Nỗi ám ảnh đeo bám đảng cầm quyền Nhật Bản

Đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền vẫn đang vật lộn với hệ quả từ vụ bê bối tài chính kéo dài nhiều năm, khi hai thủ tướng Nhật Bản gần nhất từ chức vì cùng một nguyên nhân gốc rễ.

Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba tuyên bố sẽ từ chức hôm 7/9. Ảnh: Reuters.

Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba ngày 7/9 tuyên bố sẽ từ chức, chưa đầy một năm sau khi nắm quyền vào tháng 9/2024.

Sebastian Maslow - Phó giáo sư về quan hệ quốc tế, chính trị và xã hội Nhật Bản đương đại từ Đại học Tokyo - nhận định người kế nhiệm ông Ishiba đối mặt với bài toán ổn định nội bộ đảng Dân chủ Tự do (LDP).

Trong bài viết trên The Coversation, ông Maslow cũng cho rằng thủ tướng mới cần khôi phục lòng tin của công chúng vào hệ thống chính trị đang bị rung chuyển bởi các vụ bê bối, đấu đá phe phái và hoài nghi về sự thống trị của một đảng.

Cú đánh kép

Guardian cho rằng hành trình đếm ngược đến ngày ông Ishiba rời chức vụ được cho là đã bắt đầu chỉ vài ngày sau khi ông nhậm chức.

Sau khi giành chức chủ tịch đảng, ông Ishiba đã kêu gọi bầu cử sớm. Canh bạc này là thảm họa với ông Ishiba - người đã tìm kiếm vị trí cao nhất trong chính phủ suốt thời gian dài, và là dấu hiệu cảnh báo cho LDP - thế lực chính trị hùng mạnh lãnh đạo Nhật Bản trong phần lớn 7 thập niên qua.

LDP và đối tác liên minh Komeito đã mất thế đa số tại Hạ viện, buộc ông Ishiba phải lãnh đạo một chính phủ thiểu số. Sau khi chật vật với khủng hoảng giá gạo, vị thủ tướng đối mặt với thuế quan Mỹ và một Triều Tiên cứng rắn.

Những khó khăn này xuất hiện cùng lúc với cuộc bầu cử Thượng viện tổ chức hồi tháng 7. Và lần thứ 2 trong vòng chưa đầy một năm, LDP bị tước thế đa số.

Với “cú đánh kép” vào chính phủ non trẻ của ông Ishida, cử tri đã tuyên bố rõ ràng rằng LDP cần nỗ lực hơn nữa để thu dọn hậu quả từ vụ bê bối quỹ đen. Trước đó, hàng chục nhà lập pháp thuộc đảng LDP bị phát hiện đã biển thủ các khoản lợi nhuận khổng lồ từ hoạt động bán vé các buổi họp đảng để tạo thành quỹ riêng.

Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba bước xuống sân khấu sau thông báo từ chức hôm 7/9. Ảnh: Reuters.

Hồi tháng 2/2024, người tiền nhiệm của ông Ishiba, Fumio Kishida, đã xin lỗi vì "khơi dậy sự nghi ngờ và mất lòng tin" trong chính trị sau vụ bê bối, và cam kết sẽ ngừng tổ chức các bữa tiệc gây quỹ trong thời gian làm thủ tướng.

Tuy nhiên, LDP chưa thể hiện sự ăn năn một cách rõ ràng và đồng nhất. Bản thân ông Ishiba cũng phải xin lỗi sau khi dùng tiền túi tặng phiếu quà tặng cho 15 thành viên LDP mới được bầu tại Hạ viện. Những người chỉ trích cho rằng bước đi này là minh chứng cho văn hóa "phần thưởng tiền bạc" đang thịnh hành trong nội bộ đảng.

Trong bài xã luận trên tờ báo Mainichi Shimbun vài ngày trước cuộc bầu cử Thượng viện, tác giả cho rằng các nhà lập pháp đã đánh giá thấp sự phẫn nộ của công chúng trước vấn đề tiền bạc trong chính trị.

