu thuẫn, dưới sự chỉ huy của tướng Vang Pao. Lực lượng này tham gia các chiến dịch du kích nhằm ngăn chặn sự mở rộng của lực lượng cộng sản Pathet Lào và quân đội Bắc Việt Nam.

Từ căn cứ, CIA điều phối hàng nghìn phi vụ không kích và cung cấp hậu cần qua các hãng hàng không do chính cơ quan này sở hữu, như Air America.

Một doanh trại cũ và xe tải quân sự nằm ở cuối đường băng Long Tieng. Ảnh: Isaac Yee/CNN.

Theo CNN, thời kỳ đỉnh điểm, căn cứ này là nơi sinh sống và làm việc của hơn 30.000 người, bao gồm quân nhân, điệp viên Mỹ, phi công, người Hmong và người tị nạn. Dù vậy, Long Tieng gần như không xuất hiện trong bất kỳ tài liệu chính thức nào thời bấy giờ. Đến cuối thập niên 1960, sự tồn tại của Long Tieng mới được công bố giới hạn cho báo chí.

Ngày nay, Long Tieng là một ngôi làng nhỏ, tự cung tự cấp. Đường băng không còn hoạt động, nhưng vẫn hiện hữu như một phần trung tâm sinh hoạt. Dấu tích chiến tranh còn sót lại không chỉ nằm ở tháp điều khiển đổ nát hay các nhà chứa máy bay bị bỏ hoang, mà còn ở hàng nghìn quả bom chưa nổ nằm rải rác quanh vùng.

Di chuyển đến Long Tieng vẫn là một hành trình khó khăn. Không xa về mặt địa lý, nhưng đường xá xuống cấp khiến quãng đường 130 km mất tới hơn 8 tiếng di chuyển. Khách du lịch rất ít, chủ yếu là những người đam mê lịch sử. Các công ty du lịch chỉ tổ chức vài chuyến mỗi năm đến đây.

Một số công ty du lịch tổ chức tour đến Long Tieng, nơi hiện có hai nhà nghỉ phục vụ khách. Ảnh: Isaac Yee/CNN.

Bên cạnh đó, các dịch vụ tại Long Tieng hầu như chưa phát triển. Toàn khu chỉ có vài nhà nghỉ nhỏ, không có nhà hàng tiêu chuẩn, không có trung tâm thông tin du lịch, không có hướng dẫn viên chuyên trách và hoàn toàn vắng bóng biển chỉ dẫn về lịch sử khu vực.

Một số ít công ty du lịch, như Laos Adv Tours and Rentals, tổ chức tour xe máy đến đây, trung bình chỉ khoảng 10 chuyến mỗi năm, phục vụ chưa đến 50 người – phần lớn là du khách từ Mỹ, Australia và châu Âu có mối quan tâm đặc biệt tới lịch sử Chiến tranh Lạnh.

Tuy nhiên, Long Tieng vẫn là điểm đến đáng giá với nhóm du khách chuyên biệt: nhà báo, nhà nghiên cứu, cựu binh, hậu duệ người Hmong và những người yêu thích khám phá các vùng đất từng là trung tâm chiến sự bị lãng quên.

Đường băng Long Tieng từng nằm trong số những nơi nhộn nhịp nhất thế giới, nay trở nên vắng lặng. Ảnh: Isaac Yee/CNN.

Chính sự tách biệt, hoang sơ và chưa bị thương mại hóa đã khiến nơi này giữ được nét nguyên bản, trở thành “bảo tàng ngoài trời” không biển tên.

Giữa bối cảnh du lịch di sản và lịch sử ngày càng được quan tâm, Long Tieng có thể trở thành điểm đến tiềm năng nếu được đầu tư đúng mức vào cơ sở hạ tầng, bảo tồn và khai thác câu chuyện lịch sử một cách có chiều sâu và tôn trọng bối cảnh địa phương.

Suốt chiến tranh, khoảng 270 triệu bom con đã được thả xuống Lào, với ước tính 30% không phát nổ. Tình trạng này vẫn gây ra thương vong cho đến ngày nay và cản trở phát triển kinh tế. Mỹ đã chi hàng trăm triệu USD để hỗ trợ rà phá bom mìn, nhưng vẫn còn nhiều khu vực nguy hiểm chưa được xử lý.