'Những thiên hình vạn trạng' của lọng bướm dưới bàn tay nghệ sĩ trẻ

Tại triển lãm Những thiên hình vạn trạng, ba nghệ sĩ trẻ Khoa Phùng, Lâm Ơi và Nghiêu Thiên cùng nhau kể lại câu chuyện của chiếc lọng bướm xưa bằng ngôn ngữ của người trẻ.

Lọng bướm là một sản phẩm thủ công truyền thống của người Việt vào khoảng thế kỷ 19, chủ yếu dùng để trang trí nội thất hoặc che nắng. 

Những thiên hình vạn trạng không chỉ là nỗ lực hồi sinh di sản của ba nghệ sĩ, mà còn phản chiếu cá tính của mỗi người qua vô vàn hình thể lọng bướm khác nhau.

Thổi hồn đương đại cho lọng bướm

Ba nghệ sĩ trẻ, ba hướng sáng tạo riêng, nhưng lại gặp nhau ở tình yêu dành cho chiếc lọng bướm An Nam.

Với Lâm Ơi, lọng bướm là không gian để những hoa văn truyền thống được hồi sinh trong hình hài mới. Từ ý tranh Hàng Trống, họa tiết chim phượng thời Nguyễn cho đến men lam gốm Chu Đậu, tất cả trở thành nguồn cảm hứng để anh sáng tạo nên những chiếc lọng rực rỡ, đa sắc và mềm mại.

Nghiêu Thiên lại chọn hướng đi khác biệt, đưa lọng bướm rời khỏi thế giới của các loài côn trùng để bước xuống đáy nước. Anh tìm thấy vẻ đẹp trong những loài thủy tộc như cá vàng và cua, cùng với hoa văn sóng nước thủy ba.

Trong khi đó, Khoa Phùng không dừng lại ở việc thay đổi hình thù lọng bướm, mà còn miệt mài thử nghiệm nhiều loại chất liệu.

Anh cũng mạnh dạn đưa yếu tố văn hóa đại chúng như Pokémon vào chiếc lọng bướm. Anh cho rằng để lọng bướm được đón nhận, cần phải làm người trẻ cảm thấy gần gũi, từ đó muốn tìm hiểu thêm về ý nghĩa văn hóa phía sau.

"Mình phải hiểu lọng bướm, để mình có thể làm nó mới hơn và phù hợp với thời đại hơn", Khoa Phùng nói.

Nếu phục dựng là để gìn giữ ký ức, thì cách tân là để di sản sống tiếp trong hiện tại. Những chiếc lọng bướm giờ đây trở thành biểu tượng cho tinh thần "tái sinh truyền thống bằng sáng tạo" mà cả ba nghệ sĩ muốn truyền tải.

"Việt Nam mình vẫn còn nhiều cái đẹp"

Trong ba nghệ sĩ trẻ góp mặt tại triển lãm Những thiên hình vạn trạng, Khoa Phùng là người tiên phong phỏng dựng chiếc lọng bướm tưởng chừng đã thất truyền.

Cơ duyên đến với lọng bướm của Khoa bắt đầu từ một hình vẽ chiếc lọng nhỏ trong cuốn Kỹ thuật của người An Nam của Henri Oger. Anh kể, lần đầu nhìn thấy lọng bướm, anh lập tức bị thu hút, thấy "ngồ ngộ, dễ thương".

Từ đó, Khoa quyết định bắt tay vào hành trình phỏng dựng lọng bướm. Anh tập trung nghiên cứu từ giữa năm 2023, đến cuối năm mới bắt đầu thực hiện chiếc lọng đầu tiên.

Không có ai hướng dẫn, không có tư liệu cụ thể, Khoa phải tự mình mày mò qua các hình ảnh ít ỏi. Những ngày đầu, thất bại nối tiếp thất bại. 

Dây đan bị cộm, giấy rách, màu không đều, thời điểm đó cũng chỉ có một chiếc phôi lọng nên Khoa phải kiên trì thử đi thử lại nhiều lần.

"Đa số các vật liệu mình sử dụng đều nhập từ nước ngoài, còn ở Việt Nam coi như là không tìm được vì nghề làm lọng này không có ai còn làm nữa", Khoa bộc bạch.

Mỗi chiếc lọng mảnh mai là kết tinh của hàng chục giờ tỉ mỉ. Một chiếc hoàn thiện mất từ 10 - 14 ngày, với quy trình công phu, từ đo đạc, cắt phôi, lót màu và vẽ họa tiết.

Loại giấy anh chọn để làm lọng bướm là giấy xuyến, trên cùng được phủ lên một lớp dầu trẩu để giữ cho lọng được đẹp và bền hơn.

Sau khi chiếc lọng đầu tiên thành công, Khoa bắt đầu chia sẻ thêm về lọng bướm trên mạng xã hội. Nhiều người khen ngợi, nhưng cũng có người ngạc nhiên, lầm tưởng rằng lọng bướm là sản phẩm của Trung Quốc hay Nhật Bản.

Chính điều đó càng khiến anh quyết tâm chứng minh rằng người Việt cũng có những kỹ nghệ tinh tế và độc đáo. "Việt Nam mình vẫn còn nhiều cái đẹp, chứ không phải cái gì đẹp đều là của nước ngoài", Khoa Phùng khẳng định.