Ông Ishiba tuyên bố đã đạt được "những tiến bộ đáng kể" trong nỗ lực giải quyết vụ bê bối, như xóa bỏ "chi phí hoạt động chính sách". Tuy nhiên, ông và nhiều nhà lập pháp LDP khác lại phản đối lệnh cấm các khoản quyên góp từ doanh nghiệp và các nhóm cho những chi nhánh của đảng.

Hầu hết hàng chục chính trị gia và trợ lý của họ liên quan đến vụ bê bối chưa bao giờ bị truy tố. Thực tế này như đổ thêm dầu vào lửa. “Không có dấu hiệu nào cho thấy (LDP) tự vấn khi đánh mất lòng tin nghiêm trọng vào nền chính trị”, tờ Mainichi viết.

Và rồi vào ngày 7/9, chính vụ bê bối đã hạ bệ người tiền nhiệm Kishida đã đẩy ông Ishiba vào kết cục tương tự.

LDP vẫn còn cơ hội

Trong quá khứ, LDP từng nhiều lần thất bại và đã vực dậy thành công. Ví dụ, vào năm 2009, LDP phải nhường quyền lực cho phe đối lập lần đầu tiên kể từ chiến tranh do một loạt bê bối.

Chuẩn bị cho đợt bầu cử lãnh đạo mới vào đầu tháng 10 tới, LDP đang bắt đầu tìm kiếm người kế nhiệm có khả năng lặp lại những thành tựu "hồi sinh" đó.

"Sau khi chứng kiến những rạn nứt nội bộ ngày càng lớn trong năm qua, giới lãnh đạo đảng có thể tìm kiếm một cá nhân thúc đẩy đoàn kết, tạo ra tâm thế hào hứng và sự ủng hộ của công chúng, đồng thời làm việc với một hoặc nhiều đảng đối lập để ổn định chính phủ", ông Tobias Harris - người sáng lập công ty tư vấn rủi ro chính trị Japan Foresight - nhận định.

Bộ trưởng Nông nghiệp Shinjiro Koizumi - trẻ tuổi và thân thiện với truyền thông - nổi lên là ứng viên tiềm năng cho chức thủ tướng Nhật Bản tiếp theo. Ảnh: Reuters.

Việc tập trung xoay chuyển vận mệnh của LDP có thể lấn át các cuộc tranh luận về chính sách kinh tế và đối ngoại, bất chấp lo ngại về căng thẳng khu vực gia tăng, chiến tranh thương mại với Mỹ và khủng hoảng chi phí sinh hoạt.

Những chủ đề này “có thể ít quan trọng hơn với LDP khi đảng đang vật lộn với cuộc khủng hoảng hiện sinh, và khả năng cao trở thành phe đối lập lần thứ 3 trong lịch sử”, ông Harris nói thêm.

Mùa thu năm 2024, chủ trì thông báo kết quả bầu cử Hạ viện đầy cay đắng của LDP chỉ một tháng sau khi nhậm chức thủ tướng, ông Ishiba thừa nhận cử tri đã đưa ra "phán quyết khắc nghiệt" với LDP. Ông đã lặp lại cụm từ này sau thảm họa ở Thượng viện hồi tháng 7.

Phó giáo sư Sebastian Maslow nhận định với cuộc bầu cử tiếp theo dự kiến ​​diễn ra vào năm 2028, Nhật Bản đang bước vào một chương chính trị bất định khác.

"LDP trỗi dậy, mạnh mẽ hay suy yếu, không chỉ phụ thuộc vào việc ai sẽ thay thế Ishiba, mà còn nằm ở chỗ liệu LDP có thể thuyết phục công chúng rằng họ vẫn có khả năng đổi mới hay không", ông viết.

"Nếu nhà lãnh đạo mới không thể khôi phục niềm tin của dư luận, LDP có nguy cơ trở thành nạn nhân trong chính sự thống trị lâu dài của mình. Để duy trì quyền lực, LDP mắc kẹt trong lối mòn, trong khi những đối thủ dân túy cánh hữu mới như Sanseito đang giành được ưu thế", ông kết luận.