Những phố Hàng ở Nam Định một thời sầm uất 'trên bến dưới thuyền', nay ra sao?

Nam Định từng là nơi giao thương sầm uất “trên bến, dưới thuyền”. Dù thời gian đã làm thay đổi diện mạo phố xưa, nhưng đâu đó vẫn còn dấu tích cũ.

TP Nam Định có lịch sử hình thành và phát triển lâu đời. Cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, nơi đây là thương cảng sầm uất với “phố phường trên bộ, vạn chài dưới sông”.

Trước năm 1945, Nam Định có hơn 40 ngõ, phố cổ, trong đó có 35/38 phố “Hàng” được gọi tên theo mặt hàng sản xuất, buôn bán. 

Trải qua hơn 1 thế kỷ, diện mạo phố xưa đã đổi khác. Dù vậy, Nam Định vẫn giữ được nét đặc trưng của một đô thị lâu đời, ẩn hiện trong từng nếp nhà, góc phố.

Đoạn sông Vị Hoàng bị lấp từng được tả trong bài thơ Sông lấp của Tú Xương:

“Sông kia rày đã lên đồng
Chỗ làm nhà cửa, chỗ trồng ngô khoai
Vẳng nghe tiếng ếch bên tai
Giật mình còn tưởng tiếng ai gọi đò”.

Dưới thời Pháp thuộc, phố này có tên là Boulevard Paul Bert. Đây là một trong những đại lộ quan trọng của Nam Định, được người Pháp quy hoạch vào đầu thế kỷ 20. Ngày nay, đây vẫn là một trong những tuyến phố sầm uất bậc nhất.

Con phố này xưa kia gồm Hàng Sắt Trên và Hàng Sắt Dưới. Sau năm 1954, hai phố hợp lại làm một, gọi là phố Hàng Sắt. Phố Hàng Sắt trước đây có đông người Hoa đến buôn bán, sinh sống. 

Đền Triều Châu nằm trên phố Hàng Sắt vẫn giữ được gần như trọn vẹn kiến trúc xưa.

Khi di cư đến Nam Định sinh sống, cộng đồng người Hoa đã góp tiền mua một khu đất để xây nơi thờ Thiên Hậu Thánh Mẫu. Đây cũng là nơi để cộng đồng người Hoa hội họp, sinh hoạt văn hoá cộng đồng. 

Chợ Rồng Nam Định xưa còn được gọi là chợ Nhớn. Đây được xem là trung tâm thương mại lớn thứ 2 miền Bắc vào những năm đầu của thế kỷ 20, chỉ sau chợ Đồng Xuân ở Hà Nội. 

Phía đông bờ sông Vị Hoàng xưa có các phố Hàng Cót chuyên buôn bán luồng, nứa, tre,...; Hàng Nâu bán củ nâu dùng nhuộm vải; Hàng Bát buôn bán gốm sứ; Hàng Mâm với mâm gỗ, chõng tre; Hàng Song chuyên bán song, mây, lá gồi,…

Phố Hàng Cót xưa nay là phố Vị Xuyên. Các phố Hàng Nâu, Hàng Bát, Hàng Mâm, Hàng Song nay trở thành phố Minh Khai.

Xưa kia, ngoài kinh doanh chăn, màn, các hộ dân ở phố Vải Màn còn sản xuất các loại khăn xếp.

Phố Hàng Đàn ban đầu chỉ bán nhạc cụ dân tộc như đàn tranh, đàn bầu, nhị, sáo. Sau đó, thợ từ làng Cao Đà, Lý Nhân (Hà Nam) đến sinh sống, làm ra các mặt hàng nổi tiếng như ngai, bài vị, hương án, cuốn thư...

Phố Hàng Thiếc xưa nổi tiếng với nghề gò hàn đồ thiếc. Trên phố này còn có người làm nghề kim hoàn, buôn bán vàng bạc và người làm nghề thêu.

Tuy nhiên, người làm nghề kim hoàn ở chung trong phố Hàng Rượu, còn người làm nghề thêu tập trung ở đoạn đầu phố Hàng Thiếc và Cửa Đông. 

Ngày nay, trên phố Hai Bà Trưng vẫn còn một số cửa hàng sản xuất, buôn bán câu đối, vải thêu và làm đồ gò hàn bằng thiếc. 

Phố Hàng Quỳ xưa nổi tiếng với nghề làm vàng quỳ - những lá vàng được dát siêu mỏng dùng để thếp tượng Phật, tượng thờ, trang trí hoành phi, câu đối...

Còn phố Hàng Tiện xưa nổi bật với mặt hàng sập gụ, tủ chè, tủ ba buồng bằng gỗ gụ, gỗ trắc, gỗ mun quý giá. Ngày nay, tên phố Hàng Tiện vẫn còn nhưng con phố này kinh doanh nhiều mặt hàng khác, không còn là phố nghề theo tên gọi như xưa. 

Trên phố này có ngôi nhà số 7 Bến Ngự (nay là số 75 phố Bến Ngự) được xây dựng vào năm 1849, đã được xếp hạng là Di tích lịch sử văn hoá cấp quốc gia. 

Những năm đầu thế kỷ 20, phố Hoàng Văn Thụ có tên là phố Khách, nơi tập trung cộng đồng người Hoa chuyên bán thuốc bắc, vải vóc, bánh kẹo truyền thống. Ngày nay, phố Hoàng Văn Thụ còn rất ít người Hoa sinh sống, buôn bán.

Ảnh tư liệu: Triệu Thanh Sơn sưu tầm